Astananyń elorda atanǵanyna - 13 jyl

Foto: None
ANA. 10 jeltoqsan. QazAqparat /Gúlmıra Álıakparova/ - Búgin, 10 jeltoqsan kúni Astananyń Qazaqstannyń elordasy atanǵanyna 13 jyl toldy. Astana - eldiń kindiginde, kúre joldardyń qıylysynda ornalasqan Qazaqstannyń bas qalasy. Astananyń aýmaǵy 710,2 sharshy shaqyrym. 1994 jyly QR Parlamentiniń otyrysynda Elbasy Nursultan Nazarbaev Qazaqstannyń astanasyn Almatydan Aqmolaǵa (burynǵy Tselınograd) kóshirý týraly usynys jasady.

1998 jyly 6 mamyrda Aqmola qalasynyń ataýy Astana bolyp ózgertildi. 1998 jyly 10 maýsymda jańa elordanyń halyqaralyq tusaýkeser rásimi ótti. 2006 jylǵa deıin Astana kúni 10 maýsym kúni atalyp keldi. Keıin qalalyq máslıhattyń sheshimimen data 6 maýsymǵa aýystyryldy. Al 2008 jyly memlekettik merekeler tizimine engizildi.

Búgingi kúni Astana eldiń ishki jáne syrtqy saıası, áleýmettik, ekonomıkalyq máseleleri talqylanatyn dıalog alańyna aınaldy. Sońǵy úsh jylda bas shaharda birqatar memleketterdiń, atap aıtqanda - Ýkraına, Qyrǵyzstan, Ózbekstan, Tájikstan, Reseı, Ázirbaıjan, Armenııa, Grýzııa, Birikken Arab Ámirlikteri, Germanııa, Latvııa, Koreı, Izraıl, Tatarstan, Qytaı, Slovakııa, Frantsııa, Qatardyń basshylary jáne Ábý Dabı ámirliginiń hanzadasy resmı saparmen boldy.

2003 jyly Astanada dúnıejúzinde tuńǵysh ret Álemdik jáne dástúrli dinder kóshbasshylarynyń І Sezi ótti. Sezdi AQSh, Reseı, Frantsııa, Iran, Mysyr memleketteriniń prezıdentteri, Saýd Arabııasynyń Koroli jáne taǵy basqalar qyzý qoldap, quttyqtaý hattaryn joldady. Kezekti IV Sezdi dástúr boıynsha Astanada 2012 jyly ótkizý kózdelip otyr.

Astanada sondaı-aq, 1995 jyly Qazaqstan Prezıdentiniń Jarlyǵyna sáıkes Elbasy janynda konsýltatıvtik-keńesshi organ retinde qurylǵan Qazaqstan halqy Assambleıasynyń otyrystary turaqty túrde ótkizilip keledi. 2008 jyly Elbasy Assambleıany eldiń saıası júıesiniń tolyqqandy sýbektisi etetin jáne onyń qyzmetiniń normatıvtik-quqyqtyq negizderin aıqyndaıtyn «Qazaqstan halqy Assambleıasy týraly» Zańǵa qol qoıdy. 2010 jyly Assambleıanyń XVI sessııasy ótti.

Qazir elordada 130-dan astam ult pen ulys ókilderi tatý-tátti ómir súredi. Konstıtýtsııaǵa sáıkes, olardyń barlyǵyna ult ereksheligine qaramastan óz tilinde bilim alýǵa jáne dinı, nanym-senim bostandyqtaryna jaǵdaılar jasalǵan. Qalanyń sol jaǵalaýynda boı kótergen «Nur Astana» meshiti (10 myń adamǵa laıyqtalǵan) Ortalyq Azııadaǵy eń iri meshitterdiń biri sanalady. Qazir sáýlettik dızaıny biregeı «Hazireti Sultan» atyndaǵy meshittiń qurylysy júrip jatyr. Sondaı-aq qalada Qazaqstandaǵy jáne Ortalyq Azııadaǵy eń úlken sınagoga - «Beıt Rahel - Habbad Lıýbavıch», Ýspen kafedraldy shirkeýi, Svıato-Voznesenskıı kafedraldy shirkeýi jumys isteıdi. Al Qudaı Ananyń úzdiksiz kómeginiń kafedraldy shirkeýinde óziniń Qazaqstanǵa sapary barysynda Rım papasy Ioann Pavel II boldy.

Astanada Qazaqstan Respýblıkasynda akkredıttelgen 53 eldiń dıplomatııalyq mıssılary ornalasqan. 306 úkimettik emes uıym men dinı birlestikter jumys isteıdi.

