Astana Eýrazııa keńistigindegi jahandyq qalalardyń biri bolýy tıis - Áset Isekeshev
- Áset Órentaıuly, «Astana EKSPO-2017» halyqaralyq mamandandyrylǵan kórmesiniń ótýi - Astana úshin ǵana emes, Qazaqstan men barlyq óńirler úshin mańyzdy oqıǵa boldy. Kóptegen týrıster keldi, qalalyq qyzmet úzdiksiz rejımde jumys istedi, biregeı jobalar usynyldy. Sondyqtan, mynadaı suraqtyń týatyny oryndy: ESKPO Astanaǵa qandaı mura qaldyrdy?
- Bul suraqqa jaýap bermes buryn, mynany eske salǵym keledi: Memleket basshysy ne úshin osyndaı jahandyq kórmeni ótkizýge bastama jasady? Úkimet pen Astana ákiminiń aldyna qandaı tapsyrmalar qoıyldy? Prezıdent «Qazaqstan-2050» strategııasyn bekitti, bes ınstıtýtsıonaldyq reformany júzege asyrý bastaldy, «Qazaqstannyń úshinshi jańǵyrýy» atty tehnologııalyq, saıası jáne rýhanı jańǵyrý sharalary aýqymdy júzege asyryla bastady. Nursultan Ábishulynyń osy bastamalarynyń elimizdiń damýy úshin strategııalyq mańyzy orasan. Bul basqa eldermen tabysty básekelesý, ekonomıkany damytý jáne halyqtyń ómir súrý deńgeıin jaqsartý úshin Qazaqstannyń jahandyq qaýip-qaterlerge beıimdelý quraly bolyp tabylady.
Ózderińiz biletindeı, Memleket basshysy bıylǵy Joldaýda 10 negizgi mindetti tapsyrma retinde qoıdy, olardyń basym bóligi tórtinshi ónerkásiptik revolıýtsııa jaǵdaıynda eldiń ekonomıka jáne áleýmettik salaǵa beıimdelýine qatysty bolyp tabylady.
EKSPO-ny ótkizý - jańǵyrý aıasyndaǵy irgeli, mańyzdy jobalardyń biri. Ne úshin ekenin túsindireıin: EKSPO álemdegi ýrbanıstik úderisterdi esepke ala otyryp, Astananyń aldyna jańa mindet qoıdy. Búginde salalar emes, qalalar eldiń básekege qabilettilik deńgeıin anyqtaı bastady. Tap sol megapolısterde jańa ındýstrııa men zamanaýı tehnologııalar qurylyp, jyldam damyp jatyr. Jýyrda 600 qalasy álemniń damý deńgeıin anyqtaıdy dep boljanýda. Kóptegen qalalardyń týrıster men ınvestorlardy, daryndylardy tartatyn ortalyq retinde eldiń sharaınasyna aınalyp jatqanyn kórip otyrmyz. Mysaly, Dýbaı, Sıngapýr, Gonkong, Seýl jáne basqalary bar. Osy qalalarda kreatıvti ındýstrııa paıda bolyp, adamı kapıtal damyp jatyr, olar eldiń ekonomıkalyq ósiminiń qozǵaltqyshyna aınalýda. Mine, EKSPO sııaqty osyndaı iri jobalar eýrazııalyq keńistikte Astananyń jahandyq qalaǵa - óńir úshin isker, mádenı, týrıstik, bilim jáne medıtsına ortalyǵyna aınalýyna kómektesýde.
Aıta ketken jón: Astanada keremet áýejaı paıda boldy, zamanaýı temirjol vokzaly salyndy, talǵamyńyzǵa jáne qarajatyńyzǵa saı yńǵaıly qonaqúıler, sondaı-aq túrli meıramhanalar boı kóterdi. ESKPO-ny ótkizý úshin kóp qarjy men kúsh jumsadyq. Sonyń nátıjesinde Astana jańa deńgeıge kóterilip, týrıster shoǵyrlanatyn mekenge aınaldy.
