Astana toıy - halyqtyń toıy
Elorda mereıtoıy týraly bұқaralyқ aқparat құraldarynda 8 myңnan astam maқala, aқparat, tele-radıohabarlartaratyldy. Astananyң 10 jyldyқ merekesine tartý retinde Tәýelsizdik saraıy men «Қazaқ Eli» monýmenti jәne «Jer-Ana» skýlptýralyқ kesheni ashyldy. «Toı - halyқtyң қazynasy», on jyldyқ mereıtoı қarsaңynda jәne toı kezinde 23,4 mıllıard teңgeniң taýary satylyp, қyzmeti kөrsetildi. Bıylғy deңgeı қandaı ekenin toıdan keıingi қorytyndydan kөretin bolamyz. Al on bir jyldyқ қarsaңyndaғy әңgimeniң bir parasy toıdyң mәni men mazmұny týraly bolmaқ. «Өtken on jyldyқtyң on bir jyldyқtan aıyrmashylyғy қandaı?» degen saýalғa Astana қalalyқ Mәdenıet basқarmasynyң bastyғy Erkebұlan Aғymbaev:
- Eң bastysy Astananyң on jyldyқ toıynda өtken «Myңjyldyқtar toғysy», «Tүrki әýenderi», «Kөshpeliler өrkenıeti» festıvali bıyl taғy da jalғasady. Bir jyl ishinde қala da, әlem de, қoғam da өzgerip, talap pen talғam arta bastady. Sondyқtan, bıyl jospar etilgen 40-tan astam sharanyң birқatarynyң mazmұny da, mәni de өzgerdi. Mәselen, «Jandy eskertkishter», ýrbanızatsııalyқ, ıaғnı «Қala mәdenıeti» atty mәdenı-kөpshilik sharasy men «Қala tazalyғy», «Tұtynýshylarғa қyzmet» sekildi әleýmettik mәndi is-sharalar da atқarylmaқ. Demek, Elbasy aıtқan «elorda men elordalyқtar bar jaғynan da basқalarғa үlgi bolýғa tıis» degen mindetti bұқaralyқ mereke aıasynda iske asyrýdy kөzdep otyrmyz,-dep jaýap berdi.
Sonymen қatar, eldik deңgeıde aýқymdy is-sharalar қolғa alynyp otyr. Halyқtyң eldik rýhty қasterleýge degen yntasyn oıatyp һәm eldiң elordaғa degen yқylasyn arttyrý үshin erteң Astanada tұңғysh ret қazaқtyң Týy 111 metr bıiktikke kөteriledi. «Atameken» monýmentinde kөterilgen kөk Tý қalanyң қaı tұsynan қarasaң da, jelmen jelbirep, kөrinip tұrady. Bұdan bylaı ol jerde jyl saıyn Elbasy қala kүninde kelip, Tý kөterip, Қazaқstandaғy әskerı oқý oryndaryn үzdik bitirgen kýrsanttaryna Elbasy ofıtser pogondaryn tapsyrady. Әnұran oryndalady. Basқa da memlekettik-қoғamdyқ sharalar atқarylady.
Astana Astana bolғaly mұnda at basyn Ortalyқ Azııaғa, tipti Eýrazııa aımaғyna bұrmaғan talaı tұlғanyң tabany tıdi. Rım papasy Ioann Pavel ІІ-niң қazaқ eline kelýi - «өziңdi өziң jattaı syıla, jat janynan tүңilsin» degen naқyldyң naқ aıғaғy. Odan beride қazaқ eline, elordaғa aıaғy jetkenin aıta jүretin talaı mәrtebeli meımandar kelip ketti. Eldiң ishi-tysynda «Astana - biregeı tұlғalar arnaıy keletin, bir kөrýge құshtar әlem shaһarlarynyң birine aınala bastady» degen sөzdi Arқanyң jeli aýyzdan aýyzғa alyp-қashyp jүr. Bүginderi aspanmen kelip, Astanaғa tabany tıgen Plasıdo Domıngo anaý kүni alysta jatyp: «Astana қalasynda ұlttyқ mereke barysynda kontsert beretinim men үshin үlken mәrtebe. Ortalyқ Azııa aımaғyndaғy alғashқy saparymdy osynaý ғajaıyp elden bastaғaly otyrmyn», - degenin dүnıe jүziniң irgeli aқparat құraldary tөrtkүl dүnıege jaıyp jiberdi.
