Áýe tolqynyndaǵy 100 jyl - Qazaq radıosy ǵasyr toıyn toılap jatyr
Baılanys jáne aqparat qyzmetkerleri kúni qarsańynda «QazAqparat» HAA tilshisi otandyq radıohabardyń damý tarıhyna oısha saıahat jasap kórdi.
Qazaq jáne Shalqar radıolarynyń Almatydaǵy stýdııasynyń jetekshisi Baqyt Jaǵyparulynyń aıtýynsha, qazaq radıosynyń tyńdarman kóńilindegi orny erekshe.
«Qazaq Radıolary» JShS 2017 jyly seriktestik retinde quryldy. Seriktestiktiń bas dırektory – Ernur Býrahan. Onyń quramyna «Qazaq radıosy», «Shalqar», «Astana» jáne qurylǵanyna 10 jyl bolǵan «Klassıka» radıolary kiredi. Qazaq radıosynan keıingi ekinshi mereıtoı ıesi bizde táýligine 18 saǵat habar taratatyn «Shalqar» radıosy. Ol 55 jyldyǵyn toılap otyr», - dedi ol.
Qazaq radıosy – búkil ulttyń qaıtalanbas mádenı bolmysyn beıneleıtin aqparat quraly.
«Qazaq radıosynyń aǵa qyzmetkeri, professor, jýrnalıstıka salasyndaǵy oqytýshymyz Namazaly Omashuly 2001 jyly «Egemen Qazaqstan» gazetinde «Qazaq radıosyna qansha jyl» atty zertteý maqalasyn jarııalady. ıAǵnı, ol Máskeýdiń bes muraǵatynan tabylǵan derekterge súıene otyryp, Qazaq radıosy 1921 jyly habar tarata bastaǵanyn dáleldedi. Keıbir ǵalymdar Qazaq radıosynyń tarıhyn 1931 jyldan bastaıdy, bul da negizsiz emes. Óıtkeni sol jyly Almatyda mamyr aıynyń basynda úlken birinshi radıostantsııa salyndy. ıAǵnı, 1930-40 jyldar kezeńi - Qazaq radıosynyń qalyptasýy men damý kezeńi dep aıtýǵa tolyq negiz bar», - deıdi maman.
Onyń aıtýynsha, soǵys jyldary Qazaq radıosynyń jumysyna mektep oqýshylary tartylǵan.
«1931 jyly Qazaq radıosynyń alǵashqy resmı basshysy bolyp Aıtpaı Hangeldın taǵaıyndaldy. Sodan keıin soǵys jyldarynda Ǵazız Ospanov basshylyq qyzmetke taǵaıyndaldy. Bul adamdardyń pikirleri, suhbattary radıonyń altyn qorynda saqtaýly. Ǵazız (Omarǵazy) Ospanov soǵys jyldarynda radıoǵa mektep jasyndaǵy jasóspirimder tartylǵanyn aıtqan. 1947 jyly tehnıkýmdy bitirgen Zámzágúl Sháripova jumys istedi. Ol kezde bul kisi nebári 15-16 jasta bolǵan eken. Sondaı-aq, birqatar óner adamdary radıonyń damýyna baǵa jetpes úles qosty. Olardyń qatarynda Sháken Aımanov, Qazaq radıosynyń dıktory Mına Seıitova bar. Ol 15 jasynan bastap dıktor bolyp jumys istegen onyń daýysy jazylǵan jazba bizde áli de saqtaýly tur», - deıdi Baqyt Jaǵyparuly.
Qazaq radıosynyń maqtanyshy – qazaqtyń «Levıtanyna» aınalǵan Qazaqstannyń Halyq ártisi Ánýarbek Baıjanbaev. Ol 1943 jyly maıdanda jaralanyp, otanǵa aman oraldy. Sol jyly ol radıoǵa dıktor retinde shaqyrý alyp, ómiriniń sońyna deıin, 50 jylǵa jýyq radıoda jumys istedi. Búgingi tańda Qazaq radıosynyń Altyn qorynda 400-den astam jazba, belgili dıktor júrgizgen on myńǵa jýyq ádebı jáne mýzykalyq habar saqtaýly.
Qazaq radıosy búginde jańa maýsymǵa daıyndalyp jatyr.