Rasynda, EKSPO úsh aıdyń ishinde qalalyq qyzmet úshin úlken tájirıbe berdi. Túrli baǵyt boıynsha jeti shtab qurylyp, 5 myńnan astam adam táýlik boıy jumys istedi. Nátıjesine ózderińiz kóz jetkizdińizder, qalamyz tap-taza, qaýipsiz ári túrli qyzyqty sharalarǵa toly boldy. Túptep kelgende, qonaqtar, halyqaralyq qaýymdastyq Astanada kez kelgen is-sharany joǵary deńgeıde ótkizýge bolatynyna kóz ketkizdi. Memleket basshysynyń bastamasymen kóptegen elderdiń kóshbasshylary qatysqan ShYU, EAEO, Islam yntymaqtastyq uıymy otyrystary, Sırııa kelissózderi men kóptegen iri is-sharalar ótkizildi. Tanymal teatr, estrada jáne kıno juldyzdarynyń qatysýymen iri mádenı, sporttyq sharalar uıymdastyryldy.
Mysaly, keshe ǵana elordamyzda QHL juldyzdar aptasy - Qurlyqtyq hokkeı lıgasynyń jyl saıynǵy aıryqsha is-sharasy óz máresine jetti. Bıyl ol Astanada ótti. QHL-dyń barlyq juldyzdary bizge kelip, qazaqstandyq sportsúıer qaýymǵa umytylmas hokkeı merekesin syılady.
Bul EKSPO murasynyń tek bir ǵana tusy. Basqalaryn da atap óte alamyn: bizde qyzmet kórsetý salasynda 300 myńdaı adam jumys isteıdi. Búkil álemde ekonomıkalyq kúrdeli jaǵdaı oryn alyp jatqanda, Qazaqstan kórmeni uıymdastyrý men ótkizý kezinde on myńdaǵan jumys oryndaryn ashty. EKSPO-ǵa 400 mıllıard teńge jumsaldy, biraq bul qarjy bıznesti damytýǵa berilgen ımpýls esebinen qaıtarylyp jatyr. 2016-2017 jyldary Astananyń bıýdjetine 2 trıllıon teńge tústi. Bul óte jaqsy kórsetkish, al buryn Astana bıýdjettiń esebinen qarjylandyrylyp jatyr dep aıtylatyn edi.
Kórmeniń qaldyrǵan murasy dep jastardyń alǵan bilimin de aıtýǵa bolady. Barlyq óńirlerdegi mektepterden EKSPO-ǵa 100 myńnan astam adam keldi. Bul bizdiń bolashaq mamandarymyz, álemdegi eń úzdik tehnologııalardy óz kózderimen kórgen ınjenerlerimiz bar. Olardyń mılarynda, oı-sanasynda qandaı evolıýtsııa bolǵanyn elestetip kórińizshi?
Tek oqshylar, jasóspirimder ǵana bolǵan joq. Biz kórmege mamandarymyzdyń barlyǵyn jiberip otyrdyq. ESKPO-ǵa 100 el óz tehnologııalaryn alyp keldi. Al álemniń osyndaı ozyq tehnologııalarymen bir mezette tanysý múmkindigi endi qashan týady? Mýnıtsıpıaldyq qyzmettiń jumysshylary men ákimdik te kórmeden paıdaly dúnıeler alǵanyn aıta alamyn.
- EKSPO murasynan tájirıbe júzinde birdeńe qoldanasyzdar ma?
- Árıne! Biz Astananyń jańa tómen kómirtekti energetıkalyq modeline qalaı kóshý kerektigi týraly aıqyn kózqaras qalyptastyrdyq. Osynyń arqasynda qala deńgeıinde birqatar mańyzdy sheshimder qabyldadyq. Energııa únemdeýdiń jańa qaǵıdalaryna qalaı kóshý kerektigi, ekologııamyz úshin qaýipsiz jańa energetıkalyq tehnologııalardy engizý josparymyzda bar. Mysaly, energııanyń balamaly kózderin qoldana otyryp Astanaǵa gaz tartý. Qalany jylýmen jáne energııamen jabdyqtaýdyń jańa úlgisi ázirlenýde, ol «taza tehnologııalarǵa» negizdeledi.
