Astananyń kórkeıip, álemdegi ǵajap qalalardyń birine aınalǵanyna shyn júregimnen qýanyshtymyn-Eńbek ardageri Tóleýbek Jumabaıuly
Tórt uly men bes qyzy óz aldaryna shańyraq kótergen, nemere-shóbereleri ósip keledi. Tóleýbek Jumabaıuly Astanaǵa kelgen saparynda QazAqparat tilshisine arnaıy suhbat berip, elorda jaıly óziniń oı-pikirlerimen bólisti. Kópti kórgen 81 jastaǵy qarııamen bolǵan áńgime balalyq shaǵyndaǵy bastan keshken aýyrtpashylyqtardy eske alýdan bastalyp ketti.
- Bizdiń kórgen qıyndyǵymyzdy endigi urpaq kórmesin. Bizdiń balalyq shaǵymyz qıyn kezeńge tap keldi. Halqymyz asharshylyqty bastan keshti. Ata-analarymyz bizdi týra kelip turǵan ajaldyń aýzynan aman alyp qalý úshin janyn aıamady. Qoldaryna túskenin balalaryna berdi. Bir japyraq nandy bólip jedik. Bala bolyp qolymyzǵa qantty ustap, tistep kórgenimiz joq. Endi býynymyz bekıtin kezde soǵys bastaldy. Nebir aýyrtpashylyqtardy bastan keshirdik. Bar-joǵy tórt-aq synyp bilim aldym.
- Soǵys kezinde mektep jabylyp qaldy ma?
- Joq, kishkentaı balalar oqydy, bizder 13 jastan bastap úlkendermen birge jumys isteýge kirisip kettik. Ol kezde ujymsharda barlyq jumysqa qol kúshi qajet. Eshqandaı tehnıka joq. Kóktemgi egis, shabyndyq jınaý, egin orý jumystaryn atqardyq. Ógizge jegilgen soqamen jer jyrttyq. Ujymsharda adamdar ala tańnan kún batqanǵa deıin jumys jasaıtyn edi. 1954 jyldan bastap tehnıka kelip, biz biraz aýyrtpashylyqtan qutyldyq.
Men 1948-53 jyldary Rýmynııada Armııa qatarynda bolyp, azamattyq boryshymdy ótedim.
- Endi, mine, Astanaǵa kelgen ekensiz...
- Ár jaıttyń bir sebebi bolady ǵoı. Bizdiń Astanaǵa kelgen sebebimiz Elordamyzdy tamashalap, 19 jylda elimizdiń osynsha kórkeıip, qol jetkizgen tabystaryn kózben kórýdi maqsat tuttyq. Osy kúnge deıin Astanany bir kórsek-aý shirkin dep armandap júrdim.
- Buryn Aqmola kezinde de kelgen joq pa edińiz?
- Joq, eshýaqytta jolym túspep edi. Buryn tikeleı poıyz da júrmeıtin edi ǵoı. Ár istiń bir sáti bolady. Astanaǵa kelýimniń sáti osy bolyp tur. Ótken joly saılaýshylarmen kezdesýge barǵanda Májilis depýtaty Nurtaı Sabılıanov meniń Elordada eshqashan bolmaǵanymdy estip, aldaǵy aıdyń ishinde shaqyratynyn aıtqan. Mine, depýtattyń qamqorlyq jasaýymen, Aıagóz aýdandyq ákimshiliginiń qoldaýymen birneshe ardager jáne mektep muǵalimderi Astanaǵa kelýge múmkindik aldy. Poıyzdan túskennen-aq avtobýspen qarsy alyp, «Abaı» qonaq úıine ornalastyrdy. Kúni buryn baǵdarlama jasalyp qoıylǵan eken. Astananyń eń kórikti ǵımarattary men mádenı ortalyqtaryna, murajaılarǵa alyp baryp, kórsetti.
Astananyń keremetterin tórt kún boıy tamashaladyq. Kózimiz toıyp, kóńilimiz ósti. Úlken adamdar «Ol dúnıede jeti-segiz jumaq bar» dep aıtýshy edi. Sol jumaqtardy kózimizdiń tirisinde kórgendeı boldyq. Qazaqstannyń Tuńǵysh Prezıdentiniń murajaıyn, Prezıdenttik mádenı ortalyqtyń murajaıyn, Sáken Seıfýllın murajaı-úıin aralap kórdik. «Dýman» oıyn-saýyq ortalyǵynyń tamasha kórinisterine kýá boldyq. Pıramıda dep atalatyn sáýlet óneriniń bir keremeti - Beıbitshilik jáne kelisim saraıyn da tamashaladyq. Astana qalasynyń irgesindegi Qabanbaı batyr kesenesine arnaıy baryp, babamyzdyń rýhyna taǵzym etip, quran baǵyshtadyq. «Báıterek» kesheninde bolyp, elge degen izgi tilegimizdi arnadyq.
