ÁLJANOV OTYNShY

Áljanov Otynshy (1873-1918) - qoǵam qaıratkeri, Alashorda úkimetiniń múshesi, aǵartýshy, folklorshy. Semeı oblysy Zaısan ýeziniń Naryn bolysynda (qazirgi Shyǵys Qazaqstan oblysy) dúnıege kelgen.

Zaısandaǵy orys-qazaq ýchılışesin, Ombynyń qazaq-orys gamnazııasyn, Omby muǵalimder semınarııasyn bitirgen.

1894-1895 jyldary - Dala general-gýbernatory keńesiniń is júrgizýshisi. 1895-1907 jyldary - Aqmola oblystyq sotynyń tilmashy. 1907-1909 jyldary Kókpekti qalasyndaǵy orys-qazaq ýchılışesiniń meńgerýshisi bolǵan. 1907 jyly Peterbýrgte ótken buratana halyqtardyń oqý-isi men mektepteri týraly Erejeni qaıta qaraǵan komıssııanyń jumysyna qazaq halqynyń ókili retinde qatysyp, qazaq eliniń oqý-aǵartý isiniń kúrdeli problemalary týraly baıandama jasaǵan. Dala ólkesindegi mıssıonerlik baǵyttaǵy oqý júıesiniń zardapty áreketterin áshkerelegen. Qandastarynyń kelimsekterden kórip otyrǵan zorlyq-zombylyqgaryna arasha túsken.

Qazaq jerine suǵanaqtyq jasaǵandardyń jolsyz qylyqtaryn áshkereleýi Reseı ókimetiniń otarlaý saıasatyna qarsylyq dep tanylyp, Otynshy Áljanov 5 jylǵa Jetisý oblysynyń Lepsi ýezine jer aýdarylǵan. 1917 jyly Aqpan tóńkerisinen keıin Otynshy Áljanov Jetisý oblysyndaǵy Alash qozǵalysy jetekshileriniń biri boldy. Ol ýezdik, oblystyq jalpyqazaq sezderine túgeldeı qatysqan. 1917 jyly 5-13 jeltoqsan aralyǵynda Orynborda ótken II Jalpyqazaq sezinde Alashorda úkimetine múshe bolyp saılanady. Jetisýda qurylǵan Alash mılıtsııasy áskeriniń qolbasshysy bolyp, bolshevıkterge qarsy soǵysqan. Keıinnen qyzyldardyń qolynan qaza tapty. Keńes ókimeti onyń urpaqtaryn qyrǵynǵa ushyratqan.

Otynshy Áljanovtyń «Qarynbaıdyń hıkaıaty» ( Dala ýálaıaty, 1894), «Pechalnoe polojenıe sovremennoı kırgızskoı jenşıny» (1894), «Beseda o vospıtanıı kırgızskıh deteı» (1898), «Prıchıny obednenııa kırgızov»,1898 g.) atty shyǵarmalary jaryq kórgen.

Derek kózi:

Qazaqstan ulttyq entsıklopedııasy, 1 tom.