Jańa astananyń jańa kelbetin qalyptastyrýǵa álemniń 71 qalasy atsalysty, qurylysyna otandyq jáne sheteldik 432 kompanııa jumyldyryldy, 135 zaýyt qurylys materıaldarymen qamtamasyz etti. Jyl saıyn 60-tan 100-ge deıin ortasha jáne iri nysandar iske qosylyp keldi jáne qosylyp otyr. Astana qalasynyń bas josparyn Prezıdent N.Nazarbaevtyń qalanyń kelbetin eýropalandyrý ıdeıasyn negizge ala otyryp, japondyq sáýletshi Kıshe Kýrokava (Kisho Kurokawa) jasady. Birqatar ǵımarattar brıtandyq sáýletshi Norman Fosterdiń ıdeıalary negizinde salyndy. 1999 jyly qala ıÝneskonyń «Eń úzdik qala» syılyǵyna ıe boldy. 2003 jyly Moody's Investors Service álemdik reıtıngtik agenttiktiń jaqsy baǵasyn aldy.

Búginde Astanada álemdegi eń úzdik 30 qalanyń qataryna enýine barlyq negizder jetkilikti. Búginde elordamyzdy Máskeý, Mınsk, Kıev, Kıshınev, Tashkent, Rıga, Tbılısı, Baký, Kaır, Islamabad, Berlın, Býdapesht, Varshava, Vılnıýs, Ankara, Gdansk, (Polsha), Ýshak (Túrkııa), Bangkok (Taıland), Seýl (Koreı Respýblıkasy), Amman (Iordanııa Hashımıttik Koroldigi) sekildi álemniń jıyrma qalasymen dostyq jáne baýyrlastyq qarym-qatynastar tyǵyz baılanystyrady. 2000 jyldan bastap, Qazaqstan elordasy Astana Máskeý, Mınsk, Bishkek jáne taǵy da basqa EýrAzEQ-tyń iri qalalary múshelik etetin, áleýmettik jáne iskerlik qatynas salasynda bedeldi uıym bolyp tabylatyn Astanalar men iri qalalar halyqaralyq Assembleıasyna (HQA) múshe boldy.

Qala turǵyndarynyń sany 1997 jyly - 250 myń adam boldy, 2009 jyly - 678 myń turǵyndy qurady.

Astananyń qazirgi kúngi eń bıik ǵımarattary - «Báıterek» monýmenti (105 metr), «Grand Alataý» turǵyn úı kesheni (130 m), «Soltústik shuǵyla» TK (150 m), «Han shatyr» saýda, oıyn-saýyq kesheni (150 m), «Astana ǵajaıyby» ákimshilik turǵyn úı kesheni (152 m), Kólik jáne kommýnıkatsııa mınıstrliginiń ǵımaraty (155 m), «Qazaqstan temir joly» Ulttyq kompanııasynyń ǵımaraty (200 m), Ábý-Dábı Plaza kesheni (joba - 382 m).

Qalada 82 týrıstik kompanııa jumys isteıdi. «Bes», «tórt» jáne «úsh» juldyzdy sanattaǵylardy qosa eseptegende barlyǵy 145 qonaq úıi bar.

Jańa elorda Qazaqstannyń bilimi, ǵylymy men mádenıetiniń oshaǵyna aınalýǵa negizdelgen. Munda Ulttyq ǵylym akademııasynyń bólimderi, 13 joǵary oqý orny, 32 kolledj, 90-nan astam mektep jumys isteıdi, sondaı-aq Ulttyq kitaphana, Ulttyq muraǵat, Ulttyq murajaı, zamanaýı art-galereıalar ornalasqan.

2010 jyly álemniń 30 úzdik ýnıversıtetterimen yntymaqtasa otyryp medıtsınalyq, alternatıvti energetıka jáne halyqaralyq ınjınırıng salalary boıynsha eýropalyq standarǵa saı bilim beretin «Nazarbaev ýnıversıteti» iske qosylyp, memlekettik grant boıynsha alǵashqy 500 stýdentin qabyldady.

Sondaı-aq osy jyldyń 1-2 jeltoqsanynda Astanada Qazaqstannyń bedeldi halyqaralyq uıym - Eýropadaǵy qaýipsizdik jáne yntymaqtastyq uıymyna tóraǵalyǵy aıasynda, Uıymǵa qatysýshy memleketterdiń (70-ten astam) joǵarǵy deńgeıdegi Sammıti ótti. Onyń nátıjesi boıynsha Eýroatlantıkalyq jáne Eýrazııalyq keńistikterde birtutas qaýipsizdik beldeýin qurýǵa maqsattalǵan Astana deklaratsııasy qabyldandy.

Al 2011 jyldyń qańtarynda elorda 7-Qysqy Azııa oıyndaryna qatysýshy 30-dan astam eldiń sportshylaryn qabyldaıdy. Oıyndarǵa jańadan salynǵan Respýblıkalyq velotrek, Jabyq konkı tebý stadıony, «Astana-Arena» jabyq stadıony (30 myń oryn), «Qazaqstan» sport kesheni qatystyrylady.

Seıchas chıtaıýt