«Amerıkada «qara oıyqtardy» qaýyshtyrǵan qazaq» - baspasózge sholý
***
1916 jyly áıgili fızık Albert Eınshteınniń salystyrmalylyq teorııasyna súıenip jasaǵan gravıtatsııalyq tolqyn týraly boljamy araǵa 100 jyl salyp amerıkalyq observatorııada dáleldendi. Astronomııa ǵylymynda jańa ǵasyr bastaldy. Onyń kóshbasshylary qatarynda qazaq fızıgi Darhan Týenbaev ta bar. Osy rette «Egemen Qazaqstan» gazeti búgingi sanynda Almatyǵa kelgen D. Týenbaevtan suhbat alyp, ony «Amerıkada «qara oıyqtardy» qaýyshtyrǵan qazaq» degen taqyryppen jarııalady.
«2016 jyldyń 11 aqpanynda biz alǵash ret qoǵam aldynda áıgili gravıtatsııalyq tolqyndy tirkegenimiz týraly resmı málimdedik. Ol ras, áıgili tolqyndy bizdiń baqylaýymyzdaǵy detektorlar 2015 jyldyń 14 qyrkúıeginde alǵash ret «jazyp alǵan» edi. Oqıǵany óte qupııa jaǵdaıda ustadyq. Sebebi, álem ǵalymdaryn dúr silkindiretin «júz jyldyq» mańyzy bar jańalyqty tek qana kollaboratsııanyń qurmetti múshelerine naqtylanǵannan keıin ǵana aıtý júktelgen. Ári bul tosyn dybystyq belginiń naǵyz gravıtatsııalyq tolqynnyń ózi ekenine kózimizdi túpkilikti jetkizýimiz de kerek edi. Sol sebepti de, resmı jarııa etý aldynda keńistikten kelgen tosyn belginiń bolmysy óte muqııat saraptaýdan ótti.
LIGO-nyń quramyna álemniń 100 ýnıversıtetinen iriktelgen zertteýshiler kiredi. Biz ben siz talqylap otyrǵan jańalyqty sol kollaboratsııanyń belgili daýysqa ıe bolǵan qurmetti ókilderinen quralǵan komıtet, sol komıtetten iriktelgen jalǵyz adam, ıaǵnı - spıker ǵana jarııa ete alady. Tártip solaı»,-deıdi ǵalym.
Bas basylymda «Apat aımaǵy alańdatýda» atty maqala kópshilik nazaryna usynylyp otyr. Aqmola oblysynyń ákimi Sergeı Kýlagın kezekti jumys saparymen Zerendi, Sandyqtaý, Atbasar aýdandarynda bolyp, kóktemgi sý tasqynynyń qaýpi joǵary eldi mekenderdi aralady. Ásirese, Atbasar aýdanynyń Jabaı ózeni mańyndaǵy eldi mekender aıryqsha nazarǵa alyndy.
- Bıyl óńirde qar kóp tústi. Sol sebepti sý tasqynynyń qaýpi de joǵary. Aldyńǵy jyldaǵy jaǵdaı qaıtalanbas úshin daıyndyq jumystaryn erte bastap kettik. Qazirgi kezde qalaǵa Jabaı ózeninen qaýip tónip tur. Osyǵan oraı ózen jaǵasyn boılaı uzyndyǵy 5,6 shaqyrym, bıiktigi 4-7 metr bóget turǵyzylýda. Oǵan 12 ekskavator tartylǵan. Oǵan qosa qaýipti aımaqtardaǵy turǵyn úıler men áleýmettik nysandardyń mańy qum toltyrylǵan qaptarmen qorshaldy. Apattyń aldyn alý jumystaryna turǵyndar da bir kisideı atsalysýda, - dedi Atbasar aýdanynyń ákimi Andreı Nıkıshov ákimge bergen esebinde.
Oblys ákimi S.Kýlagın aldymen kóktemgi sý tasqynynyń aldyn alý sharalaryna kómek kórsetip júrgen halyqqa alǵysyn aıtty. Bul apatpen kóp bolyp kúrespesek, erteń onyń aýyr saldarymen kúresýge týra keledi, deı kele ákim Atbasar aýdanyndaǵy sý tasqynynyń aldyn alý sharalaryna jýyrda 20 mıllıon teńge qarjy bólingenin, oǵan qosa birer kúnde taǵy 20 mıllıon teńge qarajat bosatylatynyn atap ótti.
