Ata zań - tutas halyqtyń oıynan týǵan, eldiń júreginen shyqqan basty qujat - Eýrazııa ýnıversıtetiniń rektory E. Sydyqov
Sodan beri táýelsizdigimizdiń tiregine aınalǵan Ata zań - memleket pen qoǵamda oryn alyp otyrǵan barlyq saıası-ekonomıkalyq, áleýmettik reformalardyń ilgeri basýyna, damýdyń qaınar bastaýyna aınaldy. Ótken on jeti jyldan beri memleket pen qoǵamnyń damýyndaǵy ózgerister - demokratııalyq, zaıyrly, quqyqtyq jáne áleýmettik memleket retinde ornyǵý talpynystarynyń bári - Ata zań qaǵıdalary negizinde júzege asyrylyp keledi. Osynaý Negizgi qujatty qasterleý, onyń qaǵıdattaryna uqyptylyq tanytý maqsatynda birqatar aýqymdy sharalar ótkizý dástúrge aınalǵany belgili. Sondaı sharalardyń qataryna keshegi kúni Astanada «Konstıtýtsııa - qoǵam men memleketti áleýmettik jańǵyrtýdyń negizi» atty halyqaralyq ǵylymı-tájirıbelik konferentsııany jatqyzýǵa bolady. Elbasy N. Nazarbaev qatysyp, sóz sóılegen bul alqaly jıyn búgin elordadaǵy L. Gýmılev atyndaǵy Eýrazııa ulttyq ýnıversıtetinde jalǵasyn tapty. Osyǵan oraı, QazAqparat tilshisi atalmysh ýnıversıtet rektory Erlan Sydyqovpen az-kem áńgime qurǵan bolatyn.
- Erlan Báttashuly, Eýrazııa ulttyq ýnıversıtetinde ótip jatqan halyqaralyq konferentsııa mańyzy týraly aıtyp ótseńiz?
- Konstıtýtsııanyń Qazaqstan qoǵamynda alar orny erekshe. Bul bizdiń shyn mánindegi memlekettiligimizdi bildiretin, alash jurty arqa súıeıtin Ata zańymyz. Al bundaı zańdy árkim bilýge, sol arqyly óziniń qundylyqtaryn dáripteýge umtylýy tıis. Keshe Elbasy Nursultan Ábishuly sóz sóılep ashyp ketken jıynǵa búgingi kúni aıtýly ǵalymdar, Parlament depýtattary men halyqaralyq uıym ókilderi qatysyp otyrǵan konferentsııanyń bir maqsaty da osynda jatyr. Sonymen qatar, jıyn búgingi kúni Astanadaǵy Eýrazııa ulttyq ýnıversıtetinde, Almatydaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetinde osy eki ýnıversıtet ǵalymdarynyń atsalysýymen ótip jatyr. Basqosýda Elbasynyń baıandamasynan týyndaǵan oılar da ortaǵa salynady dep otyrmyn. Bul rette eń basty qaǵıda retinde aıtarym - qazaq halqynyń táýelsizdikten bergi jetistigi, birligi men myǵymdyǵy osynaý Konstıtýtsııanyń ózeginen týyndap jatyr. Osydan on jeti jyl buryn búkilhalyqtyq talqylaýdan ótip, jalpy jurtshylyq keńinen qatysqan Konstıtýtsııa referendým arqyly ómirge keldi. ıAǵnı, biz Ata zańymyzdy tutas halyqtyń oıynan týǵan, eldiń júreginen shyqqan Negizgi zań dep bilemiz.
- Degenmen, Ata zań tolyq jetilgen dep aıta alamyz ba? Oǵan ózgerister engizilýi múmkin be?
