«ArselorMıttal Temirtaý» elden ketýi tıis – «Qazaqstan» shahtasynyń eks-dırektory
- Shahtanyń jaǵdaıy týraly aıtyp berińizshi, qazir qandaı sharalar qabyldanyp jatyr?
- Men jedel shtabqa bardym, sodan keıin marqumnyń otbasymen kezdestim. Qutqarý jumystaryn júrgizý, órtti sóndirý barysymen tanystym. Árıne, bári jaqsy tanys. Bul apattar bir-biriniń artynan júredi. Árbir apat – shahter úshin júrek aýrýy. Eki adam qaza tapty. Men onda bas ınjener, dırektordyń orynbasary, shahta dırektory bolyp jumys istedim. Ázirge osy óńirde turmyn. Negizinen aımaqta boldym, biraq shahtadan alys. Qazir órtti oqshaýlaý jumysy júrip jatyr. Qazir bir nársege túsinikteme berý qıyn. Shtab jumys isteıdi. Іstiń barysymen tanystym.
Búgin, ókinishke qaraı, tek bir otbasymen kezdestim. Kóńil aıttym. Olar da renjýli, biraq eshkimdi kinálamaıdy. Ázirge barlyq suraq qoıyldy. Kompanııa ujymdyq shartqa sáıkes standartty túrde kómek kórsetedi. Qaza tapqandardyń otbasylaryna 10 jyldyq jalaqy tólenedi. Turǵyn úı satyp alynady. Onda barlyq qoldaý sharalary jazylǵan. Memlekettik komıssııa jumys isteıdi dedim. Meniń oıymsha, munyń bári aktsıonerdiń jetkiliksiz qarjylandyrýyna baılanysty. Úlken problema bar. Sońǵy eki jyl aktsıonerlerdi sendirdi. Kompanııa 2,5 myńǵa jýyq adamdy qabyldady. Qazirgi ýaqytta qabyldaý toqtatyldy. Olar muny óte kóp shyǵyn dep túsindiredi. Normatıvtik shyǵyndar bar. Sondyqtan qazir qyzmetkerlerdi qabyldaý toqtatyldy.
- «Qazaqstan» shahtasyndaǵy apattyń basty sebebi nede?
- Aıta almaımyn, óıtkeni memlekettik komıssııa jumys isteıdi. Órttiń sebebi naqty anyqtalǵan kezde, qandaı da bir qorytyndy jasaýǵa bolady.
- Shahtadaǵy apat birinshi ret bolyp otyrǵan joq. Bul nemen baılanysty?
- Barlyq shahta tehnıkalyq, tehnologııalyq turǵydan qalypty jumys jaǵdaıynda satyp alyndy. Biraq bul olar emes, kompanııa jasaǵan resýrs boldy. Keńes zamanynda qurylǵan bul resýrs qazir aıaqtaldy. Bul negizgi óndiristik qorlardyń, ǵımarattardyń, qurylystyń tozýy, sannyń júıeli jetispeýshiligi, jańartylmaýy. Biz bárimiz eski tehnologııa boıynsha jumys istedik. Kompanııa 27 jylda jańa tehnologııa eshqashan engizbegen.
- Buǵan deıin Prezıdenttiń qabyldaýynda «Arselor Mıttal Temirtaý» kompanııasynyń atqarýshy dırektory Lakshmı Mıttal kenshilerdiń jumysyn eńbek qaýipsizdigi jáne densaýlyq saqtaý salasyndaǵy eń joǵary standarttar boıynsha uıymdastyrýdy qamtamasyz etýge ýáde bergen bolatyn. Bul týraly ne oılaısyz?
- Olar ýáde beredi, biraq eshteńe istemeıdi, mine sonyń saldary. Іri apat bolǵan kezde memlekettik komıssııa jumys isteıdi. Osydan keıin is-sharalar jasalady. Bul jaǵdaılar qaıtalanbaýy úshin ne isteý kerek? Qol qoıylady jáne oryndalmaıdy. Óıtkeni barlyq basqarý sheshimi men is-sharalardy oryndaý qarjyny talap etedi. Tegin eshteńe jasalmaıdy. Barlyǵy aqsha úshin.
- Siz jabdyqtardyń tozýy, qarjylandyrýdyń jetkiliksizdigi týraly aıttyńyz. ıAǵnı, apattyń sebebi osy ma?
