Astanalyqtar Abaıdyń qaı óleńin jatqa biledi

ASTANA. QazAqparat – Búgin Qazaqstanda Abaı kúni atalyp ótýde. Bıyl qazaqtyń uly aqynynyń týǵanyna 178 jyl toldy. Osyǵan oraı, QazAqparat tilshileri elordada saýalnama júrgizip, turǵyndardan Abaıdyń bir shýmaq óleńin suraǵan edi.

Ásirese, Abaıdyń «Qys» óleńi halyq jadynda erekshe saqtalǵan, «Aq kıimdi, deneli, aq saqaldy» dep bastalatyn qys tabıǵatyn sýrettegen óleńin oqyǵandar kóp boldy.

Sonymen birge, saýalnamada «Kúz», «Paıda oılama, ar oıla», «Ǵylym tappaı maqtanba», «Eskendir» shyǵarmalary da oqyldy.

Astanaǵa qydyryp kelgen sheteldik týrısterden de Abaı týraly surap kórdik. Onyń aqyn, qazaqtyń kórnekti tulǵasy ekenin biletinder de, bilmeıtinder de tabyldy.

Abaı óleńderimen qatar, ánderin de shyrqaǵan turǵyndar boldy. Olar «Jelsiz túnde jaryq aı», «Aıttym sálem, Qalamqas», «Kózimniń qarasy» ánderin oryndap berdi.

Eske sala ketsek, 2020 jyly Abaıdyń 175 jyldyǵyna oraı 10 tamyz – Abaı kúni bolyp bekitilgen edi. Qazaqtyń uly aqyny, ulttyq jazba ádebıetiniń jáne ádebı tiliniń negizin salýshy, aǵartýshy Abaı (Ibrahım) Qunanbaıuly 1845 jyly qazirgi Shyǵys Qazaqstan oblysy Abaı aýdanynda dúnıege kelgen.

Abaı jas kezinen-aq oqýdan qol úzgen emes. Bos ýaqytynda qazaqtyń mádenıetin, arab, parsy, shaǵataı tilderin úırenedi. Shyǵys ádebıetiniń alyptary Nızamı, Hoja Hafız, Naýaı, Fızýlı sekildi aqyndarynyń óleńin jattap ósedi. Keıin ol orys ádebıeti men tilin ózdiginen úırenip, orystyń uly oıshyldary Pýshkın, Gogol, Lermontov, Şedrın, Nekrasov shyǵarmalarymen tanysady. Sonymen birge Shekspırdiń shyǵarmalaryn da oqıdy. Sonyń arqasynda dúnıetanymyn keńeıtip, bilimin shyńdaı túsedi. Jasy otyzdan asqanda Abaı orys tilindegi kitaptardy oqýǵa myqtap kirisedi.

Abaı óleńderi baı fılosofııalyq, kúreskerlik qasıetke ıe. Ol eń aldymen qazaqtyń telegeı-teńiz aýyz ádebıetinen sýsyndap, batyrlar jyry men ǵashyqtyq jyrlarynyń úrdisine muragerlik etti. «Eskendir», «Masǵut», «Ázim áńgimesi» - Abaıdyń shyǵarmashylyq murasyndaǵy poemalary da zertteýshilerdiń nazarynda. Abaı qazaqtyń óleń úlgisin jańasha turǵydan baıyta tústi. Sondyqtan Abaıdy qazaq jazba ádebıetiniń negizin qalaýshy dep ataýǵa bolady.