Arendalyq baspana, jańa ıpoteka, ortalyqtan bir tizim – Úkimette turǵyn úı máselesi qaraldy
Indýstrııa jáne ınfraqurylymdyq damý mınıstri Qaıyrbek Óskenbaevtyń aıtýynsha, elimizde «qalalardy keshendi salý standarty» ázirlengen.
Mınıstrdiń málimetine súıensek, bıyl salynýǵa tıis 138 myń turǵyn úıdiń 47 myńy - jeke turǵyn úı bolmaq.
Vedomstvo eldegi baspanaǵa shyn muqtaj adamdardyń tizimin bir ortalyqtan júrgizýdi josparlap otyr.
Osylaısha jergilikti ákimdikter baspana kezegin retteýden bosatylmaq. Bul iste «barmaq basty, kóz qysty» áreketter bolmaý úshin ortalyqtandyrylǵan baspana kezegi «bir tereze» qaǵıdaty boıynsha uıymdastyrylmaq. Bul sharanyń bári «Otbasy bank» arqyly iske asady.
«Endi baspana kezeginde turǵandar úshin turǵyn úıdi bólý «bir tereze» qaǵıdaty boıynsha bir ortalyqtan, ashyq túrde júrgiziletin bolady. Onyń negizgi operatory – «Otbasy banki». Sonymen qatar, azamattardy turǵyn úımen qamtamasyz etýdiń jańa mehanızmderi ázirlendi. Onda arendalyq tólemdi sýbsıdııalaý jáne aýyldy jerlerde turǵyn úı salý sııaqty qoldaý sharalary bar. Bıyl jańa mehanızmder esebinen 70 myń azamatqa úıdi jalǵa alý úshin sýbsıdııa berý jáne aýyldy jerlerde 2,8 myńǵa jýyq adamdy jańa baspanamen qamtamasyz etý josparlanǵan», - dedi Úkimet basshysy Álıhan Smaıylov.
Degenmen de, baspana kezegindegilerdiń qazirgi esebi jergilikti ákimdikterdiń málimetine súıenip jasalǵan kórinedi. Qaıyrbek Óskenbaevtyń sózine qaraǵanda, ákimdikterde turǵyn úıge muqtaj 613 myńnan astam azamat kezekte tur. Onyń 222 myńy - áleýmettik osal sanattaǵy azamattar. Onyń 70 myńy - tabysy eń tómengi kúnkóris deńgeıinen tómen adam, 51 myńy -kópbalaly otbasylar, 2 myńy - jetim balalar, 10 myńy - І jáne ІІ toptaǵy múgedekter jáne 7 myńy múgedek balasy bar otbasylar.
«Báıterek» ulttyq basqarý holdınginiń basqarma tóraǵasy Qanat Shalapaev kelesi jyly elde turǵyn úı qurylysynyń qarqyny báseńdeýi múmkin degen boljam aıtty. Onyń paıymynsha, suranys pen usynystyń teńsizdigi turǵyn úı naryǵyna keri áser etýi múmkin. Aktsıonerlik qoǵam basshysy ózi ataǵan yqtımal problemanyń aldyn alý úshin kommertsııalyq ıpotekanyń paıyzdyq mólsherlemesin memleket esebinen sýbsıdııalaýdy usyndy.
«Zeınetaqy jınaqtarynyń turǵyn úıge jumsaýǵa bolatyn shekti mólsheriniń ósýine jáne kelesi jyly «7-20-25» baǵdarlamasynyń aıaqtalýyna baılanysty 500 mlrd teńge ıpotekaǵa nemese 35 myń páterge degen suranystyń tómen bolýy boljanýda.Jeke qurylys salýshylardyń kommertsııalyq turǵyn úıdi satý jyldamdyǵy aıtarlyqtaı tómendeýi múmkin. Suranystyń ótelmeýine jol bermeý úshin ekinshi deńgeıli bankterdiń naryqtyq ıpotekasynyń syıaqy mólsherlemesin halyqqa memleket esebinen sýbsıdııalaý tetigin iske qosý usynylady», - dedi ol Úkimet otyrysynda.
Úkimet ol usynysty qoldasa, paıyzdyq mólsherlemesiniń bir bóligi bıýdjet esebinen sýbsıdııalanatyn nesıe myna talaptarǵa saı kelýi kerek bolady:
- bastapqy jarna 20 paıyzdan bastalýy shart;
- kredıt berý merzimi 20 jylǵa deıin bolýy qajet;
- qaryzdyń eń joǵarǵy somasy 35 mln teńgeden aspaýǵa tıis.