«Qyrkúıekte jańa maýsym bastalady. Osy kezeńde biz jańa baǵdarlamalar ázirleımiz. Jýrnalıstik zertteýler júrgizilip jatyr. Sol zertteý arqyly tyńdaýshylar arasynda qandaı baǵdarlamalar suranysqa ıe ekenin zertteımiz jáne qoǵamda bar qazirgi problemalardy taldaımyz. «Qazaq radıolary» JShS bas dırektory Ernur Býrahannyń basshylyǵymen kóptegen ıgi ózgerister ómirge keldi», - deıdi Baqyt Jaǵyparuly.
Onyń aıtýynsha, radıo degen – óz erekshelikteri bar úlken aqparattyq sala.
«Radıo – bul aqparattyń senimdiligi jáne jyldamdyǵy. Bizde ár saǵat saıyn jańalyqtar shyǵady. Al eger shuǵyl materıal paıda bolsa, biz aqparatty tez arada jarııalaımyz. Qazir ınternettiń ýaqyty, jańa tehnologııanyń damý ǵasyry. Júrgizýshiden nemese naýqas qabyldaıtyn kabınettegi dárigerden bastap, radıo arqyly barlyǵy sońǵy jańalyqtardan habardar bola alady. Olardyń áleýmettik jelini ashýǵa árdaıym ýaqyty bolmaýy múmkin. Al, radıo – osyndaı kezde taptyrmaıtyn aqparat jetkizýshi. Bul – bizdiń salanyń ereksheligi.
Ekinshiden, radıonyń talaby – dybys, sóıleý tazalyǵy. Ár árip óz ornynda bolýy kerek. Úshinshiden, stsenarıı. Bul radıo júrgizýshisin daıarlaý», - deıdi maman.
Ol sondaı-aq Almatydaǵy radıonyń tehnıkalyq bazasyna toqtaldy.
«Bizdiń tehnıkalyq bazamyz jańartyldy. Qazir alty stýdııa bar. Olardyń úsheýinde aldyn-ala taspa jazylady, qalǵan úsheýinde tikeleı efır ótedi. Biz ǵy lymı-tehnıkalyq progrestiń, zamanaýı tehnologııalardyń qarqyndy damýymen radıo da ýaqyt talabyna saı ıkemdelip keledi. Qazaq radıosyn búgin ǵalamtor keńistiginde de tyńdaýǵa bolady. Biraq, soǵan qaramastan, oń sheshimin kútip júrgen máseleleri de bar eken.
«Ótken ǵasyrdyń 90-shy jyldary Qazaq jáne «Shalqar» radıolarynyń baǵdarlamalary Almaty qalasynyń mańynda ornalasqan eldi mekenderge deıin jetken joq. Bul másele áli de bar. Aqparat jáne qoǵamdyq damý mınıstrliginiń shekara mańyndaǵy aýdandarda Qazaqstannyń aqparattyq qaýipsizdigin qamtamasyz etý úshin radıostansalar jelisin keńeıtý týraly sheshimi negizinde memlekettik radıohabar taratý jelisin damytý jónindegi jol kartasy ázirlendi. Qazir Qazaq radıosy respýblıka aýmaǵynyń 89%-yn qamtıdy jáne aldaǵy ýaqytta elimizdiń barlyq shekaralas aýdandaryn qamtýdy josparlap otyr», - dedi ol.
Sóz sońynda spıker barlyq áriptesterin kásibı merekelerimen quttyqtady.
«Jyl saıyn 28 maýsymda Baılanys jáne aqparat qyzmetkerleri kúni atap ótiledi. Buqaralyq aqparat quraldaryndaǵy jýrnalıster qaýymy halyq úshin jumys isteıdi. Bul pandemııa kezinde jýrnalıster dárigerlermen birge indetke qarsy maıdanda tynymsyz eńbek etken kezde dáleldendi. Aty jaman indetpen áriptesterimiz de aýyrdy. Sondyqtan barlyq áriptesterime, birinshiden, zor densaýlyq, amandyq jáne shyǵarmashylyq shabyt tileımin. Birligimiz bekem bolsa, kez-kelgen kedergini jeńýge bolady. Mereke qutty bolsyn!», - dep qorytyndylady Baqyt Jaǵyparuly.