Astana ákimdigi úleskerler men paıshylardyń alaıaqtardyń qurbany bolmaýyn eskertedi
Qala ákimdigi úleskerlik qurylys pen turǵyn úı qurylysy taqyrybynyń jalǵasy retinde jalpy alǵanda turǵyn úı keshenderi qurylysyna qarjy tartýdy júzege asyratyn turǵyn úı qurylysy kooperatıvteri boıynsha barynsha naqty aqparat usynady.
Turǵyn úı keshenderiniń qurylysy turǵyn úı kooperatıvteri arqyly «Turǵyn úı qatynasy týraly» Zańmen (16.04.1997j) jáne QR AK-niń 108-babymen rettelgen.
Salynyp bolmaǵan turǵyn úılerdi satý arqyly satyp alýshylardyń qarjysyn tartýdy developerler men qurylys salýshylar turǵyn úı qurylysy kooperatıvterin qurý negizinde júzege asyrady (TK). Mundaı jaǵdaıda bolashaq turǵyndar sharshy metrdi emes, úlesti satyp alady.
Buǵan qosa, TQK-niń árbir múshesi úlesker retinde turǵyn úı kooperatıvi nemese turǵyn úı qurylysy kooperatıvi azamattardyń kommertsııalyq emes uıymynyń negizgi erejesin basshylyqqa alýy tıis. TQK - bul qurylysty jáne turǵyn úıge menshik quqyǵy kooperatıvke tıesili turǵyn úıdi satyp alýdy kózdeıdi. Al azamattar - kooperatıv músheleri ózderine bekitilgen ǵımaratty paıdalaný jáne ıelik etý quqyǵy bar, keıbir jaǵdaılarda paıdalaný quqyǵy bekitilgen tártip boıynsha kondomınıým nysany sanalatyn jalpy múlikti kútip ustaýǵa ketetin shyǵyndarǵa qatysatyn tulǵalar bolyp sanalady.
TQK aıasynda qurylysta, qaıta salýda jáne odan keıin kóp qabatty úıdi kútip ustaýǵa onyń músheleri óz qarjysyn jumsaıtynyn atap ótý mańyzdy. Mundaı kooperatıvter músheleri túgel qatysqan quryltaıshylyq jıynda qabyldanǵan Jarǵy negizinde jumys jasaıdy. Joǵaryda atalǵan zańnyń 56-baby negizinde mundaı jıyndarǵa kooperatıv músheleriniń nemese senimdi ókilderiniń kemi úsheýi qatysýy tıis eken.
Alaıda, TQK azamattardyń ózderi erikti túrde qurǵan uıymy bolyp tabylatynyna qaramastan, úrdistiń basym bóliginde qurylys kompanııalary turady.
Qurylys kompanııalarynyń TQK-ne qyzyǵýshylyq arttyrýy jaıdan jaı emes. Yńǵaıly qurylys kompanııasymen turǵyn úı kooperatıvin qurý -QR-nyń «Turǵyn úı qurylysyna úleskerlik qatysý týraly» Zańy jáne basqa da kelisimshart túrlerine qaraǵanda satyp alýshylardy sál de bolsa artyǵyraq saqtandyrady. Turǵyn úı kooperatıvindegi úleskerdiń quqyǵy naqty músheleri áli qabyldanbaı jatyp-aq qurylys kompanııasy daıyndaǵan kooperatıvtiń jarǵysymen anyqtalady. Soǵan sáıkes, bul qujattyń basym bóligi qurylys kompanııasynyń múddesi turǵysynan jaýap beredi.
Eger qurylys kompanııasy turǵyn úı kooperatıvin ózi qurǵan bolsa, olar úshin quqyqtyq pozıtsııalardyń ıkemdiligi kóp ról oınaıdy. Al shyndyǵyna kelsek, úsh belsendi músheni anyqtap alǵannan keıin qurylys kompanııalary kóbinese kooperatıvterdi ózderi quratyny belgili. Sosyn kooperatıvtiń jalpy jıynynda Jarǵyny bekitedi, kooperatıvtiń tóraǵasyn, basqarma músheleri men revızııalyq komıssııany saılaıdy.
Mundaı jaǵdaıda merdiger (qurylys kompanııasy) is júzinde kooperatıvti basqarady jáne joǵaryda atalǵan Zańnyń 56-shy babyna sáıkes múshelikke qabyldaý jáne basqa jarnalardyń kólemin anyqtaýǵa nemese odan túsken qarjyny turǵyn úı qurylysynan bólek maqsatqa bireýlerge berý quqyǵyn júzege asyrýǵa jáne basqa da mańyzdy shemiderdi qaybldaýǵa yqpal ete alady.
