Atyraý oblysyna salynǵan ınvestıtsııa birden 482 mlrd teńgege azaıdy
Bıyl ınvestıtsııa kólemi 482,5 mlrd teńgege azaıdy
Atyraý oblysy ákiminiń baspasóz qyzmeti usynǵan aqparatqa qaraǵanda, bıyl qańtar-tamyz aılarynda negizgi kapıtalǵa 1 303,1 mlrd teńgeniń ınvestıtsııasy salynǵan. Al, ótken jyldyń osy kezeńindegi ınvestıtsııanyń kólemi 1 785,6 mlrd teńge bolǵan edi. Demek, bıylǵy ınvestıtsııa 482,5 mlrd teńgege azaıyp otyr.
Oblystyq kásipkerlik jáne ónerkásip basqarmasynyń basshysy Polymbet Hasanovtyń aıtýyna qaraǵanda, bıyl óńirde 17 ınvestıtsııalyq joba júzege asyp jatyr. Bul jobalardyń quny — 88,4 mlrd teńge.
Onyń aıtýynsha, bıyl ınvestıtsııalyq qarjynyń azabynyń bir sebebi bar. Bul — «Teńiz» ken ornyndaǵy Keleshek keńeıý jobasynyń aıaqtalýǵa jaqyndaýymen baılanysty jaıt.
«Joba qurylysy birneshe jyl boıy júrgizildi. Oǵan elimizdiń ár óńiriniń turǵyndary jumysqa tartyldy. Endi joba aldaǵy jyly iske qosylady», -deıdi Polymbet Hasanov.
Atyraý oblysy ákiminiń orynbasary Marat Mýrzıevtiń deregine súıensek, munaıly óńirde sheteldiktermen birlesken 1 myńnan astam kásiporyn tirkelgen. Onyń ishinde mashına jasaý salasynda 150 bıznes nysany jumys isteıdi.
«Aımaqta munaı-hımııa ónimderin óńdeý baǵytynda iske asyp jatqan iri jobalar bar. Endi mashına jasaý óndirisine nazar aýdarylyp otyr. Máselen, shildede júk vagondaryn qurastyratyn zaýyt ashyldy. Bul ınvestıtsııalyq jobanyń munaıly óńir úshin mańyzy zor. Birinshiden, „Teńiz“ ken ornyndaǵy keleshek keńeıý jobasynyń aıaqtalýyna baılanysty bosaǵan jumysshylardy jumyspen qamtý máselesin ońtaıly sheshýge septigin tıgizedi. Ekinshiden, eksportqa baǵyttalǵan ónimderdiń ósimine yqpal etedi. Úshinshiden, óńirdiń áleýmettik-ekonomıkalyq damýyna serpin beredi», — deıdi Marat Mýrzıev.
Jańa zaýytta jobaǵa sáıkes 6 myń vagon qurastyrý josparlanǵan. Investıtsııalyq jobanyń qýaty birtindep artqan kezde 2 700 jumys orny qurylady.
Al, «Intago Qazaqstan» JShS arnaıy ekonomıkalyq aımaqta polıefırli geosıntetıkalyq materıal shyǵaratyn jańa zaýytty iske qosty. Kásiporynnyń bas dırektory Azamat Asylbekovtiń aıtýyna qaraǵanda, zaýyttyń jyldyq qýaty — 15 mln sharshy metr.
Bul jobaǵa baǵyttalǵan ınvestıtsııalyq qarjy kólemi — 1,4 mlrd teńge. Onyń 715 mln teńgesi «Ónerkásipti qoldaý qorynan» alynǵan.
Sondaı-aq Atyraýda Qatar eliniń ınvestıtsııasymen Saraıshyq stılindegi aerovokzal salynady. Kólik mınıstri Marat Qarabaevtyń málimetinshe, aldaǵy jyly H.Dospanova atyndaǵy Atyraý halyqaralyq áýejaıyn jańǵyrtý jumysy bastalǵaly otyr.
Oǵan Qatar eliniń ınvestory 50 mln dollar kóleminde ınvestıtsııa salýdy kózdepti. Onyń qurylysy 2026 jyly aıaqtalady.
Investjobalardyń quny 3 esege deıin ósken
Senat depýtaty Álibek Náýtıevtiń deregine qaraǵanda, sońǵy úsh jylda Atyraý oblysyndaǵy birneshe ınvestıtsııalyq jobanyń smetalyq quny ósken. Sonyń saldarynan ásirese, qurylys nysandary merziminde aıaqtalmaýy múmkin.
«Atyraý oblysy boıynsha 2021–2024 jyldary bıýdjettik baǵdarlama ákimshileri bastapqy quny 266,5 mlrd teńge bolatyn 148 ınvestıtsııalyq jobaǵa túzetý engizdi. Bul jobalardyń smetalyq quny 409,2 mlrd teńgege deıin ósti. Ósim 142,6 mlrd teńgeden asady. Endi smetalyq qunnyń ósimin jergilikti bıýdjettiń esebinen jabý qajet bolyp otyr. Jobalar qunynyń bastapqy bekitilgen qunynan eki nemese odan da kóp ese óskeni kezdesedi. Bıýdjet kodeksiniń 46-babyna sáıkes, bıýdjetten nysanaly damý transfertteri esebinen iske asatyn jergilikti bıýdjettik ınvestıtsııanyń smetalyq qunyn ulǵaıtýǵa baılanysty shyǵystar tıisti jergilikti bıýdjet qarajaty esebinen júzege asyrylatyny kózdelgen. Mundaı jaǵdaıda jergilikti bıýdjetke orasan zor júkteme túsedi», — deıdi Álibek Náýtıev.
