ASTANADA ÓTKEN EQYU SAMMITІNІŃ QORYTYNDYSY: «Astana deklaratsııasy - Astana rýhynyń bastaýy»
Osyǵan oraı «QazAqparat» ulttyq aqparat agenttigi qazaqstandyq jáne sheteldik buqaralyq aqparat quraldarynda jarııalanǵan Astana Sammıtine arnalǵan barynsha qyzyqty ári ózekti materıaldarǵa sholýyn usynady.
***
2 jeltoqsan kúni aıaqtalǵan Astana Sammıti sarabdal sananyń saltanatyna, elimizdiń kemeldenýiniń kelisti kórinisine aınalyp, Elbasynyń eren eńbegin dúnıe dıdaryna tanyta tústi. Osy oraıda 3 jeltoqsanda Aqordada bolǵan EQYU elderi memleket basshylary Sammıtiniń tabysty aıaqtalýynyń qorytyndylaryna boıynsha ótken keńeste Elbasy N.Nazarbaev qazaqstandyqtardy osynaý sharany abyroıly ótkizýimen quttyqtady. Quttyqtaý mátini «Egemen Qazaqstan» gazetiniń senbilik sanynda jaryq kórdi. «Men bedeldi uıym Sammıtiniń jemisti ótýimen barshańyzdy quttyqtaımyn! Biz birin-biri jyldar boıy kórmeı kelgen el basshylarynyń basyn qosyp, mámilege keltirdik. Eýropa men Azııa uǵymyn biriktirip, qaýipsizdiktiń keńistigin keńeıttik. Uzaqqa sozylǵan ortaq kelisimnen keıin, tarıhı Astana Deklaratsııasyn qabyldap, Uıymdy jańa beleske kóterdik! Sondyqtan, elimizdiń mártebesin kóterip, mereıin asyrǵan alqaly Sammıt joǵary deńgeıde ótti dep esepteımin. Mártebeli meımandar elimizdiń keń peıil qonaqjaılyǵyna shynaıy rıza boldy», - deıdi Elbasy.
***
«Qyrǵı-qabaq soǵystan keıin Helsınkı aktisimen aıshyqtalyp, adamzat tarıhy úshin ózara senim men yntymaqtastyqqa negizdelgen jańa baǵyttarǵa jol siltegen Helsınkı rýhy sońǵy jyldary óz qadirin joǵaltyp bara jatqandaı. Oǵan joǵary deńgeıdegi EQYU sammıtiniń 11 jyl boıy uıymdastyrylmaýy, uıymdy reformalaýǵa qatysty málimdemelerdiń jıi kóterilýi, bir ústel basyna Armenııa men Ázirbaıjan, Reseı men Grýzııa basshylarynyń otyrmaýy, Batys pen Islam álemi arasyndaǵy baılanystardyń nasharlaýy, taǵy basqa da sońǵy 10-20 jyl ishinde týyndaǵan ózekti ári álemdik beıbitshilikke nuqsan keltirip otyrǵan máseleler dálel bop tur. Soǵan qaraǵanda memleketter men órkenıetter arasyndaǵy qarym-qatynastardy jańa baǵytqa burý asa mańyzdy. Bul tusta 13 baptan turatyn Astana Deklaratsııasy álem qaýymdastyǵynyń qaýipsizdigin is júzinde qamtamasyz etýdi kózdeıdi. Otandyq sarapshylar budan «Astana rýhynyń» lebin sezedi», dep jazady «Aıqyn» gazeti. Basylymnyń 4 jeltoqsan kúngi sanynda jaryq kórgen maqala «Astana deklaratsııasy - Astana rýhynyń bastaýy» degen taqyryppen basyldy.
***
«Jańa tarıhı jaǵdaıda Helsınkı rýhy qaıta jańǵyrdy». «Alash aınasy» gazetiniń 3 jeltoqsan kúngi sanynda osyndaı taqyryppen Astana Sammıti týraly maqala basyldy. «Eki kúnge sozylǵan EQYU sammıtiniń qorytyndy qujaty - Astana Deklaratsııasy tún ortasy aýǵan shaqta sátti qabyldandy. Bul jańalyqty plenarlyq otyrys barysynda Memleket basshysy N. Nazarbaevtyń ózi málim etti», delingen maqalada. Maqala avtory Elbasynyń Samııttegi qorytyndy sózin mysalǵa keltiredi. «Qurmetti áriptester, hanymdar men myrzalar! Sizderge elimizde ótken EQYU Sammıtiniń qorytyndy qujatyn ázirleýge qatysqandaryńyz úshin alǵys aıtamyn. Jalpyǵa ortaq ereje boıynsha Astana Deklaratsııasynyń jobasy Turaqty keńeste «Sam.D1-10» nómirimen delegatsııa basshylarynyń tarapynan esh qarsylyqsyz Turaqty keńeke tirkelip otyr. Barlyqtaryńyzǵa Astana deklaratsııasynyń qabyldanǵanyn jarııalaımyn. Sońǵy 11 jyldyń ishinde alǵash ret EQYU-nyń Deklaratsııasy qabyldandy. Bul - bárimizdiń ortaq jeńisimiz. Atalmysh qujat uıym ómirindegi jańa kezeńge bastaý bolady dep senemin», - dep atap kórsetken Memleket basshysy.
