«Astana» halyqaralyq qarjy ortalyǵynyń bolashaǵy zor - Qaırat Kelimbetov
- Qaırat Nematuly, AHQO-nyń ashylýǵa daıyndyǵy qalaı?
- Shilde aıynda AHQO-nyń resmı tanystyrylymy ótedi. Biraq, biz Konstıtýtsııalyq zańnamaǵa sáıkes, 2018 jyldyń 1 qańtarynan bastap jumys istep jatyrmyz. Eki jyl boıy daıyndyq jumystaryn júrgizdik. Aǵylshyn jalpy erejesi aıasynda 47 normatıvtik quqyqtyq aktiler qabyldandy. Bul London, Dýbaı, Sıngapýr, Gonkong sııaqty halyqaralyq qarjy ortalyqtarynyń úzdik tájirıbesin beıneletin zańdar sanalady. Budan bólek, arnaıy ınstıtýttar quryldy. Barlyq qarjy ınstıtýttary úshin rettegish bolyp tabylatyn agenttik, sondaı-aq amerıkalyq Nasdaq kompanııasy jáne Shanhaı qor bırjasymen birlesip bırja quryldy. Taıaýda Shanhaıda «Samuryq-Qazyna» qorynyń quramyna kiretin kompanııanyń tanystyrylymy ótti. Bul Qytaı qarjy ınstıtýttary, ınvestıtsııalyq kompanııalar tarapynan úlken qyzyǵýshylyq týdyrdy.
Memleket basshysy 2015 jyly ınvestorlarǵa túsinikti aǵylshyn jalpy erejeleri ustanymdary jumys isteıtin arnaıy qarjy aımaǵyn - AHQO qurýǵa bastamashylyq etken bolatyn. Boao Azııa forýmynda, Shanhaıdaǵy «Samuryq-Qazyna» ınvestorlar kúninde jáne Beıjińdegi qytaılyq seriktestermen kezdesý kezinde QHR isker toptary tarapynan Qazaqastanda jobalardy júzege asyrýǵa, jekeshelendirý protsesteri men jalpy, bizdiń elmen yntymaqtastyqqa úlken qyzyǵýshylyq bildirildi.
- Ne úshin Qytaı tarapy bizge, sonyń ishinde jekeshelendirý protsesteri men AHQO qyzmetine mundaı qyzyǵýshylyq tanytyp jatyr?
- Qazaqstan úshin jańa jumys oryndary ashylatyn, óndiriste jańashyldyq bolatyn, kásiporyndar ózderiniń korporatıvtik basqarýyn jaqsartatyn ınvestıtsııalardy tartý óte mańyzdy. Álemniń ekinshi ekonomıkalyq derjavasyna aınalǵan Qytaı úshin «Bir beldeý, bir jol» baǵdarlamasyn júzege asyrý, qatty (avtomobıldik, temirjol jáne t.b.) da, jumsaq ta (uıymdastyrýshylyq, zańnamalyq jáne basqa da normalar, tsıfrlandyrý, qarjy ınstıtýttary) ınfraqurylymdardy qurý arqyly basqa eldermen ózara baılanystylyqty damytý mańyzdy bolyp tabylady. Ortalyq Azııa elderi úshin «Bir beldeý, bir jol» - Uly Jibek jolynyń rólin qaıta qalpyna keltirý mańyzdy, sondyqtan bizdiń Qytaımen osy taraptardaǵy qyzyǵýshylyǵymyz sáıkes keledi. Biz Azııadan, sonyń ishinde Qytaıdan qarjy ınstıtýttarynyń kelýin qoldaımyz jáne álemniń úzdik tájirıbesine sáıkes keletin barlyq jaǵdaıdy jasaǵymyz keledi. Qytaı ınvestıtsııa úshin álem boıynsha kúres júrip jatyr. Eýropa, Latyn Amerıka elderi ınvestıtsııalardy ózderine tartý úshin básekelesýde.
Qazaqstan Eýropa naryqtary men Qytaıdyń batys óńirleri arasyndaǵy qurlyq kópiri turǵysynan birinshi el bolyp tabylady. Ózderińizge málim, Memleket basshysynyń tapsyrmasymen «Qorǵas» pen Túrikmenstan shekarasyn baılanystyratyn temirjoldar, Aqtaý portynan Ázerbaıjan arqyly Grýzııaǵa, Túrkııa men Shyǵys Eýropaǵa jol salyndy, al Reseı aýmaǵy arqyly biz Batys Eýropa portyna bara alamyz. Bizdiń transporttyq bıliktiń baǵalaýy boıynsha, bul arqyly Qazaqstan qosymsha 5 mlrd dollar qarjy taba alady (QR aýmaǵy arqyly 2 mln konteıner ótedi). Bul da óz óndirisimizdi damytýǵa jáne elimizdiń aýmaǵynda qosymsha qun qosýǵa múmkindik beredi. Qytaı úshin bul - ári qaraı jyljý, olar Batys jáne Shyǵys Eýropa elderinde qazirdiń ózinde úlken port pen ınfraqurylymdyq qýattar satyp alýda. Sondyqtan, Qazaqstan osyndaı aýqymdy jáne ıntensıvti baǵdarlamaǵa qatysý kerek.
- Jekeshelendirý protsesi jáne oǵan degen Qytaı tarapynyń úlken qyzyǵýshylyǵy Qazaqstannyń ulttyq qaýipsizdigine qandaı da bir kesirin tıgizbeı me? Osy máselege baılanysty belgili bir shekteýler men tarazy basyn teńestiretin júıeler qarastyrylǵan ba?
