Asqazan obyry taralýy boıynsha ókpe qaterli isiginen keıingi orynda tur – hırýrg
- Azamat Qasymuly, SQO – qaterli isikpen el boıynsha alǵashqy oryndarda tur. Al asqazan obyry syrqattarda qanshalyqty jıi kezdesedi, kimder aýyrady?
- Birinshi orynda elimizde ókpe obyry tur, odan keıin taralýy boıynsha asqazan obyry keledi. Al áıelder arasynda qaterli isik aýrýlarynan ólim-jitim boıynsha sút bezi obyrynan keıin tur. Byltyr SQO-da 129 adamda jańadan anyqtalyp, dıspanserlik esepke alyndy. Bıyl olardyń qataryna 93 adam qosyldy. Sondaı-aq byltyr oblysta asqazan obyrynan 62 adam qaıtys bolsa, bıyl 17 adam kóz jumdy.
Bizge aýyryp kelgen ár úshinshi adamda dert asqynyp ketken, ıaǵnı aýrý IV satyǵa ótkende ǵana qaralady. Kóbine jasy 60-tan asqandar shaldyǵady. Desek te 30 jáne 40 jastaǵylarda da asqazan obyryn anyqtaǵan kezderimiz boldy. Kóbinese asqazan qaterli isigi er adamdarda kezdesedi.
Asqazan obyrynyń, jalpy qaterli isiktiń damý sebepteri sońyna deıin anyqtalmaǵan. Desek te, birqatar faktor belgili, ol – tuqymqýalaýshylyq, sozylmaly gastrıt, durys tamaqtanbaý - tuzdalǵan, aşy jáne ystalǵan taǵamdardy kóp mólsherde tutyný, kókónister men jemisterdiń as mázirinde az bolýy, sapasyz tamaqty paıdalaný, dárýmenderdiń bolmaýy, temeki shegý, spırttik ishimdikterdi ishý. Asqazan otasynan keıin 5-10 jyldan keıin de obyr paıda bolýy múmkin.
Obyr asqazannyń kez-kelgen bóliginde paıda bolyp, basqa múshelerge, ásirese óńeshke, ókpege jáne baýyrǵa taralýy múmkin.
Bizdiń óńirde asqazan obyry boıynsha jaǵdaı máz emes, ıaǵnı ony erte bastan anyqtaýda atqarar jumys kóp.
- Asqazan obyryn erte anyqtaý múmkin be, qandaı belgileri bar?
- Asqazan obyry dıagnozyn alǵashqy satysynda qoıý qıyn dep jatady. Ol baıaý damıdy, kóptegen adam óziniń aýyrǵanyn bilmeı de qalady. Biraq syrqattarmen sóılesý barysynda asqazanyndaǵy jaısyzdyqtyń jarty jyl buryn keıde tipti bir jyl buryn bastalǵanyn aıtady.
Asqazannyń qyjyldaýy, aýyrlyq, suıyq tamaqqa kóshý, qusý, salmaqty joǵaltý, qýyrylǵan ettiń ıisin kótere almaý. Soǵan qaramastan dárigerge kórinbeý. Saldarynan altyn ýaqyt joǵalady. Al aýrý asqynǵan kezde ishken tamaǵyn qusyp tastap, qursaq qýysyna suıyqtyqtyń jınalýynan ishi ósedi. Sondaı-aq kúrt arıdy.
Jalpy dárigerge baryp, tekserilý úshin et taǵamynan bas tartý, anemııa, salmaq joǵaltý jetkilikti. Sondaı-aq júrek aınýy men tábettiń joǵalýy, jutý kezinde aýyrsyný, az mólsherde tamaqtaný kezinde asqazannyń tolyp ketýi, sharshaý, qan qusý, qara nájis «melenanyń» paıda bolýy – mundaıda onkologqa kórinýdi sozbaǵan jón. Melena - qannan paıda bolatyn jaǵymsyz ıisi bar qara jartylaı suıyq nájis.