Ártúrli qyzmetterde jumys isteıtin bizdiń 300 ınjenerimiz EKSPO ekspozıtsııasymen tanysyp, 30 tehnologııany iriktep aldy, sonyń ishinde 8-i qazirgi tańda engizilip jatyr. Jylý aǵynyn basqarý júıesi - júzege asyrǵaly jatqan jobalarymyzdyń biri. Bizdiń JEO-lar búgingi tańda jylyna 2300 gıgakalorıı jylý óndiredi, al uzaq merzimdi damý jospary boıynsha muqtajdyq 6000 gıgakalorııdi quraıdy. Sonda biz taǵy bir JEO-ny salýymyz kerek pe? Onda ne bolaryn kóz aldyńyzǵa elestetip kórińizshi? Sondyqtan ákimdik jylý aǵynyn basqarý jobasyn júzege asyrýǵa kiriskeli jatyr, bul shamamen 20%-ǵa únemdeýge múmkindik beredi.
«Jasyl» ekonomıkaǵa kóshý, úlken áleýetti jańa jáne qoldanystaǵy ǵımarattar, ásirese sporttyq, mádenı jáne ákimshilik ǵımarattar úshin únemdeý standarttary bolyp tabylady. Bul 800 gıgakalorııdi únemdeýge yqpal etedi. Jalpy aıtqanda, osy jobalardyń esebinen myńdaǵan gıgakalorııdi únemdeýge bolady. ıAǵnı, jańa model jańa tehnologııalardy engizý arqyly ekologııalyq jaǵdaıdy aıtarlyqtaı jaqsartýǵa sep bolady. Sondaı-aq, biz Ulttyq ekonomıka mınıstrligi men monopolııaǵa qarsy qyzmetke habarlasyp, elektr energııasyna saralanǵan tarıfterdi qaıtarý úshin ótinish bildirdik. Bizdiń klımatty esepke alǵanda - bul aıtarlyqtaı taza energııa bolmaq, sosyn jeke sektorda kómir az jaǵylady. Qazir bul máseleni el Úkimeti qarap jatyr.
Jalpy alǵanda, júıeli deńgeıde aıtar bolsaq, endi Astananyń tómen kómirtekti damýy boıynsha jańa strategııasy men jańa ekologııalyq baǵdarlamasy bolady. EKSPO tek ınnovatsııalyq, jańa energetıkalyq tásildeme jaǵynan dem berip qana qoımaı, Astananyń jahandyq qalaǵa aınalýyna yqpal etti. Mysaly, Taıaý Shyǵysta Dýbaıdyń barlyq óńirge tanymal ekenin barlyǵy biledi. Ońtústik-Shyǵys Azııada iri sheteldik bankterdiń shtab-páterleri, ýnıversıtetter jáne taǵy basqalar shoǵyrlanǵan Gonkong, Sıngapýr qalalary sanalady.
Sondyqtan, Astana, Memleket basshysynyń «100 naqty qadam» Ult josparynda bergen tapsyrmasyna sáıkes, Eýrazııadaǵy iri megapolısterdiń biri bolýy tıis. ıAǵnı, jahandyq qalaǵa, týrısterdi, sheteldik ınvestorlar, novatorlar men daryndylardy tartatyn ortalyqqa aınalýy tıis. Bul qyzmet sapasyn, qaýipsizdikti jáne ekonomıkanyń barlyq salalarynda kóptegen máselelerdi jaqsartýdy talap etedi. Sondaı-aq qazirgi ýrbanıstik sheshimderdi qoldaný, ıaǵnı elorda turǵyndary men qonaqtaryna qolaıly jaǵdaı jasaý qajet. Sondyqtan, biz birqatar júıeli sheshimderdi qabyldadyq, mysaly, qala qurylysyn damytý máselesi boıynsha: qazirgi ýaqytta Astana ákimdigi turǵyndardyń ómir súrý sapasyn qamtamasyz etý maqsatynda halyq sanyn 2 mln adamǵa jetkizýge arnalǵan uzaq merzimdi jospar jasalyp jatyr.
Eń bastysy - Memleket basshysy únemi aıtatyndaı, adamdardyń ál-aýqatyn jaqsartý. Sondyqtan qalada keptelister bolmaýy úshin, mektepterdiń sany jetkilikti bolýy úshin, kósheler men trotýarlar jaqsy bolýy úshin, qala turǵyndaryna qolaıly jaǵdaılar qalyptastyrý úshin elorda qurylysyn damytýdyń jańa tásilderi qajet. Turǵyndar sýpermarketke barý úshin nemese balany sabaǵyna alyp barý úshin búkil qalany sharlap júrmeýi kerek. Barlyǵy jaqyn jerde bolýy tıis.
