«Alyp un kombınattary qajet» - baspasózge sholý
***
«Egemen Qazaqstan» gazetinde «Kúlli álem kedeıshilik kermesinde» degen maqala basyldy. Birikken Ulttar Uıymynyń qyzmetkerleri «Myńjyldyqtyń maqsaty» kedeıshiliktiń aldyn ala belgilengen merziminen de buryn baqylaýǵa alynǵanyn málimdep, jarııaǵa jar saldy. Biraq táýelsiz sarapshylar mundaı shadyman kóńil kúıden ázirge aýlaqtaý otyr. Olar áli de bolsa, «áliptiń artyn baǵýdy» jón kóretin sııaqty. Eske sala keteıik, 2000 jyly BUU-nyń 193 eliniń ókilderi saltanatty jaǵdaıda absolıýtti kedeıshilikti joıý jóninde mámile jasasqan bolatyn. Qaǵaz júzine órnektelip túsken sol jolǵy «Myńjyldyqtyń maqsaty» atty qujat eń aldymen 2015 jylǵa deıin planetada kúndik tabysy 1,25 dollarǵa jetpeıtin adamdar sanyn 1990 jylǵa qaraǵanda eki esege qysqartýdy kózdeıtin edi. Alaıda, búgingi málimetter kórsetip otyrǵandaı, ol meje alynbaǵan.
«Belgilengen mejeler kókjıekten kórinip turǵan shaqta, biz barlyq saladaǵy ilgeri jyljýshylyqty jaqsy baqylap otyramyz. Keń aýqymdy ekonomıkalyq jáne qarjylyq daǵdarysqa qaramastan, biz kóp nárseni júzege asyra alamyz, - dep jurtty qýandyrýǵa asyqty BUU Bas hatshysynyń orynbasary Vý Hýnbo. - Álemdik qoǵamdastyq bul maqsattardyń qolǵa alynǵanyna maqtanýlary tıis. Kedeılikti kemitý jónindegi maqsatqa 5 jylda qol jetti. Qazir 1990 jylǵa qaraǵanda, absolıýtti kedeıshilikte turatyndar sany 700 mln. adamǵa kemidi».
Bas bysylymda «Kóneniń kózi» degen materıal jaryq kórdi. Almatyda júrgizilgen qazba jumystary kezinde ejelgi dáýirlerden syr shertetin úsh jádiger tabyldy. Qalanyń Alataý aýdanyndaǵy «Kókqaınar» qorymynan kezdesken bul muralar Almaty tarıhy murajaıyna qoıyldy. Tabylǵan zattardyń biri - oınap jatqan soqyrdyń (mysyq balasy) beınesi somdalǵan altyn músin. Mamandar ony ejelgi bas kıimniń magııalyq pishimine uqsaıtynyn aıtady. Al ekinshisi - basyn solǵa buryp turǵan qyran qustyń keskini zerlengen altyn plastınka. Mamandar bul jádigerlerdi bizdiń jyl sanaýymyzǵa deıingi IV ǵasyrǵa telip otyr.
Buǵan qosa, qorymnan qorǵasynnan quıylǵan saby bar aına qazyp alynǵan. Onyń erneýi 2 sm. bolatyn qorǵasyn beldeýmen qaptalypty. Zertteýshiler bul jádigerdiń qaı dáýirge jatatynyn áli naqtylaı qoıǵan joq.
***
«Aıqyn» gazetiniń jazýynsha, Jurt jańa jyldy toılatyp jatqanda alaıaqtar zyr júgirip jumystaryn bitirip júrgen eken. 2015 jyldyń alǵashqy eki aptasynda talaı adamdardyń mıllıondary alaıaqtardyń alaqanynda ketti. Tek Almaty oblysynyń turǵyndary ǵana olardyń qaltasyna bir jarym aptanyń ishinde 32 mln. teńgeni salyp beripti. Qazir oblys aýmaǵynda adamdardy aldap aqshalaryn alyp ketken 16 alaıaq tergeýshilerdiń aldynda otyr.
