Aýrý - aýadan - baspasózge sholý
***
«Aıqyn» gazetiniń jazýynsha, Pavlodar oblysyndaǵy Alekseev aýyldyq okrýginiń ákimine ákimdik ǵımaratynda memlekettik týdyń bolmaǵany úshin 370 myń teńge aıyppul salyndy. Sharbaqty aýdandyq soty Alekseev aýyldyq okrýginiń ákimi S.Shahmetovany Ákimshiliktik quqyqbuzýshylyqtar týraly kodeksiniń 354-baby 2-b. boıynsha aıypty dep tapty. Іs materıaldary boıynsha, ákim aǵymdaǵy jyldyń 3-6 naýryz kúnderi «Alekseev aýyldyq okrýginiń ákimi apparaty» MM ǵımaratynda Qazaqstan Respýblıkasynyń memlekettik týyn ornatý men taratýdy qamtamasyz etpegen. Oǵan 200 AEK kóleminde, ıaǵnı 370 400 teńge somasynda ákimshiliktik aıyppul túrindegi jaza taǵaıyndaldy.
Memlekettik qyzmetker sot otyrysynda jasaǵan aıybyn moıyndap, ǵımaratta týdyń tozý saldarynan bolmaǵanyn aıtyp túsindirgen. Maqala «Aýyl ákimine aıyppul salyndy» atty taqyryppen berilgen.
Aýanyń lastanýy búgingi tańda adamzattyń densaýlyǵyna qaýip tóndiretin eń zııandy alańdatarlyq jaǵdaıǵa aınalyp otyr. Bul týraly Búkilálemdik densaýlyq saqtaý uıymy mamandarynyń baıandamasynda aıtyldy, ddep jazady «Aıqyn» búgingi sanyndaǵy «Aýrý - aýadan» atty maqalasynda.
Basylymnyń málimetinshe, shyndyǵynda másele alańdatarlyqtaı deńgeıge jetken. Bir ǵana mysal, 2012 jyly aýanyń lastanýy saldarynan adamzat ár túrli aýrýǵa ushyrap, 7 mıllıon adam qaıtys boldy. Bul kórsetkishterdiń basym bóligi damýshy jáne kedeı elderdiń úlesine tıip otyr. Naqty aıtar bolsaq, Tynyq muhıty aımaǵynyń batys bóligi men Ońtústik-shyǵys Azııa memleketterinde
bul jaǵdaı alańdatarlyq deńgeıge jetken. Búkilálemdik densaýlyq saqtaý uıymynyń sarapshylary kelmeske ketken 7 mıllıon adamnyń tipti neden qaıtys bolǵany týraly da málimetter keltirgen. Sarapshylar 2012 jyly 3,3 mıllıon adamnyń kóz jumýy negizinen, úıdegi aýanyń lastanýynan oryn aldy dese, 2,6 mıllıon adam kóshedegi aýanyń bylǵanýynan ómirden ótti degen derek keltiredi.
BBC aqparat qyzmetiniń derekterine qaraǵanda, atmosferany lastaýda Úndistan men Qytaı elderi kóshbasynda kele jatqanǵa uqsaıdy. AQSh elshiliginiń aqparatyna sensek, 2012 jyly Qytaı astanasy Pekınde aýaǵa zııandy qaldyqtar kóterilýi buryn-sońdy bolmaǵan deńgeıge jetken. Aýaǵa kóterilgen zııandy qaldyqtar tıisti normadan 25 ese asyp ketken.
Álem elderiniń reıtıngi boıynsha ekologııalyq las elderdiń qatarynda Qazaqstan 132 eldiń ishinde 129-orynda tur. Osynyń ózi-aq bizde áli de bolsa, ekologııalyq jaǵdaıdyń jaqsarmaı turǵanyn ańǵarýǵa bolar.