Sol sebepti «Turǵyn úı qurylysyna úleskerlik qatysý týraly» Zańymen salystyrǵanda munda satyp alýshylardyń quqyǵy az qorǵalǵan, óıtkeni úleskerlerdiń barlyq quqyǵy kooperatıvtiń jarǵysymen aıqyndalady.
Sondyqtan alaıaqtyqtyń qurbany bolmaý úshin qurylys júrgizýge negiz bolatyn ruqsat beretin qujattamalardy zerdelep oqyp, uǵyp alǵan jón. Mindetti túrde kooperatıv pen qurylys kompanııasynyń qatynasyna nazar aýdaryp, Turǵyn úı qurylys kooperatıviniń jarǵysyn muqııat oqý kerek. Eger kooperatıv týraly ereje bar bolsa, onymen de jaqsylap tanysyp shyqqan abzal.
Astana qalasynyń ákimdigi, sondaı-aq Qazaqstan qurylys júrgizýshiler qaýymdastyǵy kelesideı jaılarǵa aıyryqsha nazar aýdarýǵa keńes beredi.
Birinshiden, Turǵyn úı qurylys kooperatıvi bir mezgilde «kooperatıv jáne qurylys kompanııasy» bolyp tabyla ma, joq pa, al merdigerdiń agenttik ókildigin basqa bir jaqtan ákelip qurylysqa jaldamaı ma, osyǵan kóńil bólgen durys. Basqa bir merdiger jaldasa, Turǵyn úı kooperatıvi múshelerine qaýiptilik kúsheıe túsedi. Óıtkeni, Turǵyn úı qurylysy kooperatıvi men qurylys fırmasynyń arasynda jasalǵan kelisimshartta kooperatıv qarjylandyrý boıynsha mindettemelerin oryndamaǵan jaǵdaıda qurylys fırmasy salynyp bitken nemese áli aıaqtalmaǵan úıdi Turǵyn úı qurylys kooperatıvine ótkizbeýine quqyq beretin jaǵdaı qarastyrylýy múmkin. Ondaı jaǵdaıda tólemdi tolyq júzege asyrǵan belsendi kooperatıv múshesiniń ózi basqa páterler tolyq satylyp bolmaı nemese ákimshilik pen qarjylandyrý júıesinde týyndaǵan kedergilerge baılanysty óziniń páterin ala almaı qalady.
Ekinshiden, jobanyń proportsıanaldyq ózindik quny ósken saıyn úıleskerlik jarnany ósirý múmkindigin qarastyratyn kelisimshart mátinine nazar aýdarý kerek. Eger kooperatıv múshesi jobany ýaqytyly tolyqtaı qarjylandyrýǵa múmkindigi bolmaǵan jaǵdaıda, kooperatıvtiń mindettemeleri ózgerip, kelisimshart buzylady. Mundaı jaǵdaıda aqshany keri qaıtaryp alý óte qıyn, óıtkeni osyndaı kelisimsharttarda aqshalaı qarjy sizdiń páterińiz basqa bir múshege «aıyppul» ustaý arqyly satylǵannan keıin ǵana (turǵyn úı paıdalanýǵa berilgen soń) qaıtarylady dep kórsetiledi. Osylaı qaıtarǵannyń ózinde buǵan birneshe jyldar ketedi.
Úshinshiden, úleskerlik jarna týraly kelisimshart sáıkesinshe kooperatıv múshelerine barlyq «fakýltatıvtik» ustalymdardy, sonyń ishinde tehnıkalyq qujatty ázirleý, tirkeý, daıyn jyljymaıtyn múlikti menshik quqyǵyn tirkeýge deıin kútip ustaý jáne basqa jaǵdaılardy qarastyrady.
Tórtinshiden, aıyryqsha atap ótý kerek, kooperatıv múshesi qatysqan qurylysta páterlerdiń daıyndyǵy kórsetkishteri kelisimshartpen naqty lımıttelmeıdi. Sondyqtan mundaı páterlerdi kez kelgen ýaqytta, sonyń ishinde qurylys júrip jatqan kezeńde Turǵyn úı qurylys kooperatıvi tapsyrýǵa daıyn dep málimdeýi múmkin.
Budan soń, páterdiń naqty alańyn anyqtaý máselesine, sondaı-aq, ýaqytynda kelmegen, aralyq tólemderdi (jarnany) ýaqytyly tólemegen jáne basqa sebepterge baılanysty kelisimshartty buzý jaǵdaılaryna da durystap qaraǵan abzal.