Túıindeı aıtsaq, «EKSPO» kórmesi mańyzdy mýnıtsıpaldyq tapsyrmalardy júzege asyrý úshin úlken múmkindik berdi. Mysaly, biz qazir qaladaǵy qoljetimdi baspanalardy damytý josparymen jumys istep jatyrmyz. EKSPO Astanany eýrazııalyq keńistiktiń jahandyq qalalarynyń biri retinde damytýda, ony damytýdyń jańa energetıkalyq modelin qurýda mańyzdy ról atqaratynyna senimdimin. Sonymen qatar, EKSPO kórmesiniń barlyq óńirlerge jańa lep bergenine senimdimin.
- «Jahandyq qala» - smart-tehnologııalar boıynsha óte mańyzdy ǵoı. Astanada qandaı smart-jobalar josparlanýda jáne júzege asyrylýda?
- Ózderińizge belgili, Memleket basshysy Joldaýda tsıfrlandyrý máselesine basa nazar aýdarǵan. Bul eńbek ónimdiligin, tıimdiligin arttyratyn ýaqyt talaptary; halyqtyń ómir súrý jaǵdaıyn jaqsartady. Prezıdent Joldaýda Astananyń tájirıbesi negizinde «Smart Sıtı» «etalondy» standartyn qalyptastyryp, Qazaqstan qalalary arasynda ozyq praktıkany taratýdy jáne tájirıbe almasý isin bastaý kerektigin atap ótti.
Sol sebepti biz qazir osy baǵdarlama tóńireginde belsendi jumys istep jatyrmyz. «Smart-Astana» jobasyn júzege asyrýǵa júıeli qadam jasadyq. Eń basty talap - bul tehnologııalar bizdiń turǵyndardyń ómirin yńǵaılandyryp, memlekettik qyzmet kórsetý rásimderin ońtaılandyrsa bolǵany. Mysaly, bilim, densaýlyq, kólik salasynda jáne túrli kelisimder alý kezinde osyny ońtaılastyrý qajet. Bizdiń maqsatymyz - olardyń iske asyrylýy úshin tek qana aqyldy tehnologııalardy engizip qana qoımaı, sonymen qatar qalada qaýipsizdikti jaqsartý, kommýnaldyq qyzmetterge aqy tóleýdi, emhanalarǵa barýdy yńǵaıly etý jáne taǵy basqalary bolyp tabylady. Sondyqtan, zamanaýı tehnologııalar qoldanylyp jatyr.
Kóptegen qala turǵyndary qala bıliginiń iske qosqan Telegramm-bottaryna baǵa bergen shyǵar. Olar qalalyq qyzmetterden smartfon arqyly túrli aqparat alýǵa múmkindik beredi. Mysal retinde astanalyqtarǵa tanymal «Sergek» jobasyn - «Nazarbaev Ýnıversıtetiniń» mamandaryn tarta otyryp ázirlengen neırondyq jelilerdiń algorıtmin paıdalanýdy aıtyp ótkim keledi. Vıdeobaqylaý júıesi barlyǵyn túsirip, taldaıdy jáne onymen «kelisý» múmkin emes. Biz qazir barlyq aýlalarǵa, mektepter men aýrýhanalarǵa kameralar ornatyp jatyrmyz. Bul tek jol qozǵalysyn rettep qana qoımaı, kóshe qylmysymen kúresýge múmkindik berip otyr. Mysaly, ІІD deregi boıynsha ótken alty aıda jol-kólik apaty 20%-ǵa tómendegen. Eń bastysy, bul joba adamdardyń psıhologııasyn ózgertip, quqyqtyq mádenıetti kóterýge yqpal etýde. Adam jol júrý erejesin buzbastan buryn nemese aýlaǵa qoqys tastamas buryn bul týraly biraz oılanýyna týra keledi. Sebebi aınalanyń bárinde «Sergek» kameralary ornatylǵan.
