«Aýrýdyń 14 myń túrin bir dáriger emdeı ala ma?» - baspasózge sholý
***
«Dúnıejúzilik banktiń málimeti boıynsha, eger jahandyq jylynýdyń aldyn alý jóninde sharalar qabyldanbaıtyn bolsa, 2030 jylǵa qaraı kedeıshilik jaǵdaıynda ómir súretinderdiń sany 100 mıllıon adamǵa deıin ósip ketýi múmkin. Klımattyń ózgerýi saldarynan Afrıkada azyq-túlik baǵasy shamamen 20 paıyzǵa qymbattaıdy, sonyń nátıjesinde kóptegen adamdar kedeıshilik shegine jetedi, dep esepteıdi atalǵan uıymnyń sarapshylary», - dep jazady «Egemen Qazaqstan» gazeti senbilik sanyndaǵy «Kedeıshilik problemasy sheshile me?» degen taqyryptaǵy maqalasynda. Massachýsets ýnıversıtetiniń ekonomıka professory Rıchard Volftiń paıymdaýynsha, Dúnıejúzilik bank jáne Halyqaralyq valıýta qory sııaqty halyqaralyq qarjy uıymdary bar bolǵany álemdegi kedeıshilik problemalary boıynsha jumys istegen syńaı tanytady. «Dúnıejúzilik bank kedeıshilikpen kúres týraly jańa baǵdarlamany jarııalaýdan nebári eki apta buryn BUU-nyń joǵary laýazymdy sheneýnigi bul uıymnyń atyna «adam quqyqtarynan bos aımaq» degen syn aıtty. Osydan birneshe aı ǵana buryn Halyqaralyq jýrnalıstik qaýymdastyqtyń baıandamasy jarııalanǵannan keıin taǵy bir janjal boı kórsetti. Atalǵan baıandamaǵa sáıkes, sońǵy onjyldyqta Dúnıejúzilik banktiń baǵdarlamalary týra maǵynasynda 3,4 mıllıon adamdy baspanasyz qaldyrǵan», - delingen maqalada.
«Densaýlyq saqtaý salasyna qarjy bólý artýda». «Egemen Qazaqstan» gazetiniń dál osy taqyryppen berilgen maqalasynda bul týraly Almatyǵa úsh kúndik jumys saparymen kelgen Densaýlyq saqtaý jáne áleýmettik damý mınıstri Tamara Dúısenova medıtsına qaýymymen kezdesýde málim etkeni aıtylǵan. Sondaı-aq, jumys sapary aıasynda Eńbek kodeksiniń normalaryn túsindirip, azamattyq qyzmetshilerdiń eńbekaqy tóleý júıesindegi ózgerister týraly, 2016-2019 jyldarǵa arnalǵan Densaýlyq saqtaý salasyn damytýdyń «Densaýlyq» jańa memlekettik baǵdarlamasy jaıly jan-jaqty baıandap beripti. «Eń bastysy, jańa baǵdarlamada halyqtyń densaýlyǵyn qorǵaýda, elimizdiń áleýmettik-ekonomıkalyq damýyn jaqsartýda úsh baǵyt qamtylǵan. Al osy úsh baǵytty júzege asyrý úshin on qadam belgilengen. Mınıstr medıtsına qaýymynyń aldynda osy qadaý-qadaý on qadamnyń árqaısysyna keńinen taldaý jasap, naqty túsindirip berdi», - delingen maqalada.