Қonaқ kelse, қolda baryn aıamaıtyn, sabasynyң tүbi sarқylyp kөrmegen қazaқ balasy syrt kөzge yntymaғyn osyndaıda tanytyp, «bir atanyң balasyndaı, bir қoldyң salasyndaı» jұmylyp, azdy-kemdi shyғyndy jalpaқ eldiң moınyna salmaýdy oılasady. Astana қalalyқ mәdenıet basқarmasy bastyғynyң aıtýynsha, әlemge aty jaıylғan Plasıdo әnshige қatysty ony-mұny shyғyndy demeýshi azamattar өzderi kөterip alypty. Al, Astana қalasy basshylyғy elimizge kelgen mәrtebeli meımanғa қazaқ tyңdaýshylarynyң aldynda «құraýyz» қalmasyn dep, «Abaı» operasynan arııa tyңdaýғa peıildi ekenin bildiripti. Ol қarsy bolmaғan. Mılannyң La Skala teatrynda, Venanyң Saats-opera teatrynda, Londonnyң Korol opera teatrynda, Parıjdiң Ұlttyқ opera teatrynda, Chıkagonyң lırıkalyқ opera teatrynda, Vashıngtonnyң Operasynda, Barselonanyң Lıtseý teatrynda, Býenos-Aırestiң Kolýmb atyndaғy teatrda, sondaı-aқ, Madrıdtiң Teatro Realynda jәne Mıýnhenniң Baıerısh Staats-opera teatrynda, Zaltsbýrg pen Beırýt festıvaldarynda әn shyrқaғan, reperýarynda 130 rol bar Domıngo bizdiң Tәýelsizdik saraıynda әn әýeletip, әn қorjynyna қazaқ әnin қossa, өzine de үlken olja emes pe?!
Astana әýejaıyna tabany tıgen sәtte «Meni orkestr құramyndaғy jas mýzkanttar kүtip aldy. Osyғan қarap men қazaқ eliniң tek ekonomıkalyқ damýғa ғana emes, mәdenıetine de nazar aýdaryp, aıryқsha mәn berip otyrғanyn tanydym», dedi. «Syrt kөz - synshy», bilip aıtatyn shyғar...
Қala әkimshilgi Astananyң toıy - halyқtyң toıy ekenin eskerip, eldiң mүddesi үshin, eldiң rýhy men eңsesi bıik bolýy үshin, elorda basshylyғynyң қalyң eldiң jolynda baryn aıamaýғa bar ekenin tanytý үshin қoғamdyқ-kөpshilik oryndarda өtetin kontsertterge halyқtan aқy almaıdy. Al, biraқ, irgeli, өrkenıetti elge saı, mәrtebeli sahnadan, kontserttik saraılardan әn aıtatyn әnshilerdiң keshine bılet satyp alýғa keңes etedi. Ұıymdastyrýshylardyң sөzine қaraғanda, bұl jolғy kontsertterde hanғa da, қaraғa da, shendi-shensiz sheneýnikterge de shaқyrý bıleti taratylmaıdy. Tabanaқy, maңdaı teriң jan-dүnıeңniң bir sergýinen artyқ pa, satyp al!
- Ol aқsha қala bıýdjetiniң bүıirin shyғarar-shyғarmas, biraқ, bizdiң oıymyzda үlken maқsat bar. Sondyқtan, sheneýnikke de, shendilerge de shart bir - bılet satyp alý kerek. Sebebi, toıdan tүsken қarajattyң esebi bar. Ol aқshalar arnaýly қorғa құıylyp, tıisinshe ıgilikke paıdalanylady. Mәselen, byltyr Қajymұқan Mұңaıtpasov atyndaғy stadıonda өtken үlken kontsertten tүsken aқshaғa mүgedekterge mұқtaj arbasyn satyp әperdik. Sol sııaқty, elimizde, elordada emdelýge aқshasy bolmaı, amaly құryp otyrғan, kүrdeli operatsııaғa haly kelmeı jүrgen қanshama dertti jan bar! Aқyly oıyn-saýyқ dýmannan tүsken aқshanyң tiısti bөligin solarғa jұmsaýғa nıet etip otyrmyz. Demek, қala toıyndaғy mәdenı sharalardan kelgen қarajattyң belgili bir bөligi әleýmettik maқsattarғa jұmsalady, - dedi Erkebұlan Aғymbaev.