Smart-tehnologııalar engiziletin taǵy bir joba bar. Biz kóshedegi shamdardyń lampalaryn energııa únemdeıtin lampalarǵa aýystyrý týraly konkýrs jarııaladyq. Qazir naqty bir somany jaryqtandyrýǵa jumsap otyrmyz, bul lampalardy aýystyrý arqyly energııany 60 protsentke únemdeımiz. Bul rette memlekettik-jekeshelik seriktestik aıasynda ınvestor óz qarjysy esebinen aýystyrady, biz burynǵy somany tóleıtin bolamyz jáne merdiger óz qarjysyn únemdelgen aqshadan alatyn bolady. Memlekettik-jekeshelik seriktestik jobasy aıasynda bir baǵdarlamamen basqarylatyn ıntellektýaldyq jaryqtandyrý jobasy da qurylady. Budan bólek, tirekterde aýanyń sapasyn qadaǵalaıtyn, kólik pen adamdardyń qozǵalysyn baqylaıtyn datchıkter ornatylady, tegin Internet taratylady.
Densaýlyq saqtaý jáne bilim berý boıynsha da aýqymdy baǵdarlamalar bar. Munyń barlyǵy mekemelerdiń jumysshylary men turǵyndardyń ýaqytyn únemdeıdi, sondaı-aq ashyqtyqty qamtamasyz etpek. Bizdiń josparymyzda kóptegen jobalar bar, olardyń bir bóligin jeltoqsanda iske qostyq, al 2018 jyly «Tsıfrlyq Qazaqstan» baǵdarlamasy aıasynda úlken jobalar júzege asyrylady.
- Astanada úlken áýejaı, jaqsy vokzal, jańa qonaqúıler, túrli meıramhanalar bar delik. Jalpy, týrısterge qajettiniń barlyǵy bar. Biraq, Siz týrızmdi qalaı damytpaqsyz? Munda ne teńiz joq, ne taýlar men úlken bazarlar da joq, tek belgili bir sharalar men oqıǵalarǵa negizdelgen týrızmdi damytasyz ba?
- Eń aldymen, týrızm - bul qalany odan ári damytý úshin jańa ekonomıkalyq úlgi sheńberinde negizgi salalardyń biri ekenin atap ótkim keledi. ıAǵnı, sonyń esebinen qalany damytyp, salyq alyp, jańa jumys oryndaryn qurýǵa bolady. Biz jańa ekonomıkalyq modeldiń negizgi basymdyqtary jeke ınvestıtsııalarǵa, buqaralyq kásipkerlikke jáne adamı kapıtaldyń jańa sapasyna negiz bolyp tabylatyn kórip otyrmyz.
Bul jalpy qabyldanǵan qaǵıdattar. Biraq, olardy Astanada qalaı júzege asyrýǵa bolady? Sol úshin biz Astana sekildi qalalardyń qalaı damyp jatqanyn saraladyq. Olar neniń esebinen damyp jatyr? Paıda bolyp jatqan jańa ındýstrııanyń esebinen, ekologııalyq máselelerdiń esebinen. Taldaý nátıjesi boıynsha shaǵyn jáne orta bıznesti damytýǵa, jańa sapaly jumys oryndaryn qurýǵa múmkindik beretin on sektor bar ekenin kórdik. Bul jerde sapaly qyzmetterdi damytýǵa basty nazar aýdarylady.
Jahandyq qala modeline úlken basymdyq beriledi. Mysaly, Dýbaı men Sıngapýrǵa jyl saıyn 15 mıllıon adamnan barady. Sebebi, bul qalalar - saýda, bilim berý jáne densaýlyq ortalyǵyna aınalǵan. Barlyq kelýshiler qonaqúılerde turyp, qyzmet kórsetýlerdi qoldanady jáne bul óz kezeginde ekonomıkany damytýǵa kómektesedi.
Ár baǵyt boıynsha mamandardy, ekonomısterdi jumyldyryp, naqty josparlar jasadyq. Mysaly, týrızmdi damytý boıynsha naqty baǵyttar men mindetterdi anyqtaıtyn jospar quryldy: Astanadaǵy týrızmniń jaqsy damýy úshin ne isteýimiz kerek, týrısterdi qalaı tartsaq bolady?