Senator osyǵan baılanysty Úkimet basshysyna depýtattyq saýalyn joldap, birneshe usynysyn bildirdi.
Birinshiden, jergilikti bıýdjettiń shekteýli ekenin eskerý qajet. Ekinshiden, respýblıkalyq bıýdjetten túzetýlerdiń ulǵaıtylǵan somasyn qarjylandyrý múmkindigin qarastyrǵan jón.
«Investıtsııalyq jobalardyń smetalyq qunynyń ulǵaıýy tek Atyraý oblysynda ǵana emes, elimizdiń basqa óńirlerinde de oń sheshilmeı otyr. Osyǵan baılanysty jańa Bıýdjet kodeksiniń jobasyna atalǵan máseleni sheshýge baǵyttalǵan erejelerdi engizý qajet. Eger jobalar respýblıkalyq bıýdjetten beriletin transfertter esebinen qarjylandyrylsa, jergilikti bıýdjetten jobalaý-smetalyq qujattamany túzetýge arnalǵan shyǵystardy qarjylandyrý týraly bapty Bıýdjet kodeksinen alyp tastaý kerek», -deıdi Álibek Náýtıev.
Investorǵa kún bermeıtin kimder?
Atyraý oblysynyń prokýratýrasy Memleket basshysynyń tapsyrmasyna sáıkes ınvestıtsııalyq jobalardy súıemeldeýge nazar aýdaryp otyr. Óıtkeni, oǵan kedergi bolatyn jaıttar bar. Qadaǵalaý organynyń aqparatyna qaraǵanda, front-ofıste ınvestorlardyń shaǵymy jedel túrde qaralady.
Prokýrorlar ýákiletti organdar tarapynan birneshe kemshilikti anyqtap otyr. Birinshiden, ınvestorlarmen jumys tıisti deńgeıde uıymdastyrylmaıdy. Ekinshiden, ózara is-qımyl joq. Úshinshiden, ınvestorlardyń zańdy quqyǵy buzylady.
Máselen, 2020 jyly «Olımpık-Atyraý» JShS-niń týrıstik baza men atqyshtar klýbyn salý jobasy maquldanǵan. Osyǵan oraı jergilikti atqarýshy organ nysanǵa ınjenerlik kommýnıkatsııalar ákelýdi mindetine alǵan.
«Alaıda, jergilikti atqarýshy organdar úsh jyl boıy óz mindettemesin oryndamaǵan. Osylaısha, Úkimettiń „Jeke kásipkerlikti memlekettik qoldaýdyń keıbir sharalary týraly“ 2019 jylǵy qaýlysynyń 32-tarmaǵy buzylǵan. Jergilikti atqarýshy organ jobany iske asyrýǵa úsh jumys kúni ishinde shara qabyldaýy qajet edi. Investor 50 mln teńge salynǵan joba qurylysyn májbúrli túrde toqtatty. Prokýratýranyń qadaǵalaý aktisi boıynsha ınjenerlik jelilerdi salýǵa bıýdjetten 49 mln teńge bólinip, ınvestordyń quqyǵy qorǵaldy. Al „Sısenov“ jeke kásipkerligi Qulsary qalasynda jalpy quny 100 mln teńgelik sút ónimderin óndiretin jobany iske asyrý kezinde aýmaqtyq veterınarlyq baqylaý ınspektsııasy kedergi jasaǵan. Jergilikti ınspektsııa veterınarlyq-sanıtarlyq qorytyndy berýden sebepsiz bas tartqan», -dep habarlady oblystyq prokýratýradan.
Atyraý oblysy prokýrorynyń ókimimen osyndaı problemalardy tıimdi sheshý, ınvestorlardyń quqyǵy men zańmen qorǵalatyn múddesin qorǵaý úshin mobıldi top qurylǵan. Bul top táýlik boıy jumys isteıdi.
Qyzyǵyp kelgen shetel kásipkerleri habarsyz ketedi
Atyraý oblysyna túrli jobany qolǵa alýǵa qadam jasaǵan ınvestorlar az bolmady. 2019 jyly japondyq Tokyo Rope kompanııasynyń prezıdenti Sato Kadzýnorı Jaıyq ózeniniń jaǵalaýyn bekitýge úles qosqysy keldi.
