Áskerı qyzmetkerlerdi áleýmettik qamtamasyz etýde eleýli oń ózgerister jasalady - B.Shahanov
Bұl tүptep kelgende elimizdiң Қarýly Kүshterin kәsibı, jaýyngerlik daıyndyғy jaқsy, biliktiligi joғary, jınaқy jәne saýatty kadrlarmen tolyқtyrý mәselelerin sheshýge septigin tıgizedi. Osy kүnderi ҚR Қorғanys mınıstrligi «Әskerı қyzmetkerlerdiң mәrtebesi, olardy jәne otbasylaryn әleýmettik қamtamasyz etý týraly» jaңa zaң jobasyn әzirleýde. Қazirgi ýaқytta onyң tұjyrymdamasy bekitilip қoıdy. Bir sөzben aıtқanda, қoldanystaғydan mүldem bөlek jaңa zaң jobasyn daıyndaý kөzdelip otyr. Jobadaғy өzgerister jөninde aıtyp berý үshin ҚR Қorғanys mınıstrliginiң «Әskerı-strategııalyқ zertteýler ortalyғy» AҚ-nyң vıtse-prezıdenti Beıbit Shahanovty әңgimege tartқan edik.
- Beıbit Marathanұly, aıtyңyzshy jaңa zaңdy қabyldaýғa қandaı dүnıeler tүrtki bolyp otyr?
- Әskerı қyzmetkerlerdi әleýmettik қamtamasyz etý қorғanys vedomstvosynyң bolsyn, қazaқstandyқ қoғamnyң bolsyn aldynda tұrғan өtkir mәselelerdiң biri. Әskerı қyzmetkerler men olardyң otbasy mүshelerine jaғdaı jasaýmen baılanysty әleýmettik paket - әskerı өmirdiң maңyzdy құramdaýyshy bolyp tabylady. Al «Әskerı қyzmetkerlerdiң mәrtebesi, olardy jәne otbasylaryn әleýmettik қamtamasyz etý týraly» jaңa zaң jobasy birқatar sebepterge, atap aıtқanda Қazaқstandaғy zaңnamanyң, onyң ishinde қorғanys salasyndaғy zaңnamanyң damyғanymen baılanysty bolyp otyr. Mәselege zaңdyқ kөzқaras tұrғysynan қaraıtyn bolsaқ, әskerı қyzmetshilerdiң mәrtebesin retteý salasyndaғy jaңa zaңdy әzirleýge tөmendegideı jaғdaılar tүrtki boldy. «Әskerı қyzmetkerlerdiң mәrtebesi, olardy jәne otbasylaryn әleýmettik қamtamasyz etý týraly» қoldanystaғy zaң 1993 jyly қabyldanғan. Sol ýaқyttan, ıaғnı 1995 jyly jaңa Konstıtýtsııa қabyldanғannan beri elimizdiң zaңnamasynda kөptegen өzgerister boldy. Osyғan baılanysty, қorғanys týraly, әskerı қyzmet týraly, әskerı ereje týraly barlyқ negizgi zaңnamalyқ aktiler 2003-2005 jyldary jaңa redaktsııada қabyldandy. Alaıda, Әskerı қyzmetshilerdiң mәrtebesi týraly zaң әli kүnge deıin eski redaktsııada jұmys isteýde. Қoldanystaғy zaңda birқatar deklaratsııalyқ normalar bar, keıbir mәseleler boıynsha olardy jүzege asyrýdyң naқty tetikteri mүldem joқ. Bұnymen ұsynylyp otyrғan өzgerister jөninde қoғamdyқ pikirdi bilý aıasynda Әskerı-strategııalyқ ortalyқ ұıymdastyrғan dөңgelek үstelge қatysýshylar da kelisip otyr. Zaң jobasynyң tұjyrymdamasynda әskerı қyzmetkerlerdi әleýmettik қamtamasyz etý birneshe tүrge bөlinedi. Birinshisi - materıaldyқ, ıaғnı aқshalaı; zattaı; azyқ-tүlikpen; baspanamen қamtamasyz etý; ekinshisi - materıaldyқ emes, ıaғnı medıtsınalyқ kөmek kөrsetý, onyң ishinde shıpajaı-kýrorttyқ demalys; oқý aқysy, jol aқysy jәne үshinshisi - moraldyқ-psıhologııalyқ, ıaғnı jeke құramnyң moraldyқ-psıhologııalyқ jaғdaıyn joғary deңgeıde қamtamasyz etý bolyp tabylady.
- Sizder ұsynyp otyrғan өzgerister қanshalyқty қajet jәne olardyң armııamyzғa әseri қalaı bolady?
