Almaty oblysynda petroglıfterge kelýshiler attaryn jazyp, kóne jádigerlerdi oıyp tastaǵan

TALDYQORǴAN.QazAqparat - Almaty oblysynyń Qaratal aýdanynda «Rýhanı jańǵyrý» baǵdarlamasy aıasynda «Kıeli mekenim - Qaratalym» atty ekspedıtsııa uıymdastyryldy. Onyń quramyna kirgen bir top arheolog, geograf, tarıhshylar men tilshiler qaýymy tarıhı mekenge baryp, kóne tastardy kórip qaıtty, dep habarlaıdy QazAqparat tilshisi. 

Taldybulaq shatqalyndaǵy jartastarda erte qola jáne temir dáýirine jatatyn petroglıfter bar. Máselen bıiktigi tórt metr bolatyn tasta dońyz, jylqy, buǵy, qulja jáne sadaq tartyp turǵan ańshynyń sýreti beınelengen. San ǵasyrdan beri saqtalyp kele jatqan kóne sýretterden sol kezdegi adamdardyń tynys-tirshiliginen, ómir saltynan mol maǵlumat alýǵa bolady.
 
 

«Sýretterden kóne temir dáýirindegi adamdardyń jazý, sýret salý, ańshylyqty jáne sóıleý mádenıetin bilgenin ańǵaramyz. ıAǵnı bul qundy málimet bolyp tabylady», - deıdi arheolog Nurkenje Súndetbekov.


Taldybulaqpen qatar bul mańda Daýylbaı, Aqylbaı, Sulýshoqy taýlary bar. Ondaǵy tastardyń betine eki myńǵa jýyq petroglıf salynǵan. Kóne dáýirden syr shertetin aımaqqa eki myńynshy jyldary Zeınolla Samashev pen Ábdesh Tóleýbaev sııaqty ataqty arheologtar kelip, zerttep qaıtqan eken. Ǵalymdar men ekspedıtsııa ókilderiniń paıymdaýynsha, Taldybulaq shatqaly erte kezeńderde ǵıbadathana bolypty. Aýdanda tarıhı arheologııalyq eskertkishtermen qatar arhıtektýralyq nysandar da bar. Sonyń biri Qaratal ózenin egistik alqapqa baǵyttap turǵan Basbóget sý tospasy.


Ótken ǵasyrda memlekettik deńgeıde mańyz berilip, boı kótergen bógettiń toǵanyn turǵyndar ketpenmen qazypty. Qurylysyn da qolmen jasaǵan. Aýyr jumystyń azaby jaıly fotosýretter murajaı tórinde tur. Kónekózderdiń de esinde saqtalypty. Sekýndyna 800 tekshe metr sý jiberetin Basbóget on jyl boıy salynyp, 1940 jyly paıdalanýǵa berilgen. Nysannan Kúshik Kálpe jáne Úshtóbe atty toǵan qazylyp, shóleıtti aımaqtar egistik alqabyna aınalǵan. Sóıtip, sý jetken jerlerge kúrish, qant qyzylshasy men pııaz egilip, mol ónim alynǵan. Tospa aýyl sharýashylyǵy salasynyń qarqyndy damýyna yqpal etip qana qoımaı, qýańshylyq jyldary da jurtshylyqty tirshilik nárimen qamtamasyz etken. Bıyl strategııalyq nysan kúrdeli jóndeýden ótpek.

 



Jalpy Qaratal aýdanynyń ortalyǵy Úshtóbe qalasynyń ataýy Bastóbe, Ortatóbe, Kishitóbe degen úsh jotanyń qosyndysynan alynǵan. Jaýgershilik zamanda jurtshylyq bul jotalardy qaraýyltóbe retinde paıdalanypty. Shapqynshylardan saqtanatyn meken búginde kópshiliktiń jıi keletin ornyna aınalǵan. Bir ókinishtisi, Taldybulaqtaǵy tas betindegi petroglıfterge kelýshiler óz atyn jazyp, kóne jádigerlerdi oıyp tastaǵan.


 

Endi bolashaqta tarıhı oryndar Kıeli jerler kartasyna engizilip, memleket qorǵaýyna alynbaq.

Aıta ketý kerek, Qaratal óńiri batyrlar men áýlıeler mekeni. Endi ekspedıtsııalyq top kelesi saıahatynda Eskeldi, Balpyq bı syndy babalardyń máńgilik turaq tapqan beıit basyna baryp, zııarat etip qaıtpaq.