- Bul suraqtyń jaýabyn keshe Memleket basshysy N. Nazarbaev óz sózinde aıtyp ketti. Prezıdent: «Negizgi Zań - qatyp qalǵan quqyqtyq relıkt emes. Ol tiri mehanızm, oǵan qoǵam jańa jaǵdaılarǵa jáne qazaqstandyq sotsıým sapasyna sáıkes quqyqtyq jáne áleýmettik ınnovatsııa engizilýin qarastyrýy qajet. Men Qazaqstannyń áleýmettik zańnamasynyń keshendi tizimin jasaý, sondaı-aq jańa zańdardy ázirleý mindetin qoıdym. Biz búginde memlekettik organdardyń aqparattyq qoǵamnyń múmkindikterin paıdalaný arqyly azamattarmen tyǵyz baılanys jasaý tetikterin damytýǵa erekshe nazar aýdaryp otyrmyz. XXI ǵasyrdaǵy tabysty qoǵam - zańdy saýatty biletin adamdar qoǵamy. Zańdy saýatty bilý negizi, eń aldymen, Konstıtýtsııany tereń bilý. Sondyqtan halyqty quqyqtyq mádenıetke tárbıeleý - áleýmettik jańǵyrtýdyń mańyzdy máselesi», - dedi. Rasynda da, Ata zań qoǵamnyń, ekonomıkamyzdyń, memleketimizdiń damýynan eshqandaı da syrt qalmaýy shart. Onyń ústine búgingi zaman shapshań ózgerister, tez bolatyn qubylystar zamany ekeni ras. Endeshe el damýynyń dańǵylynda, ilgeri jyldarǵa kóz júgirtkende jahandyq ózgerister árkez eskerilýi tıis. Sondyqtan da, men Negizgi Zańdy qatyp qalǵan dogma-qujat dep sanamaımyn. Olaı bolatyn bolsa, bizdiń zańger-ǵalymdarymyzǵa, bilikti mamandarymyzǵa artylǵan júk joǵary. Kesheden bergi júrip jatqan konferentsııanyń bir qyry da sol baǵytta jatyr dep oılaımyn.
- Prezıdenttiń «Jalpyǵa Ortaq Eńbek Qoǵamyna qaraı 20 qadam» atty baǵdarlamalyq maqalasynda kóterilgen máselelerge de toqtala ketseńiz. Bundaı tujyrymdamanyń qoǵam úshin máni nede?
- Keshegi sózinde Memleket basshysy el Konstıtýtsııasynyń áleýmettik áleýetin tolyqtaı iske asyrý jańǵyrtýdyń basty mazmuny sanalatynyn aıtqan edi. ıAǵnı, bir sózben aıtqanda búgingi kúni elimizdegi áleýmettik jańǵyrtýdyń basty maqsaty - Jalpyǵa Ortaq Eńbek Qoǵamyn qalyptastyrý.
Bul turǵyda Nursultan Ábishuly eńbek qundylyqtaryn dáripteýdi, sol arqyly áleýmettik jańǵyrtýdyń jańa tujyrymdamasyn ustanýdy der ýaqytynda kóterip otyr dep oılaımyn. Óıtkeni, táýelsizdikten bergi 20 jylda sapaly memleket qalyptastyrdyq, ekonomıkanyń damýy, saıası turaqtylyq úshin qajettilikti óteıtin zańdar toptamasy qabyldandy. Táýelsizdik tusynda dúnıege kelgen urpaq er jetti, qoǵam da, onyń sanasy da ósti. Mine, osynyń barlyǵyn saralaı kelsek, qoǵamdy eńbekqorlyq arqyly shıratý, adal eńbekke besikten tárbıeleý máselesi kóldeneń tartylyp otyr. Bul bizdiń qoǵam úshin sonshalyqty jańalyq ta emes.
Alaıda búgingi zaman bizdiń halqymyzdyń basqa kezdegiden de áldeqaıda eńbekqor, basqa kezdegiden de zor qajyrly, basqa kezdegiden de básekege qabiletti bolýdy talap etedi. Biz álemdik qarqyndy damyǵan elder qataryna umtylýdamyz. Al alǵa qoıǵan bıik maqsattardyń túp tórkinine tek básekelestik, qabilettilik, sapaly ónimdilik arqyly ǵana jeterimiz aıqyn. Sondyqtan da, memleket qana emes, onyń árbir azamaty da básekege, básekelestik qoǵamǵa laıyq bolýy tıis. Sonda ǵana biz jahandyq damýdaǵy óz ornymyzdy saqtap qala alamyz. Bundaı deńgeıde turýdyń birden bir kózi - eńbek pen eńbekqorlyq. Bir sózben aıtqanda jalqaýlyqtan arylatyn kez jetti. Memleket jumys isteımin deýshige árdaıym qoldaý kórsetip, olardyń kásibıligine jaǵdaı jasaıdy. Sony ońtaıly ustana bilgen jastar utady. «Eńbek etseń erinbeı, toıady qarnyń tilenbeı» degen ataly sóz bar. Bul qazaqtyń ǵana emes, barsha qoǵamnyń tujyrymy.
- Áńgimeńizge raqmet!