Astana aıazǵa urynbaıdy
«Bizdiң jaқta қys ұzaқ» dep, Oralhan jazýshy aıtpaқshy, Astanada aıaz қatty, қys ұzaқ! Қysy jaısyz kezderi arқar aýar Arқada «kәri құdanyң» minezi қıyn. Қarashada, keıde қazannyң aıaғyn ala tүsken қardyң «jүzi jylymastan», jүz kүn, jүz otyz kүndep jatady. Alty aı қystyң attaı eki jүz қyryқ bes kүni - aқ қar, kөk mұz. Қaңtarda aқshұnaқ aıazғa қosylyp, soltүstik shyғystan soғatyn aқtүtek borany bar bar. Bұl өңirde қystyң kүni ortasha temperatýra -170S. Ana bir jyly -520S-қa deıin tөmendepti. Saryarқanyң saқyldaғan sary aıazy syryn bilmegendi «syrtynan jүrgizbeıdi». Aıazyna қosa, borany bet қaratpaı қaryғanda, «osydan aldaғy jazda kөleңke izdep sabylғan adam kөrsem, қýalap jүrip sabarmyn» dersiң. Kөktem týyp, Samarқanda kөk tasy әne-mine erıdi-aý degen ýaқytta, naýryz aıynda Esildiң jaғasynda үskirik jel sekýndyna bes metr jyldamdyқpen soғatynyn қaıtersiң. Қoıshy, әıteýir, sәýir týyp, tәýir bolғansha tүske deıin - kıiz, tүsten keıin - mүıiz, Astananyң aýmaғy alaқar.
Қazaқ osyndaı aımaққa egemendik alғan soң eldiң ordasy bolar astana salmaı ma! Elorda bolғan soң, Esildiң eki boıyna el қonbaı ma? Қonғan soң, қystyң kүni toңbaı ma? Қalanyң basshysy bar, қosshysy bar, jұrtshylyқty jaýratyp қoıyp қarap otyra ma, jazdan bastap baryn salady. Bұl o bastan bar әdet. Bıyl da solaı. Jylý maýsymy қazan aıynda bastalady. Aı týa, jylý jүıeleriniң keıbir jelileri iske қosylyp ta ketedi. Құs қanatynyң kөleңkesinen toңatyn bөbekterge - balabaқshany, ystyқ-sýyғyң bәribir balalarғa - mektepti jәne dertine shıpa izdep kelgen naýқasқa emhana ataýlyny қyz-қyz қaınatyp қoıý - mindet. Mұny elorda basshysy әkimshilik-aýmaқtyқ bөlinis aımaғyna, ıaғnı Almaty, Esil jәn Saryarқa aýdandarynyң jaýapty mamandaryna aıryқsha tapsyrdy.
Almaty aýdanynyң aýmaғyndaғy 871 tұrғyn үı, 45 mektep pen balabaқsha jәne 14 densaýlyқ saқtaý nysandary men mәdenı nysandar otyn-sýyn tүgel derlik daıyndap қoıdy. Mұnda ınjenerlik-kommýnaldyқ jeliler ғana emes, kөp қabatty үıler men қoғamdyқ-kөpshilik ғımarattardyң shatyry men kireberisiniң kem-ketigin tүgendep, esik-terezelerdiң ashyқ-tesigin bүtindedi. Sondaı-aқ jertөleler құrғatylғan. Ýaқtynda қolғa alynbaғan soң, pәterlerde sary aıazda yzyңdap jүrgen sary masa kөk sýy kөlkigen jertөleniң «tөli» edi.
Bүginde aýdanda jaңa salynғan үıler birinen soң biri «balalap», kөshe boılap, boı tүzep keledi. Kөrerge kөz қýanady. Alaıda, onyң syrtyna қarap, sүısingenimen, kommýnaldyқ қyzmet mәseleleri rettele қoımaғan eken. Oғan basshylyқ barynsha nazar aýdaryp, tıisti sharalardy atқarýda. «Astana-Teplotranzıt» AҚ құrylysshylardan jylý қýatyn үnemdeýge arnalғan құraldardy ornatýdy talap etti.
Al құrylғanyna eki jyl endi tolғan Esil aýdanynyң jөni bөlek. Mұndaғy nysandardyң bәri jaңa. Sondyқtan, jylý, sý sekildi tirshilikke қajetti arnalarғa nazar aýdarmaı bolmaıdy. Әri elordaғa tabany jaңa tıgen meımannyң bet tүzeıtin jeri - Esil aýdany. Sebebi mұnda әkimshilik-bılik nysandary oryn tepken. Onyң syrtynda salynғany bar, salynatyny bar, birқatar қoғamdyқ-әleýmettik nysandar da halyқtyң ıigiligine ұsynyldy. Elordanyң ғana emes, elimizdiң maқtanyshy - TMD aýmaғynda bұryn-soңdy salynbaғan Ұlttyқ medıtsınalyқ holdıng te Esil aýdanynda. Ana men bala Ұlttyқ ғylymı ortalyғy, balalardyң oңaltý jәne dıagnostıka ortalyғy men neırohırýrgııa ortalyғy, balalar men үlkenderdiң ınfektsııalyқ aýrýhanasy jұmys isteıdi. Mұnda jaңa Қan ortalyғy berilip, 360 tөsektik kөp salaly statsıonar jәne jaңa týғan nәresteni kүtip-baptaýғa arnalғan arnaıy jabdyқtalғan қosymsha bөligi bar 150 oryndyқ perzenthana men 250 әıelge laıyқtalғan әıelder konsýltatsııasy, sondaı-aқ 240 tөsektik Jedel jәrdem ғylymı-zertteý ınstıtýty sekildi densaýlyқ mekemelerine jylý tıisti deңgeıde berilmese, daýa izdegen jandardyң daýyna қalasyz.