- Bul bir jaǵynan óte názik te kúrdeli, sonymen qatar aıtarlyqtaı qarapaıym suraq. Bizdiń kompanııalarymyz Qazaqstan aýmaǵynda jumys isteıdi. Bul fızıkalyq turǵydan óz jerimizge turǵyzylǵan ınfraqurylymdar bolǵandyqtan, ony kelip bireý shetelge súırep kete almaıdy. Odan basqa, árıne, ulttyq qaýipsizdik pen soǵan qatysty qoldanatyn sharalar bar, mysaly aktsııanyń baqylaý paketi memlekette qalady. Osy rette bizdiń memleket tereń oılastyrylǵan saıasat ustanyp otyr dep oılaımyn, qorqatyn eshteńe joq. Esterińizde bolsa halyqtyq IPO baǵdarlamasynda 5-7 paıyz týraly aıtylǵan bolatyn, qazir bastapqy jekeshelendirý 20-25 paıyzdyń aınalasynda. Osyǵan baılanysty álemdik tájrıbelerge kóz salatyn bolsaq, eshkim qobaljyp otyrǵan joq, kelgen qarjy el ekonomıkasynyń damýyna úles qosady. Biz syrtqy álemnen bólinip esik-terezemizdi qymtap otyra almaımyz. Jahandyq ekonomıkamen bite-qaınasyp, odan ózimizge qajet basymdylyqtardy alýymyz kerek.
Taǵy bir nárseni aıta keteıin, qazir búkil álem Qytaı ınvestıtsııasy úshin kúresip jatyr, al biz onyń irgeles kórshisimiz. Bul ınvestıtsııa bizdiń ekonomıkamyzdy kóterý úshin qajet. Qazaqstan basshylyǵynyń ustanyp otyrǵan saıasaty elimizge aǵylatyn ınvestıtsııa úshin jaqsy jaǵdaı týdyryp otyr.
- Keleshekte AHQO-daǵy Qytaı róli qanshalyqty bolmaq?
- Birinshiden, AHQO bırjasynyń 25 paıyzy Shanhaı qor bırjasyna tıesili, onyń aktsıoneri de amerıkalyq Nasdaq. AHQO - qazirgi kúnderi AQSh pen Qytaı kompanııalary bırjany birlese damytyp otyrǵan jalǵyz qarjylyq alańqaı bolýy kerek. Shanhaı bizdiń senimdi seriktesimiz, keleshekte bul qala álemdik qarjy ortalyǵyna arnalady, sondyqtan ol bırjamen baılanysta bolý biz úshin óte mańyzdy. Sonymen birge Qytaıdyń eń úzdik bestigine kiretin iri bankteri de AHQO qyzmetine qyzyǵýshylyq bildirip otyr.
Sonymen birge CITIC Securities, Haitong, Shenwan Hongyuan Securities sııaqty brokerlik kompanııalar tarapynan da usynystar kóp. Bul kompanııalar mıllıardtaǵan dollar qarjyny basqaryp otyr, olar Qazaqstandaǵy jekeshelendirý jáne qor bırjalaryn damytý baǵdarlamalaryna qatysqylary keledi.
«Bir beldeý, bir jol» baǵdarlamasynyń da elimizge bereri mol. Naýryzdaǵy Ortalyq Azııa basshylarynyń kezdesýinde Elbasy AHQO aıasyndaǵy halyqaralyq qarjy habynyń qyzmetin usyndy. Barlyq eldi qaı kezde bolsyn saýda men bıznes biriktiredi. Ulttyq qaýipsizdik turǵysynan alyp qaraıtyn bolsaq bizge kórshilerimizben tatý bolǵanymyz mańyzdy. AHQO dál osy jerde Azııa men Eýropa saýda alańdaryn biriktiretin aımaqtyq hab bola alady. Aǵymdaǵy jyldyń 8-11 sáýirinde Boaodaǵa Azııa halyqaralyq forýmynda QHR basshysy Sı Tszınpın Qytaı syrtqy álem úshin ashyla túsetinin aıtqan bolatyn. Bul bizdiń barlyq kásipkerler úshin mańyzdy sıgnal, búkil álemdi ózine tartqan Qytaı naryǵyna shyǵýdyń úlken múmkindigi dep aıtýǵa bolady.
- Árbir bedeldi bırjanyń óz ındeksi bar. AHQO bırjasynda ındeks bola ma?
- Biz bul másele boıynsha jumys istep jatyrmyz. Óz ındeksimizdi jasaý úshin bizdi moıyndaýy tıis. Aldaǵy 2-3 jylda osy maqsatqa qol jetkizemiz dep oılaımyn.
- AHQO ashylý saltanaty qalaı ótkiziledi?
- Biz 2 myńǵa jýyq qonaq shaqyrdyq. Bul 3-5 shilde kúnderi ótetin úlken ınvestıtsııalyq sammıt bolady. Biz ony «Astana Finance Days» dep ataımyz.
4 shildede elimizde ekinshi ret Dúnıejúzilik ıslam ekonomıkalyq forýmy ótedi. Biz ony Malaızııamen birlesip uıymdastyrýdamyz. Dál sol kúni «Bir beldeý, bir jol» forýmy bolady. Biz oǵan osy jolǵy saparymyzda Qytaıdyń jetekshi qarjy ınstıtýttarynyń basshylaryn shaqyrdyq.
5 shildede Astananyń 20 jyldyǵyna arnalǵan AHQO resmı halyqaralyq tanystyrylymy ótedi.
- Suhbatyńyzǵa raqmet!