Zeınetke shyqqanda osyndaı qurmetke bólenip otyrmyz. Aýdanymyzda buryn soǵys ardagerleri biraz bar edi. Sońǵy jyldary qatary múldem sırep ketti. Bizben birge bir soǵys ardageri kelýi josparlanyp edi, biraq ol jolǵa jaramaı, kele almaı qaldy.
- Elimizdiń saıası-ekonomıkalyq órkendeýi týraly pikirińizdi de bildirseńiz?
- Astana qalasynda joǵary deńgeıde ótken EQYU-ǵa múshe memleketterdiń Sammıtin teledıdardan tamashaladyq. Elbasymyz Nursultan Nazarbaevtyń sózin tyńdadyq. Qazaqstannyń álemdegi bedeliniń artqanyn halqymyzdyń mereıi men mártebesi dep bilemiz. Mańyzdy basqosýdyń róli aıryqsha ekenin aıagózdikter de bir-birimen kezdeskende aıtyp júr. Ondaı mańyzdy basqosýdy abyroımen ótkizgen Elbasymyzdan bastap elimizdiń jaýapty qyzmettegi barsha azamattaryna sheksiz rızashylyǵymyzdy bildiremiz.
Elbasynyń bastamasymen irgeli ister atqarylýda. El ishinde «Nur Otan» partııasynyń belsendiligin de baıqap otyrmyz.
Elbasynyń bastamasymen irgesi qalanǵan Astananyń 12 jyldyń ishinde osyndaı kórkeıip, álemdegi ǵajap qalalardyń birine aınalǵanyna shyn júregimnen qýanyp turmyn. Qazir Astanamyzǵa bireý qyzyǵyp qarasa, endi bireýler qyzǵanyp qaraıdy.
Elbasymyz kóshti bastap turǵanda, ony qoldaıtyn azamattarymyz barda, bizdiń bolashaǵymyz óte zor, myqty memleket bolady dep senemiz. «Jaqsynyń jaqsylyǵyn aıt nury tasysyn» deıdi halqymyz. Semeı óńirinde týyp-ósken depýtat Nurtaı Sabılıanovtyń eńbegin el de, Elbasy da baǵalap otyr. Memlekettik marapattarǵa ıe boldy. Árkez bıikten kórine berýin tileımin. Men oǵan: «Búkil qazaqqa aty shyqqan áıgili babamyz Aqtaılaı bıdeı toqsan beske jasyń jetsin, sonyń ábúıir-ataǵyn bersin»,- dep batamdy berdim.
- Qazir zeınerkersiz ǵoı, úıde nemen aınalysasyz? Ár adamnyń bir súıikti isi, ne ermegi bolady degendeı?..
- Elimiz egemendigin alǵan soń, qoǵamǵa, ómirge degen kózqarastarymyz da ózgerdi ǵoı. Ózim 1992 jyldan bastap ımandylyq jolyna tústim. Halıfa Altaıdyń aýdarǵan Quran Kárim kitabyn oqydym. Dinı saýatymnyń ashylǵanynyń arqasynda «Artqy urpaqtarǵa asyl mura» atty kitap jazdym. Ol jaryqqa shyqty. Bıyl ekinshi kitabymdy daıyndap otyrmyn. Sońǵy taraýy retinde «Astana sapary» degen taqyrypty qosyp, baspaǵa beretin oıym bar. Meniń maqsatym jas urpaǵymyz sol kitaptardan bir ıgi aqyl-keńes alsyn degen oıdan týdy.
- Jańa jylǵa oraı tilegińiz?
- Aıagózdikterdiń atynan barlyq Qazaqstan azamattaryn Jańa jylmen quttyqtap, baqyt, bereke tileımin. Qoı ústine boztorǵaı jumyrtqalaǵan zamanda keıingi urpaqtarymyz bilim men ǵylym jolyna túsip, izgi armandary oryndalyp, bıik belesterge qol jetkizsin deımin. Imandylyq jolyn uǵynǵan, Otanyn, jerin súıetin, qazaq halqynyń salt-dástúrin qurmetteıtin urpaqtyń óse berýin tileımin. El aldynda júrgen azamattarymyzdyń jolyn qýyp, halyqtyń qadirleıtin qalaýlysy bolsyn.
El irgesi aman, beıbitshilik zaman bola bersin. Esigimizden engeli turǵan Jańa jyl jer betinde bolyp jatqan qııankeski, alasapyran urys-janjaldardyń toqtatylýyna jol salsyn deımin. Toq eterin aıtqanda, Jańa jyl baqyt, qýanysh, molshylyq, jaqsylyq ákelsin!
- Aıtqanyńyz kelsin, tilegińiz qabyl bolsyn!