Sondaı-aq, óńir basshysy osy kúni Sandyqtaý aýdanynyń mańyndaǵy Jabaı ózeni ústimen ótetin kópirdiń beriktigin teksertip, tótenshe jaǵdaılar kartasyna engizilgen óńirdegi jalpy jaǵdaımen tanysty. Sandyqtaý aýdanynyń ortalyǵy Balqashyn selosynan shyǵaberiste TJ boıynsha sý tasqynynyń aldyn alý sharalaryna jumyldyrylǵan apattyq-qutqarý jáne kommýnaldyq sala tehnıkalary jumys barysyndaǵy synaqtan ótkizildi. Osy jerde ol aýdannyń tótenshe jaǵdaı qyzmetkerlerimen júzdesip, sý qoımasy men ózenderge jaqyn ornalasqan eldi mekenderdegi jaǵdaıdy kúni-túni baqylaýda ustaýdy tapsyrdy.
***
Almaty haıýanattar baǵy qoǵamdyq baqylaýshylar keńesiniń tóraǵasy, kásipker Raıymbek Batalovtyń qatysýymen ótken baspasóz-máslıhatynda zoobaqqa qatysty órship otyrǵan aqparattyq daý da, aýrýǵa shaldyqqan mysyqtuqymdas jyrtqysh ańdardyń qazirgi hal-jaǵdaıy da, baqty qaıta qurý tujyrymdamasy men bolashaq josparlar da sóz boldy.
- Men naǵyz almatylyqpyn, bar balalyq shaǵymdy osy Haıýanattar baǵyna barýmen ótkizdim deýge bolady, - dep, áńgimesiniń álqıssasyn ótkenge sheginis jasaýmen bastaǵan Raıymbek Batalov Haıýanattar baǵynyń - almatylyqtar men qala qonaqtary úshin óte mańyzdy ári qajetti jerlerdiń biri ekenin basa aıta kele: «Árıne, bul baqty saýda ortalyqtaryna alternatıva deı almas edim, biraq balalardyń nazaryn gadjetter men oıyn avtomattarynan tanymdyq dúnıelerge aýdartýǵa múmkindik beretin meken. Biz zoobaqtan tanymdyq dúnıeni tek balalarǵa emes, ózderimizge de taba alar edik» deıdi. Osy jaıynda «Aıqyn» gazetiniń búgingi sanyndaǵy «Haıýanattar baǵynyń hali qıyn ba?» atty maqaladan tolyq oqı alasyzdar.
Osy basylym «Ult jospary - daǵdarystan shyǵý joly» degen kólemdi maqala jarııalandy. El damýyn júıelep, daǵdarysqa qarsy sharalardy qolǵa alatyn «100 naqty qadam» Ult jospary alǵashqy nátıjelerin bere bastady.
Aqtóbe oblysynda ekonomıka, aýyl sharýashylyǵy, shaǵyn jáne orta bıznes pen medıtsınalyq klasterdi damytý, respýblıkalyq mańyzy bar joldardy salý jumysy naqtylandy. Tipti álemdik transulttyq kompanııalar ınvestıtsııa salyp, tsement, kalıı tyńaıtqyshy men nıkel oksıdin óndirý zaýyttary salynatyn boldy. Bul týraly oblys ákimi Berdibek Saparbaev Ult josparynyń júzege asyrylýy jónindegi baspasóz máslıhatynda baıandady.
Elbasy Nursultan Nazarbaevtyń «100 naqty qadam» Ult jospary óńirler úshin úlken jaýapkershilik júkteıdi. Álemdik daǵdarysqa tótep berý, osylaısha turalap, tejelýdiń emes, qaryshtap damýdyń jolyn silteıdi. Tilshiler aldynda «100 naqty qadam» Ult josparynyń oryndalýyn baıandaǵan oblys ákimi Berdibek Saparbaev eń basty maqsatqa toqtalyp ótti.