Sondyqtan qala ákimdigi men Qazaqstan qurylys júrgizýshiler qaýymdastyǵy azamattardy asa saq bolýǵa, kelisimshartty muqııat oqýǵa eshqandaı qysylmaýǵa, zańgerden aqsha únemdemeýge, tek qana senimdi qurylys kompanııalaryna úmit artýǵa shaqyrady.
Sóz sońynda qala ákimdigi shahar turǵyndaryna júzege asyrylýǵa usynylatyn usynystardy zanńamalyq talaptarǵa sáıkestigin teksermeıtin, júrgizilip jatqan operatsııalardyń zańdylyǵyna mán bermeıtin, sóıtip áleýetti satyp alýshylardy shatystyratyn jyljymaıtyn múlik agenttigi men satý jónindegi agenttik sııaqty qaptaǵan qurylymdardan alshaq bolýdy usynady. Sebebi, jınaqtalǵan málimetterge qaraǵanda, satylymǵa kóbinese qurylysy toqtap qalǵan úılerdiń páterleri saýdaǵa qoıylady, olardyń qajetti qujattary bolmaıdy, keıbir jaǵdaılarda jer telimine sáıkesti quqyǵy bolmaǵandyqtan ol aýmaqta qurylys júrgizý is júzinde múmkin emes faktiler de kezdesedi.
Zańdy belden basqan osyndaı is-áreketterdiń saldarynan adamdar, bizdiń qalamyzdyń turǵyndary zardap shegedi. Sondaı azamattardyń, qoǵamdyq birlestikterdiń, kásibı qaýymdastyqtardyń, sonyń ishinde Qazaqstan qurylysshylar assotsıatsııasynyń ótinish-shaǵymdary, mindetterine adal emes qurylys salýshylardyń páterlerin ártúrli agenttikter arqyly satýǵa qatysty shaǵymdary qala ákimdigi janyndaǵy vedomstvoaralyq komıssııanyń qaraýyna túsip jatady. Olardyń bárine mundaı qyzmettiń zardaby jaıly jáne aldaǵy ýaqytta ondaı jaǵdaılarǵa jol bermeýi qajettigi eskertildi.
Mysalǵa, №1 Satý ortalyǵy kelesideı qurylys salýshylardyń páterlerin satady: «Tólendi» TQK (Aqmolajylý servıs JShS) : «Venera» TK, «Abat»TK, «Kóktal-2» TK, «Anısa»TK, «Anısa-2» TK, «Anısa-3» TK; «Qarajat-NS» JShS: «Aq tilek» jáne «Aspan» TK; «Haıas» JShS («Atrıým» JShS), «Qutty meken» TK (Tilendıev kóshesi boıynsha TK) jáne basqalary bolyp kete beredi.
«Astanadaǵy úı»: «Haıas» JShS «Qutty meken»; «Stroıklass» JShS «Aq otaý» TK; «Órken» TQK «Senator» TK, «Astana dúnıe»: «Tólendi» TQK («Aqmolajylý servıs» JShS) «Anısa-2»; «Órken» TQK- «Senator»TK; «Qarajat-NS» JShS- «Aspan»TK, «Aq shańyraq» jyljymaıtyn múlik agenttigi: «Kaz Avto Development» JShS «Turan Astana» TK, Expo Realty: «Órken» TQK («Aqmolajylýservıs» JShS)- «Senator» TK; «Haıas» JShS «Tilendıev» TK; «Tólendi» TQK («Aqmolajylýservıs» JShS) «Astanalyq-2» TK,
«Vash dom gde-to rıadom» jyljymaıtyn múlik agenttigi: «Azbýka jılıa» JShS-«Komsomol» TK; «Haıas» JShS -«Qutty meken» TK ,
«TsRÝ» jyljymaıtyn múlik agenttigi»: «Órken» TQK «Senator» TK,
«Astana» jyljymaıtyn múlik agenttigi: «Kapıtalqurylysservıs» JShS «Granıtnyı» TK,
«Chelsı» jyljymaıtyn múlik agenttigi: «Baqyt-11» JShS -«Jastar-4» TK,
«Esil Group» jyljymaıtyn múlik agenttigi: «Polıtrend-Astana» JShS «Pamır» TK jáne basqalaryn saýdaǵa shyǵarýmen aınalysady.
Qala ákimdigi osy kompanııalardyń salyp jatqan nysandarynyń quqyqtyq negizine taǵy bir márte nazar aýdarýǵa jáne «Turǵyn úı qurylysyna úleskerlik qatysý týraly» Zań aıasynda áreket etýdi taǵy bir márte qaperge salady.
Qurylys salýshylar men agenttikterdiń qoldanystaǵy zańnamany buzýyna baılanysty barlyq anyqtalǵan faktiler quqyq qorǵaý organdaryna jiberiledi.