***
7 jeltoqsan kúni «Kazahstanskaıa pravda» gazetinde «Mıssııa vypolnena» degen taqyryppen maqala jaryq kórdi. Maqalada atap kórsetilgenindeı, Qarjy polıtsııasy akademııasynyń tyńdaýshylarymen kezdesken QR SІM-niń Erekshe tapsyrmalar jónindegi Elshisi Mádına Jarbosynova EQYU Sammıti bizdiń elimiz ǵana emes, sonymen qatar barlyq álemdik qoǵamdastyq kútken mańyzdy oqıǵa ekendigin basa aıtqan. «Bizdiń tóraǵalaǵymyzdy keıbir elderdiń kúdikpen qaraǵanyn joqqa shyǵarýǵa bolmaıdy. Degenmen jaýapty mıssııa barysynda barlyq kúdikter ada boldy. Endi biz elimiz alǵa qoıǵan mindetterdi eńsere aldy dep sennimen aıta alamyz», - dep atap kórsetken kezdesýde M. Jarbosynova.
Sondaı-aq M.Jarbosynova Qazaq eliniń aldyna óte kúrdeli mindetter qoıǵanyn, olardyń biri Aýǵanstan problemasyn sheshýge qol ushyn berý bolǵandyǵyn basa aıtqan. Bul oraıda Qazaqstan birqatar bastamalar kótergenin tilge tıek etken.
***
Reseılik Praım-TASS agenttigi 3 jeltoqsanda EQYU elderi Sammıtte Astana deklaratsııasyn qabyldady dep aqparat berdi. Jetistikke qol jetkizgendigine qaramastan, jahandyq qaýipsizdik qaterleri áli de bar. Bul jóninde Astana Sammıtiniń qorytyndy qujaty «Jalpyǵa ortaq qaýipsizdik» deklaratsııasynda aıtyldy. «Áskerı-saıası, ekonomıka, qorshaǵan ortany qorǵaý, adam quqy jáne sóz bostandyǵy isinde qol jetkizilgen mańyzdy kelisimder men qaǵıdattardy oryndaý jáne syılaý úshin olardy odan ári alǵa jyljytý qajet» dep kórsetilgen qujatta.
«56 eldiń árqaısysy «Vankýverden Vladıvostokqa deıin sozylyp jatqan eýroatlantıkalyq jáne eýrazııalyq keńistikte qaýipsizdik jónindegi teń dárejelik quqyqty paıdalanady, olar basqa bir eldermen qaýipsizdik salasynda odaq qurý nemese beıtaraptylyqty saqtaý quqyna ıe» delingen deklaratsııada. Onda eshbir el óziniń jeke qaýipsizdigin basqa memlekettiń qaýipsizdigine nuqsan keltire otyryp qorǵaý quqyna ıe emes ekendigi atap kórsetilgen.
***
«Eýropadaǵy qaýipsizdik jáne yntymaqtastyq uıymy Sammıtine qatysýshylar Astanada qorytyndy deklaratsııany qabyldady. Sammıttiń bul qorytyndy qujatyn qabyldaý ońaıǵa túsken joq. Ony talqylaý aldyn-ala josparlanǵan bir jarym saǵatqa emes, on saǵatqa taıaý ýaqytqa sozyldy», dep habarlady 3 jeltoqsan kúni «Bı-bı-sı» agenttigi.
Reseıdiń qorytyndy qujatqa Grýzııadaǵy áskerı janjaldy bildiretin siltemeni engizýdi qoldamaıtyndyǵy belgili boldy. Al resmı Tbılısıdiń EQYU Sammıtiniń qorytyndy qujatyna 2008 jyldyń tamyzynda Ońtústik Osetııada oryn alǵan kıkiljiń engiziledi dep úmit kútetindigi habarlanǵan bolatyn. Reseı delegatsııasy bul usynysqa barynsha qarsylyq tanytty.
Sondaı-aq, Armenııa men Ázirbaıjan arasynda oryn alǵan Taýly Qarabaq máselesiniń túıtkilderi de úlken áńgime ózegine aınaldy. Eger eske salatyn bolsaq, Taýly Qarabaq 1991 jyly óziniń Ázirbaıjannan táýelsiz ekenin jarııalaǵan bolatyn. Alaıda, Ázirbaıjan ony óz quramynda saqtap qalǵysy keldi. Taýly Qarabaqty Armenııa qoldady. Osyǵan oraı oryn alǵan janjaldan eki jaq 30 myńdaı adamynan aıyryldy. Aqyrynda Ázirbaıjan Taýly Qarabaq óńirine baqylaý jasaý múmkindigin qolynan shyǵaryp, Taýly Qarabaq respýblıkasy quryldy. Biraq onyń táýelsizdigin áli kúnge deıin birde-bir memleket tanyǵan emes.
***
3 jeltoqsan kúni «Belta» Belarýs aqparat agenttiginiń saıtynda «Sammıt OBSE v Astane prınes Belarýsı konkretnye vneshnepolıtıcheskıe rezýltaty» degen taqyryppen maqala jarııalandy. Maqalada Uıymnyń Astanada uıymdastyrylǵan sammıti 11 jylǵa sozylǵan úzilisten keıin alǵash ret ótýi, sondaı-aq oǵan qatysýshylardyń qorytyndy deklaratsııaǵa qatysty konsensýsqa kele alýy sáttilik dep sanaýǵa bolatyndyǵy basa aıtylǵan.
«Qazaqstandyq dıplomatııanyń sheberligine tańdanbasqa bolmaıdy: Astana óziniń EQYU tóraǵalyǵy aıasynda barlyq múddelik tanytqan oıynshylardyń qatysýymen «Bólinbeıtin jelili Eýropa» problemasyn talqylaýda uzaqqa sozylǵan úzilisten keıin 56 múshe memleket ókilderin bir ústel basyna jınaı aldy», - delingen maqalada.