«Astyq eksportynyń áleýetin shekteý kimge tıimdi?» - baspasózge sholý
***
«Egemen Qazaqstan» gazetiniń jazýynsha, búginde «Bıznestiń jol kartasy-2020» baǵdarlamasynyń aıasynda 36 myńnan astam kásipker memlekettik qoldaýǵa ıe bolǵan. 40 myńǵa jýyq jańa jumys orny qurylǵan. Bul jóninde keshe Úkimet otyrysynda aıtyldy. Keshegi otyrysta sondaı-aq, ana men bala ólimin azaıtý jaıy da talqylandy. Premer-Mınıstr Serik Ahmetovtiń tóraǵalyǵymen ótken selektorlyq rejimdegi Úkimet otyrysynda «Bıznestiń jol kartasy-2020» baǵdarlamasynyń júzege asyrylý jaıy talqylanǵan bolatyn. Otyrysty ashyp bergen S.Ahmetov «Bıznestiń jol kartasy - 2020» baǵdarlamasyn qarjylandyrý, onyń tetikteri men quraldaryn odan ári jetildirý máseleleriniń mańyzdylyǵyna toqtala kele, kásipkerlikti damytýǵa yqpal etetin atalmysh baǵdarlama Memleket basshysynyń aıryqsha nazarynda otyrǵanyn atap ótti. Odan ári baǵdarlamanyń oryndalý barysy jaıynda Óńirlik damý birinshi vıtse-mınıstri Qaıyrbek Óskenbaev baıandady. Q.Óskenbaevtyń aıtýynsha, ekonomıkadaǵy árbir 5-jańa jumys orny baǵdarlama sheńberinde qurylǵan. Indýstrııalandyrý kartasynyń árbir 4-jobasy baǵdarlama qoldaýyna ıe bolyp, onyń úlesi shaǵyn jáne orta bızneske bólingen barlyq nesıelerdiń 11,6 paıyzyn quraǵan. Sondaı-aq, 56 mlrd. teńge salyq tólenip otyr. Bul maqala «Mindetter mejesi qalaı eńserilýde?» degen taqyryppen berilgen.
Osy basylymnyń jazýynsha, qalamen qanattas qonystanǵan Munaıly aýdanynda mektep jetispeýshiligi saldarynan 7000-nan astam oqýshynyń avtobýstarǵa úıme-júıme tıelip Aqtaýǵa tasymaldanatyny, ondaǵy oryn alatyn keleńsizdikter, aýdandaǵy mektepter ahýaly týraly «Avtobýsta ótip jatqan oqýshylyq ǵumyr» taqyrybynda jazǵan maqala «Egemen Qazaqstan» gazetiniń bıylǵy naýryzdyń 6-syndaǵy sanynda jaryq kórgen bolatyn. Endi Munaıly aýdanyndaǵy mektepke qatysty muń biraz seıiledi deýge bolady. 2011-2012 jyldary tek jańa bir mektepke ǵana qol jetkizgen aýdanda bıyl tórt mektep esik ashqaly tur. Onyń úsheýi jańadan ashylsa, bireýi eski mektep ǵımaratyn syıymdylyǵy jaǵynan edáýir úlkendikke ıe jańamen aýystyrý arqyly júzege aspaq.
«Jer qoınaýyn paıdalanýshylar esebinen Mańǵystaý-4 turǵyn úı massıvinde 1200 oryndyq, respýblıkalyq jáne jergilikti bıýdjet qarjysyna Mańǵystaý-5 massıvi men Baıandy, Basqudyq selolarynda árqaısysy 960 oryndyq mektepter bıylǵy oqý jylynan bastap paıdalanýǵa berilmek. Taǵy bir jańalyq, tórt mekteptiń ashylýy aýdandaǵy úsh aýysymmen oqytý úrdisin joıatyndyǵy. Al, tasymal túbegeıli toqtamaǵanmen, jartylaı eńseriletindigi qýantady», delingen «Munaılyda mektepke qatysty muń seıildi» atty maqalada.
***
«Jyl saıyn, jańa oqý jylynyń aldynda ustazdar qaýymynyń bas qosyp, alqaly jıyn ótkizetin dáripti dástúri bar. Osy oraıda keshe bas qalamyzdaǵy «Kongress-Holl» saraıynda «Sapaly bilim men tárbıe berý - Qazaqstannyń memlekettik saıasatynyń basymdyǵy» degen taqyryppen, pedagog qyzmetkerlerdiń dástúrli tamyz jınalysy ótti. Osy kúni sondaı-aq elorda ákimi Imanǵalı Tasmaǵambetov astanalyq 11 ustazǵa páter kiltin tabys etti. Buǵan qosa, Bilim jáne ǵylym mınıstrligi muǵalimderdi 6 tósbelgimen marapattady. Onyń ishinde úsheýi - Ybyraı Altynsarın atyndaǵy medaldar»,-dep jazady «Aıqyn» basylymy «Tasmaǵambetov tildiń túıitkilin sóz etti» atty maqalada. Astana basshysy Imanǵalı Tasmaǵambetov jıyn kezinde qazaq tilin oqytý jáne úıretý isin damytýǵa qatysty «shaǵyn dáris» aıtty. Óz oılaryn, kóńilge túıgenderin ashyq ortaǵa salǵan Imanǵalı Nurǵalıulynyń biraz tujyrymdary men usynymdary tek astanalyq qana emes, elimizdiń barlyq jerindegi qazaq tili muǵalimderine kádege jarar edi.
