Arǵy atalaryńdy umytpa: ShQO-da «Atatek» jobasy qolǵa alyndy
«Byltyr kúzde kitaphanada «Jeti atańdy jatqa bil» atty aılyq ótken bolatyn. Sonyń aıasynda túrli sharalar uıymdastyrylyp, jeti atasyn múdirmeı aıtqan balalarǵa syılyqtar tabystadyq. Sol kezde oqýshylardyń jeti atasyn bilýge degen qyzyǵýshylyǵy, yntasy baıqaldy. Sóıtip, kitaphana dırektory Habıba Aqjigitovanyń qoldaýymen «Atatek» jobasy qolǵa alyndy», - deıdi Baqytjan Torǵaev.
Onyń aıtýynsha, Oralhan Bókeı atyndaǵy qalalyq kitaphanada shejire tóńiregindegi, rýlardyń tarıhy jaıly óńir jazýshylary men tarıhshylarynyń kitaptary barshylyq.
«Eń negizgi baǵytymyz – balalardyń arǵy tegin, shejiresin óz izdenisimen tabýyna múmkindik jasaý. Olarǵa jolyn kórsetip, baǵyt berip, qajetti materıaldardy, shejire kitaptardy taýyp beremiz. Internettegi túrli resýrstardy da paıdalanamyz. Kerek kezde tarıhshylarǵa, shejireshilerge, aqyn-jazýshylarǵa, ár jerdiń kónekóz qarttaryna habarlasyp ta jatamyz. Jeti atasyn bilgisi keletin oqýshylar men stýdentterge esigimiz árkez ashyq», - deıdi joba jetekshisi.
Kitaphanaǵa kelip, arǵy atalaryn taýyp jatqandar synyptastaryna, grýppalastaryna aıtady. Olar da osyndaı múmkindikten qalys qalǵysy kelmeı, rýhanııat oshaǵyna bas suǵady.
«Ár qazaq balasy es bilip jetilgennen keıin jeti atasyn bilýi tıis. Oǵan áke-sheshesi, atalary, týǵan-týystary aıtyp, arǵy tegin sanasyna sińirýi qajet. Biraq ókinishke qaraı, ótken ǵasyrda elimiz egemendikten aıyrylǵannan keıin tarıhymyz burmalanyp, shejiremiz umytyldy. Táýelsizdiktiń aq tańy qaıta atqanda óshkenimiz janyp, ólgenimiz tirildi. Búgingi urpaq arǵy atalarynyń kim bolǵanyn bile bastady. Qazaq halqynda «Jeti atasyn bilgen er jeti jurttyń qamyn jer» degen sóz bar. Rasymen de, jeti atany bilý – adamdardyń týystyq, bir-birine janashyrlyq, baýyrmaldyq sezimderin oıatady. Dese de, qazir kóp jaǵdaıda 1-2 atadan taraıtyndar ǵana týys bolyp aralasady. Sonda birneshe atadan soń olardyń urpaqtary birin-biri tanymaı ketedi. Bul áste durys emes», - deıdi Baqytjan Torǵaev.
Jeti atany bilýdegi eń negizgisi – qan almasý máselesi, ıaǵnı jeti atadan asyrmaı qyz alysyp, qyz berispeý.
«Adam qany jeti ataǵa deıin qatty uqsas bolatyndyǵy medıtsınalyq turǵyda dáleldengen. Eger jeti ataǵa deıin týys bolyp keletin eki jas úılense, onda olardan durys urpaq órbimeıdi. Jeti ata degenimiz – eń azy. Negizi baǵzy zamanda qazaqtar balalaryna 10-12 atadan keıin ǵana úılenip, turmys qurýyna ruqsat bergen. Osydan-aq halqymyzdyń otbasylyq ınstıtýtynyń qanshalyqty damyǵanyn kórýge bolady. Deni saý, aýrý-syrqaýdan ada urpaq dúnıege kelsin degen. Sebebi, búgin qundaqtaǵy sábı, erteń eliniń qorǵanyna aınalady. Dál mundaı úrdis basqa ulttarda joq», - deıdi ol.
Degenmen, bul úrdisti saqtap qalý ońaı sharýa emes. Óıtkeni, kóne derekterdiń kóbi Keńes úkimeti kezinde joǵalyp, qazaq rýlarynyń tarıhy men shejiresi áli kúnge deıin tolyq zerttelmeı keledi.
«Árıne, barsha qazaqtyń jeti atasyn túgel taýyp berý múmkin emes. Arǵy atalardy tabý ońaı bolǵanmen, bergisin bilý qıynǵa soǵady. Biraq, bizge kelgenderge shama-sharqymyz kelgenshe kómektesip jatyrmyz. Kóbi óz atalary jaıly bilgende qatty qýanyp, tańdanysyn jasyra almaıdy. Keı balalarmen áli kúnge deıin izdenis ústindemiz. Eń bastysy, jigerin qum qylmaı, toqtap qalmaı aryqaraı áreket etý. «Áreket túbi – bereket» dep tekke aıtylmaǵan. Osy jobanyń arqasynda balalardyń izdenimpazdyq qabileti de artady», - deıdi Baqytjan Torǵaev.
Onyń aıtýynsha, jeti atasyn bilý úshin rýhanııat oshaǵynyń tabaldyryǵyn attap jatqan jastar sany kún saıyn kóbeıip keledi. Tek balalar emes, eresekter de keledi eken. Eń egdesi – 70 jastaǵy qart bolypty.
Eske salsaq, buǵan deıin shpagatqa otyrǵan seksenniń seńgirinen asqan áje týraly jazǵan bolatynbyz. Shyǵys Qazaqstan oblysy Samar aýdanynda turatyn ol Keńes zamanynda kolhozda eńbek etip, traktor syndy tehnıkanyń túr-túrin aıdaǵan. Jetpis jasyna deıin eshkimniń kómegin kútpeı dúkennen 25 keli qantty nemese undy úıge ózi kóterip ákelip júripti.