Astanadaғy jalpy bilim beretin 76 mekemeniң beseýi sol jaқ jaғalaýda. № 45 orta mektep, № 24 mektep-balabaқsha, № 17 mektep-gımnazııa, № 59 mektep-lıtseı, Қazaқstan Respýblıkasy tұңғysh Prezıdentiniң fızıka-matematıka pәnin tereңdetip oқytatyn ıntellektýaldyқ mektebi bar. Bәrin қosқanda 4 245 oқýshy құlyn-taıdaı tebisip, jelkildep өsip keledi.
Sonymen қatar, Қazaқ Memlekettik zaң ýnıversıteti, Қazaқstan - Reseı ýnıversıteti men ınnovatsııalyқ tehnologııa kolledjinde tөrt myңnan asa stýdent oқıdy.
Basқalaryn aıtpaғanda, kөp balaly 129 otbasy men 1384 zeınetker de Esilde tұrady. Barsha tұrғyn - 38 myң 470 adam. Sәt saıyn қosylyp jatқan үleskerlerdi қosyp қoıyңyz.
Mine, osynshama jүkteme aýdan basshylarynyң moınynda. Қysta halyқ jylýsyz қalmasyn deңiz, onda jaңasyң ba, jassyң ba, қaramaıdy, «kөp қorқytady». Onsyz da byltyrғy jylý berý maýsymynda «051» қyzmetine kөpқabatty tұrғyn үılerden jylýғa қatysty 26 shaғym tүsken. Onyң kөbi derlik memlekettik tұrғyn үı baғdarlamasy negizinde salynғan үıler eken. Amal ne, merdiger құrylys kompanııalar jұmysyna salғyrt қaraғan jәne keıbir maңyzdy nysandardy aıaқsyz қaldyrғan. Sondaı-aқ jylý jүıesine өz betinshe қosylғan үılerdiң jylý tasýshy қondyrғylary tıisti talapқa saı қosylmaғandyқtan, jylýdyң tұraқty kelýi қıyndap tұr.
Jalpy, aýdan kөleminde kөppәterli 126 tұrғyn үı bar. 28 Pәter ıeleri kooperatıvi jұmys isteıdi. Olardyң қaramaғyndaғy kөp pәterli 87 tұrғyn үıdiң 65-i - ortalyқ jylý jүıesine қosylғan. Derbes jylý jүıesimen jұmys isteıtin 14 үı jәne basқalary bar.
Bұlardan bөlek, birneshe mәdenı-oıyn-saýyқ nysandary da jylýdy өzgelermen birdeı қajetsinedi. Bolashaқta olardyң қataryna 3 500 oryndyқ Kontsert zaly, «Han shatyr» men attaı 30 myң adamғa arnalғan sýper stadıondy jylytý anaý-mynaý aýylyңnyң bir emes, birneshe jyldyқ otyn қory men jұmys kүshin talap etedi. Aldymyzda kele jatқan Қysқy Azııa oıyndaryna laıyқtap, bolashaқta өz ıgiligimizdi kөzdep salyp jatқan konkı stadıony sekildi basқa da birneshe sporttyқ nysandar bar.
«Astana-Teplotranzıt» AҚ өtken қysta Saryarқa aýdanyndaғy tұrғyn үıi bar, basқasy bar, birқatar nysandar өzderine jasalғan eskertýdi bıyl қaıtalamasқa bel býdy. Keshegi aıazda қataң eskertý alғan 73 tұrғyn үıdiң 64-inde jylý jүıeleri edel-jedel, biraқ sapaly atқarylyp jatyr. Bir-eki kүnde tәmamdalyp қalar. Al өzge үılerdi salғan kompanııalar bankrotқa ұshyraғandyқtan, olarғa өzge mekemelerden avtomattandyrylғan jylý jүıesin kezekpen tartý josparlandy.
Saryarқada bilim jәne densaýlyқ mekemeleri tүgeldeı jylýdy қazir berse de әzir. Aýdandaғy 833 tұrғyn үıdiң 654-i «jylý daıyn bolsa, biz daıyn» dep, syңғyrlap tұr. 58 jertөlege ınjenerlik jөndeý jasalyp, sý құbyrlary, kәrizder men ystyқ-sýyқ sý құbyrlarynyң bөligin jәne jylý radıatorlaryn aýystyrý bylaıғy adamғa baıқalmaғanmen, birtalaı jұmys. Қysta қar tүskende adamdarғa қıyndyқ týmasyn dep, PIK-ter keı үıdiң shatyryn aýystyryp, bıik үılerdiң kireberisine esik ornatty.
Sonymen, Astanadaғy қys қarsaңyndaғy sharýalar osylaısha retimen atқarylyp jatyr. Demek, alty aı қysta arқamyzdy aıaz, kөңilimizdi қaıaý қarymaıtyn boldy.