Astana KHDR ıadrolyq máselesi boıynsha kelissózder alańyn usynýǵa daıyn
Qazaqstan bul bastamany 18 qańtar kúni BUU Qaýipsizdik Keńesine tóraǵalyq etýi aıasynda «Jappaı qyryp-joıatyn qarýdy taratpaý: sharalar men senim» otyrysynda málimdegen edi. Basylym bastamanyń der kezinde kóterilip otyrǵanyn atap ótti, sebebi BUU Bas hatshysy Antonıý Gýtereshtiń aıtýynsha, «álemdegi ıadrolyq qarý qaýpinen týyndaǵan alańdaýshylyq qyrǵı-qabaq soǵystan bergi eń joǵary shegine jetken».
Qaýipsizdik Keńesinde Qazaqstan Prezıdenti Nursultan Nazarbaev senim sharalarynyń tarıh barysynda óz tıimdiligin aqtaǵanyn málimdedi. Bul sharalar HH ǵasyrdyń ekinshi jartysynda adamzat balasy aýqymdy soǵys aldynda turǵanda jappaı qyryp-joıý qaýpiniń aldyn alýǵa septigin tıgizdi.
Nursultan Nazarbaev BUU Jarǵysynda «bizdiń basty mindetimiz urpaqty soǵys zardabynan qutqarý» dep jazylǵanyn atap ótti jáne ıadrolyq qarýdan óz erkimen bas tartqan Qazaqstannyń atalǵan maqsatqa berik ekendigin jetkizdi. Bul sheshimdi álemdik qaýymdastyq laıyqty baǵalady.
UN Insider sholýshysy oqyrmandardyń nazaryn Keńes odaǵynyń quramyndaǵy Qazaqstannyń 1 410 strategııalyq ıadrolyq oqtumsyq pen sany belgisiz taktıkalyq ıadrolyq qarý kóleminde arsenaly bolǵanyna aýdarady. Odan bólek, Semeıde KSRO-nyń eki ıadrolyq polıgonynyń biri ornalasqan jáne onda eń kemi 460 ıadrolyq synaq júrgizilgen. Qazaqstan Keńes odaǵynyń «ıadrolyq murasynan» tolyǵymen bas tartqan.
Otyrysta Nursultan Nazarbaev ortalyqazııalyq respýblıkanyń halyqaralyq yntymaqtastyqtyń jańa úlgisin qurǵanyn aıtty. MAGATE tómen baıytylǵan ýran bankin qurý ıadrolyq qarýdy taratpaý rejimin nyǵaıtýǵa múmkindik berdi.
Prezıdent Qazaqstannyń ıadrolyq qarýdan bas tartyp, óz táýelsizdigin nyǵaıtqanyn, ıadrolyq derjavalardyń shabýyl jasamaý týraly kepilin alyp, joǵary halyqaralyq bedelge ıe bolǵany, munyń ózge elder úshin de tájirıbelik úlgi bolatynyn basa aıtty. «Soltústik Koreıa basshylyǵyn bizdiń jolmen júrýge shaqyramyz», - dedi N.Nazarbaev.
KHDR ataýymen tanymal Soltústik Koreıa 2003 jyldyń 10 qańtarynda ıAdrolyq qarýdy taratpaý týraly Kelisimnen shyǵatynyn málimdegen edi. Sodan beri Soltústik Koreıa 2006, 2009, 2013 jáne 2016 jyly eki ret, 2017 jyly 6 ıadrolyq synaq júrgizdi.
Osy oraıda Prezıdent birqatar sharalardy usyndy.
Birinshiden, ıAdrolyq qarýdy taratpaý týraly Kelisimnen shyǵýdy qıyndatý qajet. Sebebi, KHDR áreketi ıadrolyq ambıtsııasy bar ózge elderdi osy qadamǵa ıtermeleýi múmkin.
«ıAdrolyq qarýdy taratpaý týraly shartqa kúmán keltirmeı, Birikken Ulttar Uıymy Qaýipsizdik Keńesiniń arnaıy qararyn ázirleý múmkindigin qarastyrýdy usynamyn. Bul qujat Shartty buzatyn elder úshin osynyń naqty saldaryn, sonyń ishinde sanktsııa sharalary men májbúrleý sharalaryn aıqyndaıtyn bolady», - dedi Nursultan Nazarbaev Qazaqstan 2018 jyldyń sońyna deıin turaqty emes múshesi bolatyn Qaýipsizdik Keńesiniń 15 múshesine.
Tarıhta alǵash ret Ortalyq Azııa memleketi Qaýipsizdik Keńesine múshe boldy, onyń ústine halyqaralyq beıbitshilik pen turaqtylyqty qoldaý jaýapkershiligin moınyna ala otyryp, BUU eń yqpaldy organyna basshylyq etti.
