Asylbekov Abdolla Ábdirahmanuly

Asylbekov Abdolla Ábdirahmanuly (1896-1937) – qoǵam jáne memleket qaıratkeri, alǵashqy qazaq-keńes pýblıtsısteriniń biri.

Қaraғandy oblysynyң Nұra aýdanynda dүnıege keldi. Ol aýylda ashylғan medresege oқýғa tүsip, ony 1913 jyly bitirip shyғady. Osy oқýyn odan әri jalғastyrý үshin on jeti jastaғy Abdolla bir saýdagerge jaldanyp, onyң jylқysyn aıdasyp Orynborғa barady. Onda Hұsaıyn atyna ashylғan medresege tүsedi. Alaıda, mұnda nebәri tөrt-bes aı ғana oқyғan Abdolla «қazaқ tatar jastaryn dinge, patsha үkimetine қarsy үgittep, ұıymdastyrғany үshin» medreseden қýylady. Sodan 1914 jyly Қyzyljarғa kelgen Abdolla osyndaғy mұғalimder daıarlaıtyn қazaқ mektebine tүsip oқıdy. Alaıda, «saıası senimdiligi» jaıly shartty үsh aı merzim ishinde kepildik tapsyra almaғandyқtan bұl mektepten de shyғarylady. Aқyry soңynda ol өz eline kelip, osy Nұra bolysyndaғy aýyl mektebine mұғalim bolyp ornalasady. Aқpan tөңkerisi aıaқtalғannan keıin A.Asylbekov өzin birjola revolıýtsııa isine arnady. Odan kөp ұzamaı-aқ, 1917 jyldyң mamyr aıynda jıyrmadan endi ғana asқan jas jigit bolshevıkter қataryna enip, өziniң bұdan keıingi taғdyryn elimen berik baılanystyrdy. Jazýshy, қoғam қaıratkeri S.Seıfýllın өziniң «Tar jol, taıғaқ keshý» atty tarıhı-memýarlyқ romanynda A.Asylbekovtyң revolıýtsııalyқ өsý jolyn jan-jaқty sýrettedi. Kөp jaılardy қaһarman kүreskerdiң ? A.Asylbekovtyң өzi қoly sәl ғana bosaғan sәtterde jazyp, jeke kitap etip bastyryp shyғardy, jýrnalda jarııalady. Қalamgerdiң «Bizdiң de kүnimiz týdy», «Oktıabr kүninde» atty shaғyn povesteri jaryқ kөrdi. 1930 jyly «Aýyldy sovettendirý» («Za sovetızatsııý aýla») atty kitaby eki tilde jeke-jeke jaryқ kөrdi. Onyң maқalalary men ocherkteri «Tirshilik», «Eңbekshi қazaқ», «Sovetskaıa step» gazetteri men «Қyzyl Қazaқstan» jýrnalynda jarııalanyp tұrdy. Aқpan tөңkerisinen keıin A.Asylbekov S.Seıfýllınmen birge Aқmolada Keңes өkimetin ornalystyryp, «Tirshilik» gazetin shyғarýdy ұıymdastyrdy. Kolchak әskerine tұtқynғa tүsip, «Annekovtyң azap vagonynda» japa shekti. Azamat soғysy jyldarynda ol Қıyr Shyғystaғy Prımorsk armııasynyң polk komıssary boldy. 1921 jyly Қazaқstanғa oralyp, Aқmola gýbernııalyқ partııa komıtetinde jұmys istedi. 1922-1925 jyldary RK (b) P Қazaқ oblystyқ komıtetiniң ekinshi hatshysy jәne bilim bөliminiң meңgerýshisi қyzmetterin atқardy. 1926 jyly Tımırıazev atyndaғy Aýyl sharýashylyқ akademııasyna oқýғa tүsip, ony bitirgennen Eginshilik halyқ komıssarıatynyң basshy қyzmetkeri, Қostanaı okrýgtik atқarý komıtetiniң tөraғasy, Қazaқ OAK-niң hatshysy, Қarқaraly okrýgtik, Қaraғandy oblystyқ keңesteri atқarý komıtetteriniң tөraғasy, Қazaқ KSR Jeңil өnerkәsibi halyқ komıssary, Әleýmettik қamyzdandyrý halyқ komıssary boldy. S.Seıfýllın, N.Nұrmaқov, Ұ.Құlymbetov, J.Sadýaқasov syndy қazaқtyң kөrnekti basshy қaıratkerlerin «Қazaқstanda keңes үkimetin құlatýғa әreket jasap, shetel tyңshylarymen, Trotskıı, Býharın toptarymen tyғyz baılanysta bolғandyқtaryn moıyndatý үshin aldymen Asylbekovti әshkereleý kerek» degen nıetpen Mәskeýdiң үlgisimen Қaraғandyda ashyқ sot ұıymdastyryldy. Sөıtip қoғam қaıratkeri saıası қýғyn-sүrginniң alғashқy leginde «Halyқ jaýy» degen jalamen ұstalyp, atý jazasyna kesildi. Stalınızm zardaptary әshkerelengennen keıin 1958 jyly aқtaldy. A.Asylbekovke Қarқaraly қalasyndaғy қyzmet atқarғan mekeme қabyrғasyna memorıaldyқ taқta ornatyldy. 1991 jyly sәýirdiң 30-ynda Қaraғandy oblysynyң «Құndyzdy» aýylyna esimi berildi.Derekkөzi: Қazaқstan ұlttyқ entsıklopedııasy, 1 tom