Biz úsh baǵytty anyqtadyq. Bular: oqıǵalyq týrızm nemese mice-týrızm, qaladaǵy demalys jáne medıtsınalyq týrızm. Árıne, mice-týrızm óte mańyzdy. Mysaly, Dýbaıda jylyna álem elderin qyzyqtyratyn 4 myńǵa tarta is-shara ótedi. Álemniń túkpir-túkpirinen myńdaǵan adam keletin kontsertter, kınopremerler, festıvalder, jármeńkeler, kórmeler, forýmdar, konferentsııalar uıymdastyrylady.
Biz qazir Mádenıet jáne sport mınıstrligi sondaı-aq «Kazakh týrızm» korporatsııasymen jáne basqa da ulttyq kompanııalarmen birlese otyryp 2018 jylǵa arnalǵan is-sharalar josparyn daıyndaý ústindemiz. Onyń ishinde iri forýmdar, konferentsııalar, oıyn-saýyqqa baǵyttalǵan shoýlar, festıvaldar men kontsertter bar. Sebebi atalǵan sharalardyń árqaısysyna myńdaǵan qonaqtar keledi. Olar bizdiń qonaqúılerde turyp, meıramhanalarǵa barady, kádesyılar satyp alady.
Aıta keterligi, qalamyzda qazir 200 den astam qonaqúı, 800 qoǵamdyq tamaqtaný oryndary, murajaılar, kádesyı daıyndaıtyn kompanııalar jumys istep tur. Taǵy da aıtaıyn, qyzmet kórsetý salasynyń ózinde barlyǵy 300 myńnan astam adam jumys isteıdi. Sondyqtan bul biz úshin óte mańyzdy.
Taǵy bir mańyzdy másele - biz aıtyp otyrǵan qonaqtar aǵyny bir qalypty bolýy shart. Ol degenimiz Astanadaǵy týrızmniń maýsymdyq emes, jyl on eki aı boıy jumys isteýin bildiredi. Osy rette bizdiń maqsatymyz - eýrazııalyq keńistiktegi eń úzdik kongress-korme ortalyqtarynyń birine aınalý. Bizde oǵan qajet qýatty keshender EKSPO jáne kóptegen mádenı-sporttyq nysandar, teatrlar, sport arenalary men bıznes ortalyqtary, qonaq úıler bar. Biz qazir atalǵan nysandardy sertıfıkatsııalap, bıyldyń ózinde birqatar aýqymdy is-sharalar ótkizý baǵytynda jumys istep jatyrmyz.
Іs-sharalar týrızmimen qatar bizde áleýmettik týrızmdi damytýǵa baǵyttalǵan múmkindikter bar ekendigin de aıta ketkim keledi. Astana «jasyl» energetıkanyń jańa tehnologııalary boıynsha bilim berý ortalyǵyna da aınala alady. Óıtkeni, bilim berý degenimiz JOO-lar kolledjderde oqý ǵana emes qoı. Qazir kóptegen ınteraktıvtik kýrstar ótip jatyr. Týrısterdiń birazy bizdiń iri medıtsınalyq ortalyqtardyń qyzmetine de júgine alady. Búginde Astanada emdeletinderdiń basym bóligi Qazaqstannyń aımaqtarynan keletinder. Osynda turyp, qyzmetterdi paıdalanǵannan keıin olar da týrıster qataryna jatady.
«Sapaly týrıst» degen túsinik bar. Mysaly halyqaralyq qarjy ortalyǵy ornalasqan Sıngapýrge adamdar kóbinese úsh-tórt kúnge keledi. Ol jerde qydyryp, aralaý quny ájeptáýir bolyp keletin Botanıkalyq baq sııaqty kóptegen nysandar bar. Bul oryndar týrıster elge jańaǵy úsh-tórt kúnniń ishinde kóbirek aqsha qaldyryp ketýi úshin jasalǵan. Ol degenimiz bir myń dollar emes, úsh myń dollar bolýy da múmkin.