... Bıylғy Naýryz meıramynda elordada el kөshkendeı «Kөsh-kerýen» atty saltanat boldy. En dalany erkin jaılaғan өr babanyң er ұlandarynyң қanyn týlatқan sol bir teatrlandyrylғan kөrinis kөpke deıin kөptiң kөkeıinen de, kөzinen de ketpedi. «Astananyң yntymaғy - eldiң yrysy» degen atpen өtken bұl shara shyn mәninde jүregi bar jandardy eldik mұrat pen ұlttyқ mүdde jolynda jұmylғan jұmyryқtaı biraýyzdy etti. Osyny jәne elorda toıyndaғy atқarylmaқ is-sharalardy saralaı kele, mynadaı bir toқtam týady. Қazaқ қansha jerden toıshyl, saýyқshyl degenniң өzinde toıdy tәrbıe men үlginiң pash etetin oқıғaғa aınaldyra biledi. «Sұңқar құs shashyp jeıdi», «beregen қolym - alaғan», «bir kүn dәmdeske - қyryқ kүn sәlem». Demek, bile bilgen janғa, Astana toıynyң astarynda alys-jaқynғa aıbary zor, aғaıynғa һәm ataly-balaly қaýymғa aıtary bar shara. Kүni keshe, kөktemde «Astanany birigip salamyz» degen sharanyң negizinde sahnanyң bir top өkili Almatydan Astanaғa kelip, қolyna қalaқ, kirpish ұstap, erteңgi kүngi bireýimizge pana, bireýimizge shaңyraқ bolatyn үıdiң қabyrғasyn қalaýғa қatysty. Bұl, bәlkim, bireýge ersi kөriner, bireýge «әp, bәrekeldi!» degizer, biraқ, bұl arada mynaғan mәn berelik. Bұrynғy zamanғy «Bәrimiz birimiz үshin, birimiz bәrimiz үshin!» degen ұrannyң jaңғyrғan tүrindeı, «Birgemiz, berik irgemiz» dep, қoldasyp, қaýymdasyp, «bir jeңnen - қol, bir jaғadan - bas shyғaratyn» nıetke megzeý. Sonyң jaңғyryғyndaı, sonyң jaýabyndaı, endi қala kүninde elordalyқ әleýmettik sala өkilderiniң arasynan tanymal әnshilermen birigip kөpshilik sahnada әn shyrқaý jөninde arnaıy joba jasaldy. «Astanamen birigip әn salamyz» atty sharaғa қatysamyn degen janғa jol ashty. Aldyn ala jүrgizilgen irikteý sharasyna 200-den asa adam қatysty. Onyң 16-syn Renat Gaısın men Nұrlan Abdýllın bastaғan қazylar alқasy taңdap aldy. Erteң keshke Қajymұқan Mұңaıtpasov atyndaғy stadıonda on alty «sahna serkeleri» kәsipқoı әnshilermen birigip әn shyrқaıtyn bolady. Elorda әkimdigi aımaққa osylaısha үlgi kөrsetti. Bұl bәlkim, on altynyң biriniң kөpten kүtken armany shyғar, nemese tirshiliktiң yғymen sahnaғa jete almaғan jandar shyғar, kim biledi?! Endeshe, sol adamnyң bұdan bylaı өzine osyndaı mүmkindik týғyzғan Astana toıyna, elordaғa degen yқylasy arta tүspeı me? Osylaısha, keshe әnshini құrylys alaңyna shaқyrғan elorda basshylyғy toı kүni sahnaғa қarapaıym jandardy shyғaryp, kөptiң arasyna altyn arқaý bolýғa degen yқylasny tanytty. Bұl - aıtýly sharanyң bir ғana қyry. Eң bastysy Astana toıy - halyқtyң toıy, eldiң mүddesi - kөptiң mүddesi. Astanadaғy қala kүni osy oıғa bekitedi.