Táýelsizdik alǵan jyldardan bastap-aq Elbasy Nursultan Nazarbaevtyń avtorlyq quqyq salasyna mán berip, agenttik ashýǵa tapsyrma berýiniń astarynda óte úlken mán bar. Árbir eldiń bedeliniń turaqtylyǵyn, mádenıetiniń deńgeıin kórsetetin basty qajettiliktiń biri - sol eldegi avtorlyq quqyqtyń qorǵalý deńgeıi. Ony aıtpaǵannyń ózinde, memleket pen memleket arasynda qandaı da bir iskerlik, áriptestik baılanys ornaýy úshin alǵashqy sharttylyq retinde sol memleketterdegi avtorlar quqyǵynyń qorǵalý deńgeıi nazarǵa alynady. Óıtkeni avtorlyq quqyǵy óz deńgeıinde qorǵalmaǵan elder arasynda saýda-sattyq, mádenı, qarym-qatynastardyń ornaýy múmkin emes, deıdi «Aıqyn» gazetine bergen suhbatynda Qazaqstan avtorlary qoǵamynyń Bas dırektory, Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri, «Daryn» memlekettik jastar syılyǵynyń laýreaty Baıǵalı Esenálıev.
Onyń aıtýynsha, Qazaqstan avtorlary qoǵamynyń búkil tarıhyndaǵy syıaqy aınalymy mıllıardtardy quraıdy. Onyń bárin teksergishter tıynyna deıin sanap otyryp, durystyǵyna kóz jetkizgen. Sońǵy eki jyldaǵy jınalǵan qarjy quramy 497 mıllıonǵa jýyq bolsa, onyń 353 mıllonnan astamy otandyq avtorlarymyzǵa, 144 mıllıon ekijaqty kelisimshart negizinde shetel avtorlaryna aýdaryldy. Osyndaı málimetter ótken jyly Máskeýde ótken dúnıejúzilik «Avtorlyq quqyq 21 ǵasyr» forýmynda jınalǵan qaýym aldynda da aıtylǵan bolatyn. Ár respýblıkadaǵy qoǵamdardyń isin saraptaı kelgen dúnıejúzilik uıym basshylary qoǵamymyzdyń atqarǵan eńbegin ádil baǵalap, Qazaqstan avtorlary qoǵamy buǵan deıin aldynda turǵan Belarýs avtorlyq qoǵamyn basyp ozyp, endi TMD elderi boıynsha Reseıdiń RAO-syn ǵana aldyna salyp turǵan eń ozyq qoǵam ekenin jarııa etken.
***
Bul kúnderi brıtandyq aqparat kózderi bekzada Garrı, ıaǵnı Genrı Ýelskııdiń qalyptasqan dástúrdi buzyp, aǵylshyn monarhtary 30 jyl boıy demalyp kelgen Shveıtsarııa kýrorttaryna barmaı, súıiktisi Kressıda Bonaspen birge Qazaqstanda qydyrǵanyn jáne sol qyzǵa júregin usynǵanyn jabyla jazýda. Brıtan basylymdary bekzadanyń Shymbulaqqa appaq tikushaqpen jetkizilgenin, aýqattylarǵa arnalǵan tamasha qonaqúıde turǵanyn aıtady. Bul týraly «Egemen Qazaqstan» búgingi sanynda jazyp otyr.
Basylymnyń atap ótýinshe, «Shymbulaq» taý shańǵy kýrorty óziniń 60 jyldyq mereıtoıyn keńinen atap ótti. Naýryz merekesine sáıkes eki kún qatarynan ótken mereıtoıda Almaty qalasynyń ákimi Ahmetjan Esimov te boldy. Merekelik baǵdarlamany Qazaqstan men Almaty qalasynyń týyn ustap túsken shańǵyshylar ashty. Bul kóshti shahar basshysy Ahmetjan Esimov bastady. Almaty mańynda Іle Alataýy shatqalynyń 2510 metr bıiktiginde oryn tepken bul sporttyq keshen 1954 jyldan bastap taý shańǵysy sportshylarynyń súıikti ornyna aınalǵan. Alǵashqyda bul keshen keńes taý shańǵyshylarynyń olımpıadaǵa daıyndyq bazasy retinde qurylǵan. Al Azııa oıyndary Shymbulaqty jańa zamanǵa beıimdep, tehnıkalyq sıpattamasy jaǵynan Eýropanyń eń jaqsy jarys joldarymen teńestirip ketti. Al qarynyń syrǵanaqtyq sapasy boıynsha olardan artyq desedi, kásipqoı shańǵyshylar.
