Almatyda sarapshylar aralas saılaý júıesiniń artyqshylyqtary men múmkindikterin talqylady
Bul týraly QSZI GPS: Gylym. Pikir. Sayasat» Ulttyq saraptama alańynyń otyrysynda Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti janyndaǵy Qazaqstannyń strategııalyq zertteýler ınstıtýtynyń dırektory Erkin Tuqymov aıtty, dep habarlaıdy QazAqparat tilshisi.
Búgin QSZI GPS: Gylym. Pikir. Sayasat» alańynda sarapshylar qaýymdastyǵy aralas saılaý júıesiniń negizgi artyqshylyqtary men múmkindikterin talqylady.
Shara barysynda belgili saıasattanýshylar, Qazaqstannyń joǵary oqý oryndary men akademııalyq ortanyń ókilderi, sondaı-aq Qyrǵyz Respýblıkasynyń Prezıdenti janyndaǵy Ulttyq strategııalyq zertteýler ınstıtýtynyń sarapshylary aralas saılaý júıesi tájirıbesine qatysty saraptamalyq pikirlerin bildirdi.
QR Prezıdenti janyndaǵy Qazaqstannyń strategııalyq zertteýler ınstıtýtynyń dırektory Erkin Tuqymovtyń aıtýynsha, Qazaqstan Parlamenti Májilisi men máslıhattarǵa saılaý aldaǵy birneshe aıdyń saıası-aqparattyq kún tártibiniń basty oqıǵasy bolmaq.
«Mundaı nazar aýdarýdyń sebebi – saılaýdyń aralas saılaý júıesi boıynsha ótýi. Májilis depýtattarynyń 70 paıyzy partııalyq tizimniń proportsıonaldyq júıesi boıynsha, al 30 paıyzy majorıtarlyq júıe boıynsha saılanatyn bolady. Oblystyq máslıhattar men respýblıkalyq mańyzy bar qalalardyń máslıhattary deńgeıinde depýtattyq korpýs 50/50 paıyzdyq araqatynasta qurylady. Oblystyq máslıhattar tolyǵymen majorıtarlyq júıe boıynsha saılanady»,-deıdi ol.
Aıtýynsha, bul Qazaqstan úshin jańalyq emes. 1999 jáne 2004 jyldardaǵy saılaýlar da aralas júıemen ótken.
«Sodan beri on bes jyldan astam ýaqyt ótti. «Gıbrıdtik» saılaý týraly bilmeıtin jańa býyn ósip shyqty. Sondyqtan sarapshylardyń qazirgi mindeti – aralas saılaý júıesin túsindirý. Aralas saılaý júıesi barynsha jıi kezdesetin tájirıbe. Búginde bul júıe Japonııa, Germanııa, Ulybrıtanııa, Jańa Zelandııa, Ońtústik Koreıa, Italııa, Meksıka jáne basqa da elderde qoldanylady. Bizge jaqyn Reseıde, Qyrǵyzstanda jáne Grýzııa men Lıtvada osyndaı júıe bar. Árıne, ár eldiń ózine tán erekshelikteri bar», - dedi QSZI dırektory.
Qyrǵyz Respýblıkasynyń Prezıdenti janyndaǵy Ulttyq strategııalyq zertteýler ınstıtýtynyń dırektory Kanatbek Azız búgingi taqyryp Qazaqstan úshin de, Qyrǵyzstan úshin de óte ózekti ekenin atap ótti.
«Saılaý nátıjesinde týyndaǵan birneshe máseleler bar. Birinshi kezekte bul depýtat mártebesin júzege asyrý máselesine qatysty. Óıtkeni saıası partııadan saılaıtyn depýtattar men bir mandatty okrýgter boıynsha saılanatyn depýtattardyń quqyqtyq negizderi ártúrli. Qyrǵyzstannyń saılaý júıesindegi ózgeristerge jáne depýtattyq korpýstyń qalyptasýyna 2020 jylǵy qazan oqıǵasy tolyqtaı áser etkenin atap ótkim keledi. Nátıjesinde konstıtýtsııalyq reforma júrgizilip, onda konstıtýtsııalyq keńes músheleri depýtattyq korpýsty majorıtarlyq jáne proportsıonaldy júıe boıynsha aralas júıe negizinde saılaýdy usyndy. Majorıtarlyq júıege osylaısha oralý qyzyq boldy. Sebebi bul bárimizdiń basymyzdan postkeńestik kezeńde ótti», – dedi ol.