- Maǵan bir adam frantsýz tilin oqytý boıynsha birinshi sabaqtan alǵan áserimen bóliskeni bar,-dedi Imanǵalı Nurǵalıuly.-Birinshi sabaqta muǵalim ne álipbı, ne grammatıka týraly múldem sóz etpegen, onyń ornyna ol 2 saǵat boıy Frantsııa týraly ultjandylyqpen, maıyn tamyza áńgimelegen. Osydan keıin tipti syrttaı baqylaýshynyń da sol mezette osy tildi úırenýge kirisip ketýge kóńili qulary anyq. Al bizde she? Qazaq tiliniń kez kelgen oqýlyǵyn alyńyzshy! Sizde birden shekten tys shablon-qalypshyldyqqa salynýdyń beınesi men qabyldaýdyń qıyndyǵy sezimi týyndaıdy,-degen ol osydan keıin tildi úırenýge degen qulyq túgil, qushtarlyqtyq qurıtyndyǵyn jasyrmady.
Osy basylymda «Astyq eksportynyń áleýetin shekteý kimge tıimdi?» degen maqala kópshilik nazaryna usynylyp otyr. Ótken jyly Reseı qurǵaqshylyqqa baılanysty bıdaı, un, arpa, júgeri sekildi azyq-túlik taýarlarynyń eksportyna ýaqytsha tyıym salǵan edi. Bul shara halyqaralyq bırjadaǵy atalǵan taýarlardyń baǵasyn birden sharyqtatyp jiberdi. Ondaǵy bıdaıdyń quny birer aıdyń ishinde 68 paıyzǵa qymbattap shyǵa kelgen. Oǵan Ýkraınanyń kedenine jańa júıe engizýiniń saldarynan syrtqa tasymaldanyp bara jatqan astyqtyń orta jolda kóp turyp qalýy da yqpal etti. Bul óz kezeginde halyqaralyq naryqtaǵy tutynýshylardyń, sondaı-aq Búkilálemdik banktiń de qobaljýyn týǵyzǵan edi. Qazaq jaǵy «Bizge Reseıdegi jaǵdaı yqpal etpeıdi, biz astyq eksportyna shekteý qoımaımyz» dep, kórshi eldiń ótinishine den qoımaı kelgen edi. Al bıyl bolsa, astyq eksportyn shektep otyrǵandardyń bar ekeni bıyl belgili bolyp qaldy. Máselen, Ózbekstanǵa satylatyn unnyń aktsız salyǵy qoldan ulǵaıtylǵan. Alǵashqyda 10 paıyzǵa, keıin 15 paıyzǵa deıin kóterilgen. Premer-Mınıstrdiń orynbasary, Indýstrııa jáne jańa tehnologııalar mınıstri Áset Isekeshev bul qısynsyz, qoldan qymbattatý ekenin aıtady.
- Aktsız qymbatshylyǵy ótken jyldyń kúz mezgilinde de talqylanǵan. Ózbek tarapy unnyń satylý kólemi kúrt tómendegen jaǵdaıda kelissóz júrgizip, atalmysh máseleni sheshýge daıar ekendikterin jetkizdi, - deıdi mınıstr Áset Isekeshev. Esterińizde bolsa, Astyq óńdeý odaǵynyń prezıdenti Evgenıı Kan ótken aptada «Bıyl ótken úkimetaralyq komıssııa otyrysynda maǵan ózbek tarapynan mundaı kelisim jasalmaǵanyn aıtqan bolatyn» degen bolatyn. FAS USDA sarapshylary «bıylǵy jyly qazaqstandyq bıdaı eksporty 6 mıllıon tonnadan aspaıdy» dese, aýylsharýashylyǵy mınıstrliginiń esebinde - orta eseppen 6,1 mln tonnanyń mólsherinde dep kórsetilgen. Amerıkalyq sarapshylar keltirgen negizgi faktorǵa súıensek, qazaqstandyq bıdaı eksportynda ózbekterdiń ǵana emes, reseılik satyp alýshylardyń úlesi azaıýy múmkin. Sebebi bıyl Reseıde astyq eksporty 7,3 mln. tonnadan - 18 mln. tonnaǵa deıin jetedi dep boljanýda. Osyǵan oraı, sarapshylar aldaǵy eksporttyq maýsymda qazaqstandyq bıdaıǵa RF óziniń jaqsy logıstıkalyq ınfraqurylymynyń arqasynda básekeles bola alady degendi aıtady. Al Reseı sarapshylary bolsa, bıyl eldegi jalpy eginshilik túsimi 98 mln. tonnaǵa jetip (58,5 mln. tonnasy bıdaı), ótken jylǵy kórsetkishten 38 paıyzǵa artyq shyǵady dep otyr.