- Árıne. Men basqa sebep kórip turǵan joqpyn. Keńes odaǵynda tehnologııalar, ǵımarattar, qurylystar joǵary deńgeıde boldy. Shahtalarda jańa eshteńe joq. Jeke jabdyqtar satyp alynady, biraq keshende jumys júrgizilmeıdi. Keıbir ınfýzııalar bar, biraq júıelik, keshendi jumys joq. Barlyq sheshimdi, sonyń ishinde qarjylyq sheshimderdi sheteldik basshylar qabyldaıdy. Jergilikti basshylardyń qarjylandyrý, adamdardy qabyldaý týraly sheshim qabyldaýǵa quqyǵy joq. Shahta dırektorynyń ýchaske bastyǵy retinde nomınaldy quqyǵy bar. Bul - makaron fabrıkasy emes, shahta. Ár mınýt saıyn bir nárse ózgerýi múmkin. Jedel áreket etý kerek. Biraq biz jaýap bere almaımyz, óıtkeni qor joq. Qaýipsizdik erejeleri bar, onda úsh kúndik materıal boly týraly naqty jazylǵan. Shahtada materıaldardyń táýliktik qory 10 bolýy kerek. Taspaly konveıerde qaýipsizdik tehnıkasyna sáıkes 10 adam jumys isteýi kerek, al 5 adamǵa qyzmet kórsetiledi. Bul qaýipsizdikti jaqsartýǵa yqpal ete me? Árıne, joq. 1 adam jumysqa shyǵyp, 500 metrlik taspaly konveıerge qyzmet kórsete alady. Bul tek qubyrǵa ǵana emes, basqa jabdyqqa da qatysty.
- Kompanııanyń qaýipsizdik tehnıkasy tekserilgen joq pa?
- Jeke bıznesti tekserýge moratorıı bar. Tek prokýrordyń ruqsatymen tekserýge bolady. Inspektor kez kelgen ýaqytta jedel kelip, teksere almaıdy. Ol úshin prokýrordan ruqsat alý kerek. Qaýipsizdik ár ýaqytta tekseriledi. Biraq kishigirim buzýshylyqtardy jasyrý týraly túsinik bar.
- Depýtattar qandaı sharalar qabyldaýdy josparlap otyr?
- Barlyq saladaǵy memlekettik ınspektorlardyń mártebesin qaıta qaraý qajet. Bul memleket tarapynan baqylaýdy kúsheıtýge múmkindik beredi. «Eńbek týraly» zańda san normatıvi degen uǵym joq. Ony qoldanystaǵy jabdyqtar sanyna jáne jabdyqtar nomenklatýrasyna baılanystyrý kerek. Barlyǵy anyq bolýy kerek: mundaı brendtiń konveıeri, oǵan kóptegen adam qyzmet etýi kerek. Muny naqty boıaý kerek. San normatıvi uǵymy qatań bolýy kerek.
- Siz bul kompanııada biraz ýaqyt jumys istedińiz. Ol kezde qaýipsizdik qalaı boldy?
- Siz maǵan bul suraqty qoıǵan kezde oılandym. Iá, men jumys istedim. Biraq árqashan óz ustanymyńdy qorǵap, dáleldeý kerek. Shahta dırektory bolyp jumys istegen kezde bastyq retinde jetekshilik ete alamyn. Kómir kásipornynyń dırektory bolǵan kezde olaı emes dei. Barlyq basshy bir deńgeıde boldy. Sol qol oń qoldyń ne istep jatqanyn bilmeıdi. Men «Qazaqstan» jáne Lenın atyndaǵy shahtalardyń dırektory bolǵan kezimdegi statıstıkany ala alasyz. Buzýshylyqtar men shyǵaryndylar boldy. Qaýipsizdik erejelerine sáıkes jumys istedim.
- «Qazaqstan» shahtasyndaǵy apattan keıin Májilis depýtattary, «AMANAT» partııasynyń músheleri «ArselorMıttal Temirtaý» AQ basshylyǵyn qylmystyq jaýapkershilikke tartýdy talap etti. Siz kompanııany elden ketýge shaqyratyn depýtattardyń ótinishin qoldaısyz ba?
- Árıne. Olar tek ýáde beredi. Biraq qashanǵa deıin ýáde bere alasyz? Keshirińiz, jyl saıyn bes, alty adam kóz jumady. Olar 3 mıllıard dollar ınvestıtsııa ýáde etti. Aqıqatynda eshteńe bolǵan joq. Bul eki jyl buryn bolǵan dúnıe. Olar 6 mıllıon tonna bolat shyǵaratyn úlken temir zaýytyn salýǵa ýáde berdi. Biraq is júzinde eshteńe olaı bolǵan joq.