«Astana» Halyqaralyq qarjy ortalyǵy jumysyn bastaıtyny belgili. Qarjylyq keńes alyp esepshottar ashý úshin Sıngapýrdaǵy, Dýbaıdaǵy qarjy ortalyqtaryna jyl saıyn mıllıondaǵan adamdar qatynaıdy. Sol sekildi bizdegi qarjy ortalyǵyna kórshi elderden bıznesmender kelse olarǵa otbasyn birge ertip keletindeı jaǵdaı jasalýy kerek. Olar «Mega», «EKSPO» sııaqty oryndardy aralap, halyqaralyq sport týrnırlerin nemese festıvaldardy qyzyqtaıdy, «Astana Balet», «Astana Opera» teatrlaryna bara alady. Osyndaı qarapaıyp ónimder mıllıondaǵan týrıster aǵynyn qamtamasyz ete alady. «EKSPO» ótken kezde týrıst kóp keldi, soǵan qaramastan bizdegi qyzmet kórsetý salasy barlyǵyna úlgerdi. Shaǵyn bıznes ókilderi qomaqty aqsha taýyp, qala bıýdjetine qosymsha qarjy tústi.
Sondaı bir mysaldy aıta keteıin, Dýbaı jazdyń kúıip turǵan aılarynda baǵany túsirý arqyly týrısterdi qyzyqtyrady. Bizge týrısterdi qys mezgilinde tartý kerek. Sol kezde týrıster aǵyny da, osyǵan sáıkes túsetin kiris te birqalypty bolady.
Biz pragmatıkalyq josparlar qurdyq, endi osy aımaqtan óz ornymyzdy alýymyz kerek. Biraq, is-sharalar nemese medıtsınalyq týrızmdi damytyp qana qoımaı, tereń tarıhymyzben mádenıetimizdi, tumsa tabıǵatymyzdy da paıdalanýymyz qajet.
Astanaǵa jaqyn Býrabaı kýrorty ornalasqan, qalanyń mańy sheksiz dala. Sheteldikter ár túrli halyqtardyń tarıhy men mádenıetine qyzyǵatyn zamanda bul da ózgelerdiń qyzyǵýshylyǵyn týdyratyn ónim.
Qazir qyzyqty týrıstik ónimder qurastyrý boıynsha jekemenshik ınvestıtsııalar esebinen birqatar jobalarmen jumys istep jatyrmyz. Ol Astana jáne qala mańyndaǵy demalys sharalyn uıymdastyrý. Bul - akvaparkter, etnoaýyldar, basqa da qyzyqtar. Jýyqta biz týrızmge baılanysty jaqsy kórsetkishterge kýá bolamyz dep oılaımyn.
-Siz Astananyń ekonomıkalyq ósimi týraly aıtyp óttińiz. 2017 jyldyń kórsetkishteri týraly aıtyp bere alasyz ba?
-Ótken jyldy jaqsy kórsetkishtermen aıaqtadyq. Aldymyzǵa qoıǵan maqsattardyń kóbin jospardan asyra oryndadyq. Mysaly qala ekonomıkasyna 945 mlrd teńge ınvestıtsııa tartyldy (jospardaǵydan 10 mlrd teńgege artyq). Onyń 69 paıyzy jekemenshik sektordan bolyp otyr. Astanalyq kásiporyndar 550 mlrd teńgeniń ónimin óndirdi ( josparlanǵan 6,5% ornyna +7,8% ). Onyń ústine óndiris ósiminiń ekpini boıynsha Astana óńirler arasynda ekinshi orynǵa shyqty. Jalpy 2017 jyly qalada 19 myńnan astam jańa jumys oryny ashyldy, onyń 15 myńy shaǵyn jáne orta bıznes salasynda.
-20 jyldyq mereıtoıy qarsańynda Astananyń aldaǵy damýynyń qandaı josparlaryn aıtar edińiz?
-Prezıdent tapsyrmasyn taǵy eske sala keteıin, reformalardyń barlyǵy adamdardyń ıgiligine baǵyttalýy kerek.Astana ákimdigi óz qyzmetiniń eki baǵytyn aıqyndady. Birinshi - turmys sapasyn jaqsartý. Ekinshi - jańa jumys oryndary men ekonomıkalyq ósim. Turmys sapasyn anyqtaıtyn barlyq salalar: ekologııa, qoǵamdyq kólik qyzmeti,qaýipsizdik, densaýlyq saqtaý, bilim, elektr jáne sýmen qamtamasyz etý, aýlalardy abattandyrý, saıabaqtar qurylysy jáne basqa da kórsetkishter arqyly 2018 jyldyń baǵdarlamasyna enetin naqty josparlar anyqtaldy.