«Atyraý oblysynyń ekonomıkalyq áleýetine saraptama jasadyq. Osy óńirge joǵary tehnologııa ákelip, birneshe jobany iske asyrmaq nıetimiz bar. Aldymen jumysymyzdy Jaıyq ózeniniń jaǵalaýyn bekitýge qatysýdan bastaǵymyz keledi. Qaterli dertpen aýyratyndardy emdeıtin medıtsınalyq ortalyq ashýdy josparlap otyrmyz. Óz elimizdegi medıtsınanyń zamanaýı emdeý-saýyqtyrý ádisterin osy óńir turǵyndarynyń densaýlyǵyn jaqsartýǵa paıdalanǵymyz keledi», -dedi Sato Kadzýnorı.
Degenmen sońǵy 5 jylda japon kompanııasynan esh habar bolǵan joq.
Osyndaı izgi nıettilerdiń qatarynan túrik kásipkerleri de kórindi. Sonyń biri — Túrkııadaǵy «BRIMSTONE Sulphur Provider Company» kompanııasynyń negizin qalaýshy Efe Mýnıp Nýrdoǵdý.
Atyraý oblysynyń ekonomıkasyna ınvestıtsııa salýǵa nıetti ınvestorlar qatarynda túrik kásipkerleri de bar. Sonyń biri — Túrkııadaǵy «BRIMSTONE Sulphur Provider Company» kompanııasynyń negizin qalaýshy Efe Mýnıp Nýrdoǵdý.
Túrik kásipkeri 2021 jyldyń maýsymynda Atyraýǵa kelip, burynǵy oblys ákimi Mahambet Dosmuhambetovpen kezdesken edi. Sol kezde ol Atyraý oblysynda kúkirt betonıtin óndiretin ónerkásip orynyn ashýǵa daıyn ekenin jetkizdi. Investıtsııa kólemi shamamen 10 mln AQSh dollary bolatyn joba 50-ge jýyq adamdy turaqty jumys ornalastyrýǵa jol ashady.
«Qazaqstanda kúkirttiń jetkilikti qory bar. Alaıda, biz úshin de, jalpy el úshin de shıkizatty tereń óńdeýdi uıymdastyrý, daıyn ónimdi kúkirt bentonıti túrinde shyǵaryp, shetel naryǵyna eksporttaý áldeqaıda tıimdi. Logıstıkalyq turǵydan alǵanda Atyraý oblysy — osy jobany júzege asyrý úshin óte yńǵaıly ınvestıtsııalyq alań. Osy oblystan Qytaı, Eýropa men Reseı naryǵyna shyǵýdyń tıimdi tusy kóp», — dep edi Mýnıp Nýrdoǵdý.
Ekinshisi — «Er-Bakir» kompanııasynyń dırektory Madjıt Tashkyn. Byltyr osy kásipker de Atyraýǵa taban tirep, oblys ákimi Serik Shápkenovpen júzdesti. Onyń aıtýynsha, Atyraý oblysy mystan elektrıtti sym óndirý jobasyn iske asyrýǵa qolaıly aımaq retinde qarastyrylǵan.
«Biz sońǵy úsh aıda Qazaqstannyń Túrkııadaǵy elshiligi arqyly qazaq eliniń ekonomıkasyna ınvestıtsııa salý jóninde sheshim qabyldadyq. Sońǵy alty jylda AQSh ekonomıkasyna ınvestıtsııa salǵan edik. Sondyqtan shetelde tájirıbemiz jetkilikti. Biz Jezqazǵannan jylyna 20 myń tonna mys eksporttaımyz. Alaıda, bul tıimsiz bolǵan soń, logıstıkasy qolaıly aımaqtardy izdep júrmiz. Atyraý oblysyn bul jaǵynan tıimdi aımaq retinde qarastyryp otyrmyz. Bul oraıda bizge ınfraqurylym tolyq júrgizilgen úsh gektar jer bólýdi, ony temirjol boıyna jaqyn mańnan berýińizdi suraımyn», — degen bolatyn Madjıt Tashkyn.
Atyraý oblysynyń ákimi Serik Shápkenov bul jobany qoldaıtynyn, jer men gaz máselesin sheship beretinin aıtqan.
«Investorlar tańdaǵan aımaq eki jaqqa da tıimdi ári qolaıly bolýy kerek. Reseı, Ázerbaıjan, Túrkııaǵa mys tasymaldaýda bizdiń óńirdiń kólik logıstıkasy saı keledi. Soǵan yńǵaıly degen aımaqtardy belgilep beremiz. Elektr jaryǵy úzdiksiz bolýy úshin generator qoıýǵa da bolady. Jer men gaz máselesin sheship beremiz. Zaýyt salý úshin úsh gektar jer bólinse, onyń janynan tutynýshylar úshin qosymsha úsh gektar oryn qarastyrý kerek», — degen Serik Shápkenov.
Alaıda munaıly óńir ekonomıkasyna ınvestıtsııa salýǵa bilek túrip, qulshynys bildirgen eki túrik ınvestory da habarsyz ketti. Olardyń habarsyz ketý sebebi týraly aqparat joq. Kásipkerlik jáne ónerkásip basqarmasy bul ınvestorlarmen jumys istep jatqan joq.
Eske sala ketelik, budan buryn Atyraýdan Reseı shekarasyna deıingi jol qurylysy qalaı júrip jatqanyn jazǵan edik.