Aýa raıynyń qolaısyzdyǵy egistik zııankesteriniń beleń alýyna sep bolyp tur
Taıaýda ǵana Reseı aýmaǵynan qara bulttaı úıirilip, elimizdiń soltústik óńirlerindegi dıqanshylarynyń úreıin ushyrǵan shyryldaýyq shegirtkeniń betin áýpirimdep qaıtarǵanymyz este. Bul shegirtkeniń júrgen jerin jaıpap, bıdaı masaqtaryn túbinen qıyp ketetinin jaqsy bilemiz. Alaıda, elimizdegi egistik alqaptarynda jıi kezdesetin zııandy organızmderdiń astyq ónimdiligine tıgizer keri áseri osy shegirtkeden bir de kem emes. Bıdaı, arpa, suly daqyldarynyń arasynan qaýlaı ósken aramshópter men zııankester ónim túsimin 50 paıyzǵa deıin tómendetýge qaýqary jetip artylady. Jalpy elimizdiń astyqty ólkelerindegi dándi daqyldarǵa qaýipti 300-den asa zııankes bar bolsa, búginde solardyń ishinde qońyr tat pen septorıoz qylań berip otyr.
Árıne, mundaı zııakestermen kúreske memlekettiń de qol ushyn beretindigi aıan. Aǵymdaǵy jyly da elimizdiń respýblıkalyq bıýdjetten astyq daqyldarynyń aýrýlaryna qarsy hımııalyq óńdeý júrgizýge 2,7 mlrd. teńge qarastyrylypty. Onyń 1,7 mlrd. teńgesi fýngıtsıdterdi satyp alýǵa, sonymen birge pestıtsıdterdiń qoryn qurýǵa ári hımııalyq óńdeý jónindegi qyzmet kórsetýlerdi satyp alýǵa baǵyttalǵan. Bul jaıynda búgin arnaıy brıfıng ótkizgen QR Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligi Agroónerkásip keshenindegi memlekettik ınspektsııa komıtetiniń tóraǵasy Saqtash Qasenov tarqata aıtyp berdi.
Onyń aıtýynsha, 2009 jyly 2 mln. 645 myń gektar jerdi zııakesterge qarsy hımııalyq óńdeýden ótkizý qajet edi. Alaıda, memleket tarapynan bólingen qarjyǵa nebári 122 myń ga jerdi hımııalyq óńdeýge múmkindik týyndaǵan edi. Bul jalpy ýlanýy tıis alqaptyń 4,6 paıyzy ǵana. Qýantarlyǵy, sol jyldan keıin egistik alqaptaryndaǵy zııakesterge bólingen qarjy kólemi artý ústinde. Máselen, 2010 jyly egistik alqaptaryn hımııalyq óńdeýge memleket tarapynan bólingen qarjy jalpy zııankes basqan alqaptyń 12,9, 2011 jyly 50, 2012 jyly 58, 2013 jyly 51 paıyzyna ketetin. Bıyl bul kórsetkish 76 paıyzǵa jýyqtap otyr. Komıtet basshysynyń sózine qaraǵanda, egistik alqaptaryn hımııalyq óńdeý der ýaqytynda qolǵa alynsa, onda jumsalǵan mıllıardtaǵan qarjynyń óteýi bolatyndyǵy anyq. Jalpy, egistik alqaptarynda zııankesterdiń beleń alýyna jańbyrly, aptap ystyq kúnder múmkindik berip otyrǵan kórinedi.
«Shyǵynnyń bolatyny sózsiz. Alaıda ýlaǵannan keıin gektarynan 1 tsentnerge jýyq ónim alsaq, onda shyǵynnyń orny toldy degen sóz. Sondyqtan da zııankesterge qarsy kúresti Soltústik Qazaqstan oblysynda 790 myń, Aqmola oblysynda 800 myń, Qostanaı oblysynda 500 myń gektarda júrgizýdemiz», - deıdi komıtet tóraǵasy.
S. Qasenovtiń atap ótýinshe, egistikti aýrýlardan tazartý úshin 87 búrikkish tehnıka jumyldyrylǵan. Onyń 41-i ushaq, al 46-sy - aerozoldi generator. Olar kúnine 93 gektar jerdi óńdeıtin bolady. Budan bólek jeke menshik sharýa qojalyqtary da ózderindegi tehnıkalarymen bul jumystardy atqarý isine belsene kirisýde.
«Qazirgi kúnge ýlanǵan jer 928 myń gektardy qurady. Onyń ishinde Úkimetten bólingen ýmen 681 myń gektar, aýyl sharýashylyǵy taýarlaryn óndirýshilerdiń esebinen 247 myń gektar óńdeldi. Al jalpy, 1,7 mln. gektar alqapqa hımııalyq óńdeý jumystary júrgiziledi dep boljaýdamyz», - dedi ol.
Aıtpaqshy, komıtet tóraǵasy elimizdiń ońtústik oblystarynda eginge oraq túskendigin atap ótti. «Almaty, Jambyl, Batys Qazaqstan, Qyzylorda, Ońtústik Qazaqstan oblystarynda egin naýqany júrip jatyr. Bıyl Batys Qazaqstanda ónimdilik jaman emes. Ótken jylmen salystyrǵanda, 2 esege joǵary. Al basqa oblystarda egin shyǵymy tómendeý bolyp tur», - degen ol bıyl elimizde býnkerlik salmaqta 17 mln. tonna astyq bastyrylatyndyǵyn aıtty.
Aıta keterligi, Reseıde kóptep kezdesetin qońyr tat aýrýy qazirgi tańda Qazaqstannyń kóp oblystarynda kezdesedi. Qońyr tat aýrýy assımılıatsııalyq japyraq betin azaıtyp, ósimdiktiń transpıratsııasyn kúsheıtedi. Nátıjesinde sý balansy buzylyp, japyraq ýaqytynan buryn solyp qalady. Jazdyq bıdaıdyń túptený kezinde paıda bolǵan aýrý ónimdi 80 paıyzǵa deıin, al masaqtaný kezinde 20-30 paıyzǵa deıin tómendetýi múmkin.
Septorıoz - jazdyq jumsaq bıdaıdyń eń keń taraǵan jáne asa qaýipti aýrýy. Septorıoz aýrýynyń belgileri ár túrli formadaǵy jáne ár túrli mólsherdegi tozańdy-sur, sur-qońyr, kúńgirt qońyr jáne hlorlanǵan daqtarmen sıpattalady. Respýblıkanyń soltústik aýdandarda septorıozdyń jappaı taralýy bıdaı egistiginde shildeniń ortasy men sońynda baıqalady. Ylǵaldy jyldary pıknıdalar men pıknosporalar dánniń súttenip pisý, súttenip-balaýyzdanyp pisý kezeńinde jáne masaq qaýyzynyń zalaldaný kezinde baıqalady.