Qalalyqtardyń bizdegi qyzmettermen birlesken is-sharalar jaǵdaıyn jaqsartamyz. 109 qyzmeti men sıtýatsııalyq ortalyq kesheninde qalalyq jedel basqarý jáne monıtorıng ortalyǵy quryldy. Ol qalalyqtardyń barlyq aryz-ótinishterine jedel nazar aýdaryp, joǵary sapaly qyzmetpen qamtamasyz etetin bolady.
Jańa ekonomıkalyq úlgi boıynsha biz Ulttyq kásipkrler palatasymen, bıznes qaýymdastyqtarmen birlesip jasaǵan birqatar baǵdarlamalardy maquldadyq. Bul basym sektorlar boıynsha 10 baǵdarlama, shaǵyn jáne orta bıznesti damytýdy jaqsartý baǵdarlamasy, ınvestıtsııa tartý, ınnovatsııany damytý. Buǵan baılanysty da maquldanǵan naqty josparlar men jobalar bar.
Jumyspen qamtýdyń jańa saıasaty boıynsha da jumystar júrgizilip jatyr. Halyqta jumys aýystyryp, biliktiligin kóterý múmkindigi bolý úshin quraldardy aýystyrý jolynda jańashyldyqtar jasaýdamyz. ıAǵnı, tegin kásibı-tehnıkalyq bilimnen basqa keshki nemese kúndizgi ýaqytta bilim beretin ártúrli kýrstar iske qosylady. Osyǵan oraı arnaıy qazaq jáne orys tilderindegi baǵdarlamalar ázirlenýde. Atalmysh baǵdarlamalar óz jaǵdaıyn jaqsartqysy kelgen adamdarǵa áleýmettik lıft retinde qyzmet etetin bolady.
Taǵy bir jańalyq: 2018 jyldyń qańtarynan qalalyq ákimdik jumysynyń reformasy boıynsha «Adal qyzmet» alǵashqy pılottyq jobasy iske qosylady. Memlekettik qyzmet isteri jáne sybaılas jemqorlyqqa qarsy is-qımyl agenttigimen birlese otyryp, memlekettik qyzmet sapasyn jaqsartý úshin smart-tehnologııalardy iske qosamyz. Osynyń arqasynda memlekettik qyzmetkerlerdiń qalaı jumys isteıtinin ashyq kórip otyratyn bolamyz.
Astana - bul Prezıdenttiń perzenti sekildi. Bul ádemi qala keýdemizde maqtanysh sezimin týdyrsa, elorda qonaqtary úshin de tańǵalarlyq ǵajaıyp shaharǵa aınalyp otyr. Elbasy keıde Astananyń qazirgi jetken jetistikterine qanaǵattanbaı, aldymyzǵa budan da joǵary maqsattar qoıady. Astana boıynsha qatań eskertýler boldy, osynyń esebinen biz óz josparlarymyzdy jóndedik. Astananyń 20 jyldyǵy el tarıhyndaǵy aıtýly data. Biz ony kontserttermen ǵana emes, naqty istermen de atap ótýimiz qajet.
Áleýmettik nysandar jetpeı jatqan jerlerge mektep, aýrýhana salynyp, joldar jóndelýi qajet. Biz sonymen qatar birneshe jańa saıabaqtar men gúlzarlar salýdy josparlap otyrmyz, onyń ishinde otbasylyq demalys saıabaqtary da bar. Bıyl biz qala syrtyndaǵy turǵyn úı alaptary jobasyn, jol qurylysy, aıaldama keshenderi, sporttyq nysandar jáne basqa da jobalardy iske asyramyz.
Sodan soń árıne, Memlekettik komıssııa maquldaǵan Astananyń 20 jyldyǵyn merekeleý baǵdarlamasy aıasynda sapaly mádenı-buqaralyq is-sharalar usynylady. Osyǵan baılanysty, elordalyqtardyń barlyǵyn Astanamyzdyń 20 jyldyq mereıtoıynyń daıyndyǵyna atsalysýǵa shaqyrǵym keledi. Eýrazııa júregindegi qalada qonaqtardy kútemiz. Astanaǵa qosh keldińiz!
- Suhbatyńyzǵa rahmet!