Astana ortalyǵyndaǵy zıratta Kenesarynyń sarbazdary jerlengen
Elordanyń qaq ortasynda ornalasqan eń eski zıratty kóldeneń kózge túspes úshin berik qaqpamen qorshap tastaǵan. Onda eń birinshi jerleý rásimi 17 ǵasyrda belgilengen, al sońǵysy 20 ǵasyrdyń ortasynda bolǵan. Sosyn aýyl zıratyn jaýyp tastaǵan. 1962 jylǵa deıin 10 myńdaı beıit bolǵan eken, onyń ishinde tanymal sheıhtar men ımamdar da jerlengen. Mundaı qomaqty beıittiń kóptigin tarıhshylardyń aıtýynsha, zırat kóp qatparly jáne júzdegen jyldar boıy qalanyp kelgen deıdi.
«Qalanyń qaınar kózi, qala tarıhyn aıshyqtaıtyn zırattar bar, olar: «Bozoq» pen «Qaraótkel». Bular áli de zerttelmegen kúıi jatyr. Sońǵy jyldary ǵalymdarymyz Aqmola bekinisine shabýyl kezinde qaıtys bolǵan, Kenesary hannyń áskerleriniń eskertkishin taýyp aldy, bul da bizdiń tarıhymyz ári eske túsirip, qurmetteýimiz kerek. Onyń ústine, Kenesary han bizdiń táýelsizdikke úmtylǵan kúresimizdiń sımvoly. Biz tek ony ǵana emes, onyń batyrlaryn da bilýimiz tıis. Bul biregeı eskertkish, sondyqtan da osy tizimge enip otyr», - deıdi «Qasıetti Qazaqstan» ortalyǵynyń basshysy Berik Ábdiǵalıuly.
«Aq Orda» aqsaqaldar qoǵamdyq birlestiginiń málimetinshe, atalmysh zıratta 300-400 jyldan beri jatqan molalar bar. 100-den astamy arabsha jazylǵan.
Jer bederin egjeı-tegjeı zertteýdiń nátıjesinde ǵalymdar zıratta 10 myńnan astam qabir baryn anyqtady. Biraq, qazir onda eshkim jerlenbeıdi. Bul ataqty zıratta zertteýshiler sońǵy han Kenesarynyń 200 áskerbasy men elý shaqty esaýyldyń jerlengenin aıtady. Eskertkish 1838 jyly ornatylǵan. Sarapshylar bul oryndy táýelsiz Qazaqstannyń eń mańyzdy tarıhı oryndarynyń birine aınalady dep otyr.
Aqmolanyń osy bir kóne zıratynda Kenesary hhannyń áskerı jasaǵy jerlengenine kúmán keltirmeıdi. Sebebi, qazirgi Astananyń tóńiregi patsha áskerinen jeńiliske ushyraǵan bolatyn. Al qabirdiń plıtalaryn mamandar áli de zertteýde. Onyń sońǵy dál kóshirmesin jasap, elimizdiń barlyq mýzeıine taratpaqshy. Óıtkeni, bul qazaq handyǵy dáýiriniń sońǵy jalǵyz qaldyqtarynyń jasandy kóshirmesi.
Tarıh ǵylymynyń kandıdaty Jambyl Artyqbaevtyń aıtýynsha, atalǵan beıitterdi áli kúnge deıin Eýrazııa ýnıversıtetiniń zertteýshileri aınalysyp jatyr, onda arabtanýshylar qabirdegi jazýlardy oqıdy.
«Bul jerdiń tarıhı ári qasıetti sanalatyn sebebi, bizdiń astanamyz paıda bolǵandyqtan ǵana emes, munda ejelgi saq, ǵun dáýiriniń de kóptegen eskertkishteri bar. Qaraótkel zıraty 16 ǵasyrdan paıda bola bastady. Bul qulpytastar 16 ǵasyrda arab tilinde jazyla bastaǵan. Munda din qyzmetkerleri, ulys basqarmasynyń bıleýshileri, t.b. kóptegen adamdar jerlengen. Zırat Kenesary hannyń kóterilis kezeńimen sáıkes bolǵandyǵymen ózekti. Zertteý jumystary aıtarlyqtaı belsendi júrgizilýde, nátıjesi taıaý arada shyǵyp qalar dep oılaımyn», - deıdi J.Artyqbaev.
Zırattyń shyraqshysy Qurban Smaǵululy 90-shy jyldardyń basynda zırattyń eskirip, aıanyshty halde bolǵanyn aıtty. Tek 6 jyl buryn reseılik bir metsenat kómektesip, qaqpa ornatqan eken. Alaıda demeýshiniń aqshasy taýsylǵandyqtan, ata-babalarymyz jerlengen orynǵa kóp kóńil bólinýin talap etedi.
Zırat qazir qoldanysta emes, ol tarıhı oryn. Sol sebepti, jaqynda Qaraótkel panteon atanýy da múmkin.