«Egemen Qazaqstannyń» jazýynsha, Anadoly jerinde Túrkııa Jýrnalıster qoǵamy jáne Eskishahar 2013 Túrki álemi mádenıet astanasy agenttiginiń uıytqy bolýymen tilshilerdiń forýmy ótti. Jýrnalıster forýmyna 31 elden 370 jýrnalıst qatysty. Forýmnyń alǵashqy kúni TÚRKSOI uıymy uıymdastyrǵan «2014 Túrki álemi Mádenıet astanasy Qazan» kórmesi ashyldy. Fotosýret kórmesinde Halyqaralyq túrki mádenıet uıymynyń Qazan qalasynyń sulýlyqtaryn pash etetin týyndylary oryn aldy.
Eskishahardaǵy Anadoly ýnıversıtetinde túrik jýrnalısterin marapattaý rásimi ótti. Túrki áleminiń mádenı astanasy sanalǵan Eskishahar óz laýazymyn Qazan qalasyna tabystady. Saltanatty jabylý rásiminde TÚRKSOI uıymy túrki mádenıeti men rýhanı qundylyqtaryn nasıhattaǵan baspasóz ókilderin marapattady.
Halyqaralyq Túrki mádenıeti uıymy - TÚRKSOI bas hatshysy Dúısen Qaseıinov baspasóz júldelerin taǵaıyndaýda túrki áleminiń ortaq murasy Oǵyz qaǵannan negiz alǵanyn, atalǵan syılyqtyń túrki álemine shyn mánisinde ter tógetin áriptesterge buıyratynyn aıtty. Jıyn barysynda TÚRKSOI bas hatshysy túrki álemin tanystyrýǵa atsalysqan baspasóz ókilderine óz alǵysyn bildirdi. Bıylǵy jyldyń úzdikteri qatarynda qazaqstandyq táýelsiz jýrnalıst Natalıa Zaderetskaıa, Qazaqstan Pen klýby tóraǵasy Bıgeldi Ǵabdýllın men halyqaralyq «Túrkistan» gazetiniń bas redaktory Shámshıdın Patteev te bar.
***
«Kazahstanskaıa pravda» gazetinde Ulttyq ıadrolyq ortalyqtyń bas dırektory, QR Ulttyq jaratylystaný ǵylymdary akademııasynyń (UJǴA) akademıgi, fızıka-matematıka ǵylymdarynyń doktory Erlan Batyrbekovpen bolǵan «Eksperımenty, vostrebovannye vremenem» atty suhbat berildi.
Onyń aıtýynsha, el Úkimeti ortalyqtyń aldyna Semeı synaq polıgonyn keshendi túrde radıoekologııalyq zertteýden ótkizý týraly tapsyrma qoıǵan. Sonyń nátıjesinde alynǵan ǵylymı tujyrymdamalardy MAGATE jáne basqa da bedeldi halyqaralyq uıymdar rastaǵannan keıin Qazaqstannyń quzyrly memlekettik organdary odan ári ne isteý kerek ekendigi týraly sheshim qabyldaýy tıis.
Aıta keteıik, búginde ortalyq 5 250 sharshy shaqyrym jerdi zerttep, ǵylymı tujyrym jasap qoıǵan. Bul - jalpy aýmaǵy 18 500 sharshy shaqyrymdy alyp jatqan Semeı polıgonynyń shamaman 30 paıyzy degen sóz.