Atyraý ekologııasyn jaqsartýǵa arnalǵan naqty jospar bar - Nurlan Noǵaev
«Atyraýdy tolǵandyratyn másele - ekologııa. Qazirgi tańda sol jaǵalaýda buryn-sońdy bolmaǵan kárizdik tazartý júıesin iske qosyp jatyrmyz. Kelesi jyldyń birinshi jartyjyldyǵynda tolyǵymen aıaqtalyp, iske qosylady. Ózderińiz biletindeı, Atyraý qalasyndaǵy «Sasyq saı» 1 500 gektar jerdi alyp jatyr. Soǵan sarqyndy sý tógilmeıtin bolady. Bizdiń josparymyzǵa sáıkes, ony joıý kerek», - dedi oblys basshysy.
Jańa keshen iske qosylǵannan keıin paıdalanylǵan sýdy ýaqtyly tazartý múmkin bolady. Bul aldymen ekologııa úshin mańyzdy. Las sý topyraqqa, jer asty sýyna, tutastaı ekojúıege zııan. Tazartýshy qondyrǵylar jumys protsesin jyldamdatady, tazartylǵan aqpasýdy sharýashylyq qajettilikterge qaıtadan paıdalanýǵa múmkindik beredi.
«Bizde Atyraýdyń ekologııasyn jaqsartýǵa arnalǵan naqty jospar bar. Eń aldymen buǵan deıin Atyraýda bolmaǵan káriz sýyn tazartý keshenin iske qosamyz. Biz bir keshendi saldyq, jaqyn arada ekinshisin sala bastaımyz», - dedi Nurlan Noǵaev.
Qazir qoldanystaǵy qalalyq ákimdiktiń teńgerimindegi «Sasyqsaı» býlaný alańynyń 476 ga aýmaǵyn qalpyna keltirý úshin JSQ jasalýda (quny – 193,2 mln teńge). Osy tundyrǵynyń 860 gektaryn qalpyna keltirý maqsatynda Atyraý munaı óńdeý zaýyty «QazMunaıGaz» ulttyq kompanııasymen birlesip, «TAZALYQ» jobasyn qolǵa aldy. Jobalaý jumysy 2020 jyldyń birinshi toqsanynda aıaqtalady degen jospar bar.
Zaýyt qabyldaǵan memorandýmǵa sáıkes, býlaný alańyn qalpyna keltirý 2020 jylǵa josparlanǵan. Bul zaýyttyń ekologııaǵa áserin biraz tómendetedi. Qalalyq ákimdik te «Qara kvadrat» býlaný alańyn qalpyna keltirý boıynsha joba daıyndaýda, qalanyń oń jaq jaǵalaýyndaǵy nysan jobasynyń quny – 75,5 mln teńge. Bul jumystar jyl sońyna deıin bitedi.
«Káriz sýy býlaný alańyna eshqandaı tazartýdan ótpesten quıylyp keldi, ekologııaǵa ólsheýsiz zalal keltirdi. Jańa keshen iske qosylǵannan keıin qazirgi qoldanystaǵy «Sasyqsaı» jabylady, bul alań birneshe jyldardan beri turǵyndar tarapynan shaǵym týǵyzyp kelgen edi. Káriz sýyn tazartý kesheni paıdalanýǵa berilgennen keıin aqpasý aǵyny býlaný alańyna kelgenshe tazartýdyń tolyq satysynan ótedi. Sol arqyly jerasty sýy, topyraq, atmosferalyq aýa da tazarady», - dep atap ótti Nurlan Noǵaev.
Aǵyn sý quramyndaǵy lastaýshy zattarǵa baılanysty eki topqa bólinedi: konservatıvti jáne konservatıvti emes. Konservatıvti lastaýshylardyń hımııalyq reaktsııaǵa túsýi qıyn. Keıde bıologııalyq ydyraý júrmeıdi de, olarǵa aýyr metalldardyń tuzdary, fenoldar, pestıtsıdter jatady. Al, konservatıvti emes lastaýshylarǵa táýlik ishinde ózgeriske ushyraıtyn qosylystar jatady. Aǵyn sý quramynda sonymen qatar, organıkalyq emes nysandar, qum, shirindi bólshekter, ken, beıorganıkalyq tuzdar, qyshqyldar men siltiler bolady. Aǵyn sýdy bakterııalar, sańyraýqulaqtar, vırýstar, qurttardyń jumyrtqalary jáne patogendi mıkroorganızmder lastaıdy. Osylar kóp mólsherde jınaqtalyp, qorshaǵan ortaǵa ǵana emes, turǵyndarǵa da qaýip týǵyzady.
Búginge deıin osy protsester baqylaýsyz keldi, bul jaǵdaıdy ekologııalyq apat dep te aıtýǵa bolady. Atyraýdaǵy tazartý ǵımarattaryna 65 jyldan beri kúrdeli jóndeý júrgizilmedi. Bıotazartý júıesi jaramsyz bolyp qaldy. Durys jóndeý jumysy jasalmady.
Qorshaǵan ortaǵa zııandy áserdi azaıtý - jergilikti atqarýshy organdardyń mindeti. Osyǵan baılanysty zııandy zattardyń atmosferaǵa túsýine monıtorıng júrgizý nazarǵa alynyp otyr. Jergilikti bıýdjetten monıtorıng júrgizýge ólsheý quraldaryn, avtozerthana alýǵa 172 mln teńge bólindi.
Búginde oblys aýmaǵynda aýa raıyna baqylaý júrgizetin 45 stansa jumys isteıdi, onyń 17-si oblys aýdandarynda ornalasqan. Atyraý qalasynda 28 stansa bar, onyń 20-sy NKOK kompanııasyna, 4 - AMÓZ, 7 - «Qazgıdromet» RMK Atyraý fılıalyna tıesili.
Qazir Atyraý oblystyq ákimdigi «Tsıfrly Qazaqstan» memlekettik baǵdarlamasy aıasynda almatylyq «Ekoservıs-S» kompanııasymen birlesip aýa sapasyna onlaın monıtorıng júrgizý júıesin iske qosýdy qarastyryp jatyr. Joba aıasynda oblys ortalyǵyndaǵy aýa lastanýynyń nysanaly kórsetkishin ornatý josparlanýda. Málimetter geoaqparattyq portalda jáne qala kóshelerindegi LED ekrandarda kórsetilip turady.