Qyrǵyz Respýblıkasynyń Prezıdenti janyndaǵy USZI ǵylymı qyzmetkeri Sheradıl Baktygýlov osy saılaý Qazaqstandaǵy saıası júıeniń ózgerýiniń kórsetkishi ekendigine nazar aýdardy.
«Jaqynda Qazaqstanda bolatyn Parlament saılaýy, meniń oıymsha, Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev jarııalaǵan reformalardyń jalǵasýynyń dáleli. Bul Qazaqstannyń saıası júıesiniń jańarýynyń kórsetkishi ekenin atap ótkim keledi. Saılaýǵa qatysty aıtar bolsam, álemde kemshiliksiz saılaý júıeleri joq jáne barlyq tájirıbeler bir-birin baıytyp otyrǵany anyq. Osyǵan baılanysty men Qazaqstannyń strategııalyq zertteýler ınstıtýtyna bar tájirıbemmen almasýǵa múmkindik beretin osy saraptama alańyn uıymdastyrǵany úshin alǵys aıtamyn», – dedi sarapshy.
Óz kezeginde Fılosofııa, saıasattaný jáne dintaný ınstıtýtynyń Saıası zertteýler ortalyǵynyń jetekshisi Aıdar Ámirebaev bir mandatty saılaý okrýgteri balama kózqarastardy qarastyrýǵa múmkindik beretinin aıtty.
«Ózine tán mindetter men fýnktsııalardy laıyqty atqara alatyn tıimdi Parlamentti qalaı qurýǵa bolatyny bizdi tolǵandyrady. Bir mandatty saılaý okrýgteri balama kózqarastardy bildirýge múmkindik beredi dep oılaımyn», – dedi Aıdar Ámirebaev.
Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetiniń saıasattaný jáne saıası tehnologııalar kafedrasynyń meńgerýshisi Gúlnár Nasımova partııalar men kandıdattar jastarmen jıi kezdesip turýy kerek dep esepteıdi.
«Qazirgi jastardyń kózi ashyq, kókiregi oıaý. Olar saılaýaldy baǵdarlamalardy tarazylap, taldaı alady. Partııalar men kandıdattar tek belsendi jastarmen ǵana emes, elimizdiń barlyq jastarymen baılanysta bolýy kerek. Qazirgi jastar, ásirese stýdentter, manıpýlıatsııa men feıkterdi ajyrata alady. Jastardyń motıvatsııasyn túsiný úshin olarmen jıi kezdesip, tildesý qajet», – dedi G.Nasımova.
Al «Strategııa» ÁSZO» QQ jobalar úılestirýshisi Olga Sımakova halyq kandıdattarmen jáne olardyń baǵdarlamalarymen áli tanys emes ekenin tilge tıek etti.
Onyń pikirinshe, saılaýshylardy jańasha tárbıeleý kerek.
Talqylaý qorytyndysy boıynsha sarapshylar Qazaqstandaǵy saılaý júıesin reformalaýǵa oń baǵa berdi. Sondaı-aq talqylaýǵa qatysqan mamandar Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisiniń jańa shaqyrylymynda pikirler plıýralızmin qamtamasyz etýdiń áleýeti joǵary ekenin atap ótti.
Sarapshylardyń pikirinshe, saılaý úderisine majorıtarlyq júıeni qaıtarý memlekettik saıasattyń órisin keńeıtedi.
Sonymen qatar spıkerler aldaǵy saılaý jáne odan keıingi saıası júıeniń jumys isteýi sapaly saraptamalyq-taldaýdy qajet etetinine biraýyzdan kelisti.