Arheologtar Qaraǵandy oblysynan tabylǵan ejelgi qalany zerttep jatyr
Aqkezen — Qazaqstanaýmaǵyndaǵy qola dáýiriniń eń iri qonystarynyń biri. Bul jerde 80 tastanqalanǵan ǵımarattar men turǵyn úı qaldyqtary túrindegi úıindiler tabylǵan.Qonystyń aýdany 10 gektardy quraıdy. Aqkezeńniń kólemi jáne onyń keıbirqurylystarynyń erekshelikteri osy arheologııa eskertkishiniń protoýrbanıstiksıpaty týraly gıpotezany usynýǵa múmkindik berdi.
Aqkezeń qorymynzertteý barysynda 306 sharshy metr aýmaqta qazba jumystary júrgizildi.Nátıjesinde kólemi 13*12 m aýqymdy qurylys zertteldi. Bul qurylystyń irgetasysalmaǵy jarty tonnaǵa deıin jetetin tas plıtalarmen jabylǵan. Mamandar bulǵımarat qoǵamdyq oryn bolǵanyna senimdi. Ol jergilikti turǵyndardyń jınalatyn,dinı rásimder ótkizetin jeri bolǵan. Dál osyndaı qoǵamdyq qurylys nysandaryqalalardy aýyldyq mekenderden erekshelegen.
«Bul orynmekendeý úshin qolaıly bolǵan. Sondyqtan dál osy jerde adamdar óz qonystarynsaldy. Ol basqa úlken aýmaqtan jáne kóptegen qurylystardan erekshelenedi», -deıdi qazba jumystaryn júrgizip jatqan «Arheologııalyq zertteýler» JShS Basdırektory Erlan Ámirov.
ArheologtarBeǵazy-Dándibaı mádenıetine jatatyn jáne Bada qorymynda ornalasqan kesenenizerttedi.
Keseneler -qoǵamnyń ataqty músheleriniń qabiriniń basyna turǵyzylǵan monýmentti jerleýqurylystary. Keıingi qola ǵasyrda qoǵamnyń joǵary ókilderi ózderiniń mártebesinsán-saltanatty túrde jerleý rásimi arqyly erekshelegen.
«Qazylǵan kesenekólemi 8,5*8,5 m bolatyn. Qazba jumystary barysynda bizge tutas kvestti sheshýgetýra keldi. Tastardyń astynda biz keseneniń «qonystanýdyń» júıeli 3 kezeńinanyqtadyq. Keıingi qola dáýirinde Beǵazy-Dándibaı mádenıetiniń erejelerinesáıkes keletin dálme-dál jerleý rásimderi ótkizilgen. Birneshe ǵasyrdan keıinkeseneniń soltústik-shyǵys bóliginde ejelgi kóshpendiler jerlengen qorǵansalynǵan. Onyń qurylysyna keseneniń syrtqy qabyrǵasynyń irgetasy bolǵantastardy paıdalanǵan. Taǵy bir myń jyl ótkennen keıin Ortalyq jerleý qıraǵan.Onyń ornynda ortaǵasyrlyq jerleý jasaldy. Sońǵy jerleý orny ońtústik-batysqaqaraı (Mekke jaǵyna) joldama qural-saımandarsyz salynǵan, bul musylmandyqjerleý erejelerine sáıkes keledi», - dedi Erlan Ámirov.
Aqkezen qonysy —Ortalyq Qazaqstannyń Beǵazy-Dándibaı mádenıetiniń jarqyn eskertkishi. Bul qoladáýiriniń sońǵy mádenıeti (bizdiń dáýirge deıin XIII-IX ǵǵ.) - Qazaqstantarıhyndaǵy jarqyn mádenı fenomen. Osy ýaqytta qoǵamdy elıtaǵa jáne qarapaıymhalyqqa toptastyrý bastalǵan, bizdiń elimizdiń aýmaǵynda alǵashqy memlekettikqurylymdardy qalyptastyrý bastaldy. Osy mádenıettiń ekonomıkalyq bazısi keshendimal sharýashylyq, egin sharýashylyǵy jáne tústi metallýrgııa boldy. Joǵary damyǵantaý-ken isi men metallýrgııa osydan 3,5 myń jyl buryn Ortalyq Qazaqstandaǵyál-aýqattyń negizi boldy.