***
Bala baýyr etiń. Balanyń densaýlyǵy árbir ata-anany alańdatpaı qoımaıtyny anyq. Máselen, jaqynda jalpy tájirıbelik dáriger, kópshilik arasynda sińip ketken termın otbasylyq dárigerdiń jumys isteý júıesine kóńilderi tolmaıtynyn jetkizgen ata-analar boldy. Biraq sala mamandary munyń bizge damyǵan elderdiń tájirıbesinen jetken júıe ekenin túsindirip baǵýda. Al Qazaqstandaǵy pedıatrııa ǵylymynyń praktıkalyq negizin qalaýshy, belgili professor, akademık Kamal Ormantaev otbasy dárigeri balalar dárigerin almastyra almaıtynyn aıtady. Kókeıdegi kóp saýalǵa qatysty «Aıqyn» gazeti akademıkpen suhbattasqan. Basylym tilshisiniń saýaldaryna tuşymdy jaýap bergen akademık: «Otbasy dárigeri 14 myń aýrýdyń astaryn bilmeıdi. Olar kishkentaı balany qaraýdan qorqady. Óıtkeni balalardy emdeýdiń óz erekshelikteri bar. Mysaly, jańa týǵan bala men 1,2 jasqa deıingi balalar aýrýyn aıta almaıdy. Osyǵan baılanysty balanyń denesinde qyzý bolsa, qazir dáriler kóp, dáriger dárimen qyzýyn túsiredi. Biraq ol emge jatpaıdy. Bul birte-birte sozylmaly aýrýǵa aınalyp jatyr. Elimizdegi pedıatrııa fakýl¬tetin jaýyp tastaǵanyna on jyl boldy. Al bizdiń halqymyzdyń 30 paıyzy balalar. Negizi, balalarmen jumys isteý qıyn. Dekan bolǵan 1980-90 jyldary bir jylda 300 pedıatr maman daıyndap shyǵaratynbyz. Byltyr 58 pedıatr ǵana boldy. Qazir pe¬dıatrlardyń sany da azaıyp ketti, bilimderi de tómen. Sondyqtan pedıatrııa fakýlteti ashylsa eken deımin. Oǵan kóp qarjy da keregi joq», - deıdi. Suhbat «Aýrýdyń 14 myń túrin b ir dáriger emdeı ala ma?» degen taqyryppen berilgen.
Nege ekenin kim bilsin, qazir bizdiń qazaq mola salyp jarysatyn bolyp aldy. Balasyna durys bilim áperip, ne bolmasa qaıyrymdylyq jasap jaryssa jón-aý, jo-oq, beıit salyp jarysamyz. Odan da ol marqumǵa tiri kezinde bir sharapatymyzdy tıgizgenimiz durys edi-aý! Bul jaıynda «Aıqyn» gazetiniń búgingi nómirindegi «Kórikti» beıit ólini razy ete me?» degen taqyryptaǵy maqalada aıtylǵan. Basylymnyń jazýynsha, qazir Almatynyń batysyndaǵy Keńsaı zıratyna barsańyz, birden baıqaısyz. Beıit emes, bir sáýletti saıabaqqa kirip ketkendeı bolasyz. Beıitterdiń bári eńseli, birinenbiri ótedi. Quddy bir qabirqalaǵa kirgendeısiz. Burynǵy beıitter qarapaıym bolatyn edi, búgingilerdiń báriniń sáýleti asyp tur. Qulpytasy óz aldyna, qashalǵan, tipti músindelgen. «Bir beıitten qylyshyn qushaqtaǵan batyrdyń músinin baıqadyq. Qorymda adasyp júrgen bul qaı batyr boldy eken? Sóıtsek, bul tirisinde batyrdyń rólin oınaǵan akterge qoıylǵan eskertkish bolyp shyqty. Taǵy bir mazarǵa tasty oıyp turyp Qazaqstannyń kartasyn salǵyzypty. Bálkim, beıit ıesi geograf pa eken? Sol sııaqty gıtara, kitap, qaýyrsyn qalam sııaqty eskertkishter marqumnyń mamandyǵynan syr shertip turǵandaı. Qońyr qulpytas ústine qustyń qos qanatyn qondyrypty. Endi bir beıitte bıiktigi eki metrdeı uzynsha tastyń ushyna adamnyń qoly qashalǵan. Al alaqanda aq qyzǵaldaq. Júırik oı ne istetpeıdi? Biraq mundaı tas músinniń ólgen adamǵa qandaı qajettiligi bola qoısyn?» - dep jazady maqala avtory.