«Aýǵan apıynynyń» taralý qaýpi kúsheıdi: Qandaı sharalar qabyldanýda
Sonymen qatar Aýǵanstanda bılik basyna tálipterdiń kelýine baılanysty da «aýǵan apıynynyń» taralý qaýpi kúsheıgen. Osyǵan oraı Esirtki qylmysyna qarsy is-qımyl departamenttiń basqarma bastyǵy Berikhan Nurǵalıevten esirtki qylmysyna qarsy kúres baǵytynda qandaı is-sharalar júrgizilip jatqanyn, Qazaqstanǵa qaı elderden esirtki jetkiziletindigin surap bilgen edik.
«Qylmystyq esirtki aınalymyna qarsy kúrestiń tıimdiligi memlekettiń osyndaı kúrestiń arnaıy is-sharalaryna barabar keshender ázirleý jáne iske asyrý qabiletine baılanysty. Esirtkiniń qylmystyq aınalymyna qarsy kúrestiń arnaıy is-sharalary: ekonomıkalyq, quqyqtyq, uıymdastyrýshylyq, aǵartýshylyq, medıtsınalyq sıpatta. Sondaı-aq respýblıka aýmaǵynda turaqty negizde «Dármek», «Qarasora», «Refleks-2021» aldyn alý is-sharalary júrgiziledi», - dedi ol.
Basqarma bastyǵynyń dereginshe, osyjyldyń basynan beri respýblıka aýmaǵynda sıntetıkanyń zańsyz aınalymyna baılanysty 1 296 quqyq buzýshylyq anyqtaldy. Onyń ishinde 406 ótkizý, 126 asa iri mólsherde saqtaý, 118 osyndaı esirtki túrlerin nasıhattaý, 3 kontrabanda faktisi jáne 643 qylmystyq teris qylyq tirkeldi. 15 esirtki zerthanasy joıyldy. Zańsyz aınalymnan «a-PVP», «mefıdron», «jyldamdyq», «metodon», «LSD», «amfetamın» syndy 116 keli sıntetıkalyq esirtki tárkilendi. Jalpy sıntetıkalyq esirtkilerdiń naqty tizimi joq. Olar úlken jyldamdyqpen paıda bolady jáne elde birneshe aı belgili bolyp, sosyn joıylyp ketedi. Shamamen «sıntetıka» mynadaı túrlerge jikteledi: amfetamınder – «jyldamdyq», «metamfetamın», «ekstazı»; opıodtar - geroın, metadon; temeki qospalary – adgezııalar; psıhedelıka – «tuzdar», LSD; uıyqtatatyn tabletkalar; ıngalıatorlar - eritkish, jelim, benzın.
Sonymen qatar Іshki ister mınıstrliginiń ókili sıntetıkalyq esirtkiniń eń tanymal modelderine toqtalyp ótti.
«Tuz - alǵashqy dozadan turaqty táýeldilikti týdyratyn jastar arasynda keń taralǵan esirtki. Bul júıke júıesine, júrek jáne baýyr jetkiliksizdigine, mı gıpoksııasyna aýyr zaqym keltiredi. Spaıs - hımııalyq zattarǵa malynǵan gallıýtsınogendi shópterden turatyn temeki qospalary. Olar kútpegen ásermen erekshelenedi. Júıke jáne psıhıkalyq aýrýlarǵa ákeledi. Ekstazı amfetamın negizinde jasalǵan. Gallıýtsınatsııany týdyrady, qarym-qatynas qajettiligin arttyrady, qorqynysh sezimin azaıtady. Júıeli qabyldaý kezinde júıke júıesi juqarady, esirtkige tózimdilik paıda bolady. LSD - bul áserdi kúsheıtý úshin lızerg qyshqyly men qosymsha zattarǵa malynǵan adsorbtsııalyq qaǵaz. Kózge elesteýshilik jáne aqyl-oıdyń shatasýyna ákelip soqtyrady. Jyldamdyq. Bul ataý tez áser etetin bolǵandyqtan berilgen. -3-6 mınýt ishinde nashaqor áserin sezinedi. Belsendilikti arttyrady, uıqyshyldyqty, tábetti tómendetedi», - dep túsindiredi Berikhan Nurǵalıev.