Jańa jyldyń alǵashqy on kúninde Almaty oblystyq ishki ister basqarmasy 50-den asa alaıaqtyq faktilerin tirkedi. Bul faktilerdiń ázirge ashylmaǵan úsheýi ǵana, biraq jurtty aldap júrgenderdiń kim ekeni belgili. Jaqyn arada olar qolǵa túsedi degen senimde iz kesýshiler. Adamdardy arbap aqshalaryn alyp júrgen aldamshylar izin sýytyp úlgermeı ustalyp jatyr. Іle aýdanynyń polıtsııasy tórt alaıaqtyq faktiler boıynsha 45 jastaǵy qaraǵandylyqty ustady. Qarasaı aýdanynyń krımınaldyq polıtsııasy ústinen otyzdan astam shaǵym túsken 33 jastaǵy alaıaq áıeldi tapty. Polıtsııa qyzmetkerleriniń aıtýynsha, ustalǵandar adamdardy shyrmaýyna túsirý úshin neshe túrli aılany oılap taýyp, ártúrli baǵyttarǵa paıdalanǵan. Mysaly, telefon arqyly polıtsııanyń qolyna túsken aǵaıynyn qylmystyq qýdalaýdan qutqaratynyn aıtady, sot protsesinde kúshti kómek kórsetetinin, bank kredıtterin ońaı alyp beretinin, jumysqa turǵyzatynyn, jer ýchaskelerin alyp beretinin aıtyp, ańqaý jandardy sózine ılandyrady da aldyn ala aqsha talap etedi. Bul maqala «Halyqtyń qaltasyn qaqqandar» degen taqyryppen berilgen.
Osy basylymda «Alyp un kombınattary qajet» atty maqala jarııalandy. «Bizge alyp un kombınattary qajet. Bul basty qajettilikterdiń birinshisi deýge bolatyn nysan. Sebebi aýyl sharýashylyǵyn, ondaǵy aǵaıyndardyń turmys jaǵdaıyn túzeımiz desek, aýyl óndirisinde qosymsha quny mol taýarlar bolýy tıis. Bul ázirge bizde múlde joq. Sondyqtan aýyldyń baı shıkizaty «ustaǵannyń qolynda, tistegenniń aýzynda» ketip jatyr. Al aýyldarymyzda memleket halqynyń 46 paıyzy turatynyn eskersek, onda másele ózekti ekenin túsiný qıyn emes. Qosymsha quny mol taýarly óndiris bolatyn bir jáne biregeı sala - astyqty aımaqtarda alyp un kombınattaryn salý. Túpki maqsat jalpy astyq eksportynyń eń kemi shırek bóligi un kúıine jetkizilse, onda tasymal shyǵyny azaıyp, biraz qosymsha qun alar edik», - dep jazady maqala avtory.
***
«Ana tili» gazetiniń sońǵy sanynda «Myń bala memlekettik tildi úırenedi» degen maqala kópshilik nazaryna usynylyp otyr. 2015 jyl - Qazaqstan halqy Assambleıasynyń jyly. Osyǵan oraı aqpan aıynan bastap el boıynsha aýqymdy sharalar ótkizilmek. Bul týraly Ortalyq kommýnıkatsııalar qyzmetinde ótken brıfıng barysynda Qazaqstan halqy Assambleıasy hatshylyǵynyń meńgerýshisi Eraly Toǵjanov málimdedi. «Memleket basshysynyń qatysýymen Assambleıanyń arnaıy sessııasy ótedi. Konstıtýtsııanyń 20, Uly Jeńistiń 70 jyldyǵyna arnalǵan arnaıy sharalar qarastyrylǵan. Jyl sońynda Tuńǵysh Prezıdent kúninde Qazaqstan halqy forýmy uıymdastyrylady. Osymen Assambleıa jylyn aıaqtaımyz. Ár baǵyt naqty jobalarmen atap ótiledi» dedi E.Toǵjanov óz sózinde.
Qazaqstan halqy Assambleıasy jylynda elimizdegi qoǵamdyq kelisimniń mánin túsindirýge erekshe mán beriledi. «Іshki saıasaty myǵym eldiń syrtqy saıasaty da berik bolady. Mundaı memlekette qoǵamdyq kelisim konstıtýtsııalyq negiz retinde damyǵan kezde ǵana qol jetkiziledi» degen E.Toǵjanov elimizdegi qoǵamdyq kelisim saıasatyn ári qaraı jalǵastyrý úshin ulttyq saıasattyń baǵyt-baǵdaryn taǵy bir márte pysyqtaý qajettigin de tilge tıek etti.