Sondaı-aq, ıpoteka rásimdeýshi adam tólem qabiletin mindetti túrde rastaýy kerek.
«Ulttyq banktiń bazalyq mólsherlemesiniń deńgeıinen 5%-dan aspaıtyn ıpoteka boıynsha syıaqy mólsherlemesiniń 7% sýbsıdııalanady. Ekinshi deńgeıli bankter óz qarajaty esebinen qurylys salýshylardyń bastapqy turǵyn úıine jáne Qazaqstan turǵyn úı kompanııasynyń kepildigimen qamtamasyz etilgen salynyp jatqan turǵyn úıge qaryz bere alady. Osy baǵdarlamany iske qosý úshin zańnamalyq ózgerister qajet emes. Qazirgi ýaqytta bıýdjettik ótinim Qarjy mınıstrliginiń qaraýynda. Bıýdjet maquldanǵannan keıin, Qazaqstandyq turǵyn úı kompanııasy osy baǵdarlamany dereý iske qosýǵa daıyn», - dedi Qanat Shalapaev.
Úkimet otyrysynan keıin Premer-Mınıstrdiń orynbasary Eraly Toǵjanov «Báıterek» kótergen bastama usynys qana ekenin aıtty. ıAǵnı, joba usynylǵan qalpynda engizile salmaýy múmkin. BAQ ókilderiniń saýalyna bergen jaýabynda vıtse-premer tipti «7-20-25» baǵdarlamasy jalǵasyn tabýy da múmkin ekenin aıtyp qaldy.
«7-20-25» baǵdarlamasy jalǵasýy múmkin dep oılaımyn. Al bıýdjettiń múmkindigin aıtý úshin esepteý kerek. Bul ońaı másele emes», - dedi ol.
Turǵyn úı salasyndaǵy jańa saıasat «Otbasy banktiń» monopolııasyn arttyra túspek. Tipti aýyldy eldi mekenderge baspana salý máselesine de atalǵan bank operatorlyq jasaıdy.
Atalǵan ózgeristerdiń bári turǵyn úı salasyn damytýdyń 2026 jylǵa deıingi tujyrymdamasynda kórinis tappaq.
«Jalpy turǵyn úı salasyndaǵy tásilderdi toptastyryp, bir retke keltirý úshin Turǵyn úı-kommýnaldyq ınfraqurylymdy damytýdyń 2026 jylǵa deıingi tujyrymdamasyn qabyldaý jumystary bastalyp ketti. Jańa tásilderdiń jáne mehanızmderdiń mańyzdylyǵy men áleýmettik baǵytyn eskere otyryp, olardyń barlyǵyn tıimdi, ýaqtyly ári sapaly iske asyrý qajet», - dedi Úkimet bashysy.
Sondaı-aq, Úkimet otyrysynda «Nurly jer» baǵdarlamasy boıynsha salynǵan arendalyq turǵyn úıdi satyp alýǵa salynǵan tyıymnyń zańǵa sáıkestigi de talqyǵa tústi.
«Nurly jer» baǵdarlamasy men turǵyn úı qatynastary týraly zań normalary boıynsha azamattardyń suraqtary bar. Mysaly, memlekettik baǵdarlama boıynsha arendalyq turǵyn úı alǵan adamdarǵa ony satyp alýǵa ruqsat berilmeıdi. Al zań boıynsha kommýnaldyq úıdi satyp alýǵa tyıym salynbaǵan. Bul jerde norma qaıshylyǵy týyndap turǵan joq pa? Másele qalaı sheshiledi?», - dep surady Úkimet basshysy QR Indýstrııa jáne ınfraqurylymdyq damý mınıstri Qaıyrbek Óskenbaevtan.
Mınıstrdiń aıtýynsha, bul máseleni Parlament depýtattary da kótergen.
«Qazir zań jobasy Parlamentte talqylanyp jatyr. Jumys tobynda depýtattar da osy máseleni kóterdi. Sony talqylap, bir oń sheshimge kelemiz dep oılap otyrmyz. Osy zań talqylanǵanda osy máseleni qarastyryp, naqty sheshim tabýǵa tyrysamyz», - dedi vedomsto basshysy.
Álıhan Smaıylov bul máselede zańnama qaıshylyǵy bolmaýy kerektigin eskertti.