Ekinshi shara retinde Qazaqstan Prezıdenti jappaı qyryp-joıatyn qarýdy ıemdenýge jáne taratýǵa qatysty qatań shara qoldanýdyń naqty jumys isteıtin mehanızmin ázirleýdi usyndy. Mundaı kópjaqty kelisimderdi Nazarbaevtyń aıtýynsha, BUU Qaýipsizdik Keńesiniń jekelegen qararlarymen bekitý qajet. Sondaı-aq, ıadrolyq derjavalar ıadrolyq qarýdan bas tartqan elderge senimdi kepil berýleri tıis.
«Úshinshiden, jahandyq qaýipsizdik júıesin jańǵyrtý protsesiniń sátti nemese sátsiz bolýy álemdik qoǵamdastyqtyń mılıtarıstik anahronızmdi eńserý qabiletine tikeleı baılanysty. Esh maǵynasy joq ári arandatýshylyq týǵyzatyn áskerı bloktarǵa bólinýdi ótkenniń úlesine qaldyrý kerek», - degen Nursultan Nazarbaev álemdik qoǵamdastyqtyń ıadrolyq qarýdan azat álem qurýdy BUU 100 jyldyǵy qarsańyna oraı iske asyra alatynyn jetkizdi.
Avtor atalǵan usynysty «Álem. HHІ ǵasyr» atty manıfesinde málimdegenin eske saldy.
Tórtinshiden, Qazaqstan Prezıdenti halyqaralyq qarym-qatynasqa saıası senim men júıeli dıalogty mindetti túrde qaıtarý kerektigin, Irannyń ıadrolyq baǵdarlamasyna qatysty mámileniń erekshe tıimdi bolǵanyn basa aıtty.
Ol Іs-qımyldy tolyqtaı qamtıtyn birlesken jospar qatysýshylardyń qıyndyqtardy eńseretinine úmit bildirdi jáne Prezıdenttiń pikirinshe, osyndaı konstrýktıvti tásildi Soltústik Koreıaǵa qatysty ıadrolyq problemany retteýde de qoldanýǵa bolady.
«Biz senim ahýalyn qalyptastyrýdyń mańyzdy talaby retinde «ıadrolyq bestiktiń» Koreı Halyq Demokratııalyq Respýblıkasynyń qaýipsizdigine kepildik berýin jáne Phenıannyń kelissóz ústeline oralýyn jaqtaımyz», - dep erekshe atap ótti Memleket basshysy.
Qajet bolǵan jaǵdaıda, Qazaqstan múddeli taraptar úshin kelissóz alańyn usynýǵa daıyn. Bul oraıda Prezıdent Qazaqstannyń Sırııadaǵy shıelenisti jaǵdaıdy sheshýde 7 kelissózdi tabysty ótkizgenin eske saldy.
Besinshiden, Nursultan Nazarbaev Taıaý Shyǵysta ıadrolyq qarýdan azat aımaq qurý tujyrymdamasyn qoldanýdy usyndy.
Jáne altynshydan, Qazaqstan Prezıdenti halyqaralyq qoǵamdastyqqa jańa áskerı jáne aqparattyq tehnologııalardyń jasalýy men taralýyna baqylaýdy kúsheıtýge keńes berdi.
«Senim sharalary ǵarysh keńistigin mılıtarızatsııalaýdyń aldyn alýǵa qatysty ortaq ustanymdy qalyptastyrý barysynda da kerek bolady.
Bul máseleler Birikken Ulttar Uıymynyń arnaıy otyrysynda qaralýǵa laıyq dep oılaımyn», - dedi N.Nazarbaev.
Alaıda, Qazaqstan kóshbasshysy barlyq bastamalar men ıadrolyq qarýdy taratpaý máselesiniń álemdik ıadrolyq derjavalar arasyndaǵy ózara túsinistik pen ózara senimge tikeleı baılanysty ekenin atap kórsetti.
«Álemdik qoǵamdastyq - alýan túrli jáne kóp qyrly sıpaty arqyly kúsheıe túsken birtutas organızm. Ol jer betindegi ulttar men halyqtar arasynda teńgerim men úılesim bolǵan kezde ǵana alǵa basyp, damı alady», - dep málimdegen Nazarbaev bul iste Birikken Ulttar Uıymy Qaýipsizdik Keńesiniń róli men tarıhı mıssııasyna joǵary baǵa berdi.
Qazaqstan basshysy ujymdyq is-qımyldan qýat alǵan álemdik qoǵamdastyqtyń senimi, erik-jigeri men aqyl-parasaty planetamyzdyń jahandyq apatqa ushyraýyna jol bermeıtinine senim bildirdi.