Basqarma bastyǵy esirtki quraldarynyń, psıhotroptyq zattardyń, sol tektester men prekýrsorlardyń zańsyz aınalymyna qarsy is-qımyl jónindegi qyzmetti uıymdastyrý maqsatynda Esirtki qylmysyna qarsy kúres jónindegi bólimsheniń qyzmetkerleri qandaı is-sharalardy atqaratyndyǵyn da tarqata aıtyp berdi.
«Eń aldymen esirtki quraldarynyń, psıhotroptyq zattardyń, sol tektester men prekýrsorlardyń zańsyz aınalymy salasyndaǵy jedel jaǵdaıdy zerdeleıdi jáne taldaıdy. Damý úrdisterin boljaýdy jáne olardyń taralýyna qarsy is-qımyldy júzege asyrady. Keshendi josparlaý júrgizedi jáne belgilengen is-sharalardyń oryndalýyn baqylaýdy qamtamasyz etedi. Ekinshiden, esirtki quraldarynyń, psıhotroptyq zattardyń, sol tektester men prekýrsorlardyń zańsyz aınalymyn anyqtaý jáne jolyn kesý salasynda ІІO qyzmetiniń tıimdiligin arttyrýǵa baǵyttalǵan usynystardy ázirleıdi jáne engizedi. Úshinshiden, esirtki quraldarynyń, psıhotroptyq zattardyń, sol tektester men prekýrsorlardyń Qazaqstan Respýblıkasynyń aýmaǵyna zańsyz kirýine, olardy óndirýge, ótkizýge jáne taratýǵa yqpal etetin sebepter men jaǵdaılardy, sondaı-aq azamattardy medıtsınalyq emes tutynýǵa tartatyn adamdardyń qyzmetin anyqtaıdy jáne taldaıdy. Belgilengen tártippen múddeli memlekettik organdarǵa kórsetilgen sebepter men jaǵdaılardy joıý jóninde usynystar engizedi. Tórtinshiden, jedel-izdestirý qyzmetinde paıdalaný úshin azamattarmen jarııa jáne jasyryn qatynastar ornatady. Besinshiden, anyqtaý, aldyn alý jáne jolyn kesý maqsatynda jedel-izdestirý qyzmetin júzege asyrady», - dedi ol.
Sonymne qatar ol elimizge negizinen esirtki qaı elderden elge jetkiziletindigin tarqata aıtyp berdi.
«Ártúrli joldarmen keledi. Birinshi orynda - Aýǵanstan. AQSh pen NATO elderiniń áskerleri bul eldi basyp alyp, onda «demokratııa» ornatqannan keıin Qazaqstanǵa esirtki aǵyny ósti. Shyn máninde, qazirgi zamanaýı Aýǵanstan - Batys demokratııalandyrýshylarynyń tolyq qamqorlyǵymen geroın kóknári plantatsııalaryn úzdiksiz ósirip otyrǵan el. Qazir Aýǵanstanda ortaq shekara bolmaǵandyqtan, esirtki Tájikstan men Qyrǵyzstan arqyly ótedi, kýrerlerdiń basym kópshiligi osy respýblıkalardan. Ári qaraı Latyn Amerıkasy - jergilikti esirtki kartelderi Reseı naryǵyn belsendi damytýda. Eýropadan negizinen sıntetıkalyq preparattar keledi. 2014-17 jyldary Ýkraına esirtki týrlarynyń yńǵaıly aýystyryp tıeý bazasy boldy. Biraq sońǵy jyldary esirtkiniń bul túri belsendi kóbeıip, Qytaı men Ońtústik-Shyǵys Azııanyń keıbir elderinen kele bastady. Elimiz esirtki saýdasymen belsendi kúresýde, biraq nátıjeler qarapaıym. Eki nárse kedergi keltiredi: negizgi óndiristiń shetelde ornalasýy jáne osy qylmystyq bıznesti tek shetelde ǵana emes, sonymen birge elimizde de jasaǵysy keletinderdiń kóp bolýy. Esirtki saýdasy qaýipti, biraq úlken paıda ákeledi. Arnaıy qyzmetter bir topty joıǵanymen, onyń ornyna ekeýi paıda bolady. Ashkóz nemese osyndaı jolmen paıda tapqysy keletinder arasynan esirtki taratý úshin jańa «qyzmetkerlerdi» tabý qıynǵa soqpaıdy», - dedi basqarma bastyǵy.