- Asqazan qaterli isigi bolýy múmkin degen kúdik bar, mundaıda ne isteý kerek, qandaı tekseristerden ótý qajet?
- Búgindikke eń tıimdi ádis - fıbroezofagogostrodýodenoskopııa (FEGDS) sanalady. Bul ádisti qoldanǵan kezde asqazan-ishek joly túgel kórinedi. Syrqattar «meniń asqazanymdy kórdi» deıdi, joq, aldymen jutqynshaqty, óńeshti, tek sodan keıin ǵana asqazandy qaraıdy. Onkomarker obyrdyń tek sońǵy satylarynda ǵana aqparat beredi.
Bıyl sáýir aıynda kelinshekke FGDS jasap, oǵan sozylmaly gastrıt, asqazanda suıyqtyq bar dep sheshim shyǵarǵan. Budan keıin «obyr emes» dep báriniń kóńili jaılanǵan. Al tórt aıdan keıin syrqatty teksergen kezde onda asqazan obyrynyń asqynyp, IV kezeńge jetkeni anyqtalǵan.
Endoskopıst asqazanda suıyqtyqtyń baryna nazar aýdaryp, áıeldi qaıta tekserilýge jiberýi kerek edi, biraq ol istelmedi. Keıde biz qoıǵan dıagnozymyzdy rastaý úshin nemese kerisinshe, alyp tastaý úshin syrqatty 2-3 ret FGDS-ke jiberemiz. Endoskopısterge artylǵan jaýapkershilik zor, sondyqtan da bul sala mamandaryn daıarlaýǵa asa mán berý kerek.
- Qaterli isikti emdeýge múmkindik bar ma?
- Árıne, bar. Jalpy adamdar arasynda obyr jaıynda qate pikir qalyptasqan, kópshilik ony aıyqpas dert sanaıdy. Eger de naýqas asqynǵanda emes, alǵashqy kezeńinde kórinse, tolyq emdelip shyǵýyna múmkindik bar. Biraq, únemi dárigerdiń baqylaýynda bolady. Al jalpy, asqazan obyry operatıvti jolmen emdeledi. ıAǵnı ota arqyly asqazany túgel nemese bir bóligi alynady. Ókinishke oraı, Qazaqstanda jylyna 2800 syrqat anyqtalsa, sonyń bir myńǵa jýyǵyna ǵana ota jasalady, ıaǵnı úshten birine. 2/3 bóligi hımııaterapııadan ótedi. Emdeýge qajet preparattar bar, emdeý joly belgili.
- Qandaı keńes beresiz?
- Memleketimiz obyr aýrýlaryn erte anyqtaýǵa úlken mán beredi. 2012 jyldan beri oblysta óńesh jáne asqazan obyryn erte satysynda anyqtaýǵa arnalǵan pılottyq joba – skrınıng ótkizilip keledi. 50-60 jas aralyǵyndaǵy turǵyndardy qamtımyz.
Eger de asqazanǵa baılanysty qandaı da bir problema týyndasa, sozbaı dárigerge kóringen jón. Al joǵaryda atalǵan belgilerdiń tym bolmasa bireýin baıqaǵan jaǵdaıda mindetti túrde tez arada onkologqa kóriný qajet.
Al aýrýdyń aldyn alý úshin durys tamaqtaný kerek, qaqtalǵan, qatty qýyrylǵan, konservilengen, aşy tamaqtan bas tartyńyz. Temeki men spırttik ishimdikterdi qoldanbańyz. Kóbirek kókónis pen jemis jeńiz.
Keı jaǵdaıda dáriger asqazan obyrynyń aldyn alý, qaýpin tómendetý maqsatynda dári-dármek taǵaıyndaıdy. Biraq bul qaterli isikke ákelýi múmkin basqa aýrýlary bolǵan jaǵdaıda beriledi.
- Áńgimeńizge rahmet!