- Meniң oıymsha, bүginde bұl salaғa jүıeli өzgerister jүrgizetin ýaқyt jetti. Deıtұrғanmen, armııa men әskerı sala jalpylama alyp қaraғanda - konservatorlyқ құrylym. Sondyқtan oғan қatysty oılastyrylmaғan, asyғys sheshimder қabyldaýғa bolmaıdy. Zamanaýı armııany қalyptastyrýda өzimizdiң tarıhı tәjirıbemizdi jәne aldyңғy қatarly halyқaralyқ tәjirıbeni eskeretin dәıektilik қajet. Zaң shyғarý қyzmetinde de osyndaı tәsildi ұstanғan abzal. Osy oraıda jetekshi elderdiң Қarýly Kүshterdi damytý salasyndaғy tәjirıbesin, zamanaýı tendentsııalardy jәne әskerı teorııa men tұjyrymdamalardy әzirleýdegi ozyқ үlgilerdi jaңa zaң jobasynda barynsha esepke alý kerek dep sanaımyn. Osy tұsta bekitilgen tұjyrymdamamen tanysқannan jәne ony үkimettik emes ұıymdarmen, sondaı-aқ ardagerlerdi, zapastaғy әskerı қyzmetkerlerdi biriktiretin қoғamdyқ ұıymdarmen, қorғanys jәne қaýipsizdik salasyndaғy sarapshylarmen әri mamandarmen talқylaғannan keıin, osy tұjyrymdama men jaңa zaң jobasynyң қabyldanýy jaýyngerlik daıyndyғy jaқsy әri aldyna қoıylғan mindetterdi sheshýge қabiletti armııany қalyptastyrýғa aıtarlyқtaı oң әser etýi tıis degen kөzқaras қalyptasқanyn aıtyp өtkim keledi.
- Sonda sizdiң oıyңyzsha, әskerı қyzmetkerlerdi әleýmettik қamtamasyz etý týraly zaң қandaı bolýy tıis?
- Әskerı қyzmetkerlerdi әleýmettik қamtamasyz etý jүıesi eң aldymen pәrmendi bolýy tıis. ıAғnı, әleýmettik kөmek ony alýғa құқyғy bar jәne қyzmettik jaғdaıyna baılanysty barynsha laıyқtylarғa kөrsetlýi tıis. Ekinshiden, atalmysh jүıe tıimdi, ashyқ jaқsy basқarylatyn, kөp shyғyndy қajet etpeıtin әri қarapaıym bolýy қajet. Mұndaı sharttar osy salany retteıtin negizgi құjatқa da қatysty bolýy kerek. Bir sөzben aıtқanda, әskerı қyzmetkerlerdiң mәrtebesi jәne әleýmettik қamtamasyz etilýi týraly zaң pәrmendi, tүsinikti, oryndalatyn jәne tıimdi bolýy shart. Jaңa zaң jobasynda әleýmettik қamtamasyz etýdi құқyқtyқ rettetýde қazirgi taңda bar barlyқ olқylyқtardyң orny toltyrylýy tıis. Zaң jobasyn әzirleýshiler eң aldymen ұlttyқ қaýipsizdik mүddesin nazarғa alýlary kerek. Sonymen қatar, zaңdy tıimdi jүzege asyrý үshin jaғdaı jasaý maқsatynda ony jetkilikti deңgeıde қarjylyқ tұrғydan қamtamasyz etý қaғıdaty saқtalýy қajet.
- Siz әskerı қyzmetkerlerdi әleýmettik қamtamasyz etý mәselesi boıynsha jұrtshylyқ pikirin zerttelip jatқanyn aıtyp қaldyңyz. Ol pikirler қandaı eken?
- Bizder kөptegen jaғymdy lebizder aldyқ. Olardyң kөbisi ұsynylғan jaңashyldyқty қoldap otyr. Bұl қýantarlyқ jaғdaı. Өıtkeni қazirgi taңda talқylanyp jatқan zaң jobalarynyң birқatary jұrtshylyқ tarapynan synғa ұshyrap jatady. Қorғanys mınıstrligi ұsynyp otyrғan tұjyrymdama әskerı қyzmetkerlerdi әdiletti әri tolyққandy әleýmettik қamtamasyz etý bөligindegi adamdardyң arman-үmitterin tolyқ aқtaıtyn bolady. Sonymen қatar, «Zapastaғy әskerı қyzmetkerler odaғy қoғamdyқ birlestigi bizge өte қyzyқty, әri perspektıvalyқ ұsynystar toptamasyn ұsynsa, al «Jaýynger baýyrlar odaғy», «Қazaқstandaғy generaldar keңesi», «Aman-Saýlyқ» үkimettik emes ұıymy zaң jobasyn әzirleý kezinde aıryқsha nazar aýdarýdy қajet etetin mәselelerdi kөterdi. Mұndaı pikirler zaңnyң soңғy қorytyndy jobasynda eskerilýi tıis dep esepteımin.
- Әңgimeңizge rahmet.
ҚazAқparat anyқtamasy: Tұjyrymdama men basқa da materıaldardy www.cvsi.kz saıtynan kөrýge bolady.