Álimhan Júnisbek: Álipbı qabyldandy degenimiz - jumys bitti degen sóz emes

ASTANA. QazAqparat - Qazaq tili álipbıin latyn grafıkasyna kóshirý týraly Jarlyq shyqty degenimizben, bul turǵyda atqarylar jumys áli alda. Ahmet Baıtursynuly atyndaǵy Til bilimi ınstıtýtynyń bas ǵylymı qyzmetkeri, fılologııa ǵylymynyń doktory, professor Álimhan Júnisbek osylaı dep pikir bildirdi, dep habarlaıdy «QazAqparat» HAA tilshisi.

«Kópten aıtyp júrgenimdeı, latyn álipbıine kóshýdi jurttyń keıbiri bir tańbadan ekinshi tańbaǵa aýystyra salý dep uǵyp júrgen sekildi. Bul - kádimgi kúrdeli ári irgeli jazý reformasy ekenin esten shyǵarmaý kerek. Álemdegi árbir memleket óziniń jazýyn oqtyn-oqtyn rettep, pysyqtap otyrady. Sol sát bizge de keldi. Ótken ǵasyrda orys tiliniń álipbıi men emle erejesi múlde bólek qazaq tiliniń álipbıin qosyp jiberdik. Qazirgi qoldanystaǵy álipbıimizdi «qazaq álipbıi» dep ataýǵa bolmaıdy. Emle-erejemiz tipti orys tilinde qalaı jazylsa solaı jazylyp, qalaı aıtsa solaı aıtý kerek degen baıaǵy bir ustanym bolǵan. Sol boıynsha keıingi jastardyń tili buzylyp barady», - deıdi professor.

Álimhan Júnisbektiń aıtýyna qaraǵanda búgingi tańda qazaq tilindegi keıbir sózderdiń úndesýi, áýezi buzylyp jatyr. Sózderdiń quramyna qalaı taldaý kerektiginiń reti kelmeı, býynǵa jáne tasymalǵa bólýde birqatar suraqtar qordalanǵan.

«Býyn, tasymal degen ol tildik áreket emes, áriptiń áreketi bolyp ketti. Biz árip taldaýǵa kóshtik. Sondyqtan birinshi kezekte ózimizdiń tól dybystyq quramymyzdy anyqtap alýymyz kerek. Qazir kez kelgen qazaqtan surasańyz, «qazaq tilinde 42 dybys bar» dep jaýap beredi. Olaı emes. Bizdiń tilimizde bar bolǵany 28 dybys bar. Sol 28 dybysymyzǵa úılesimdi latyn álipbıin qabyldaýymyz kerek. Sonda ǵana ulttyq álipbıdiń ulttyq emle-erejesi qalyptasady», - deıdi Álimhan Júnisbek.

Sonymen birge, professor Memleket basshysy qol qoıǵan kırıllıtsadan latyn grafıkasyna kóshirý týraly Jarlyqqa qatysty oıyn bildirdi.

«Jarlyq degen - zań. Endeshe, biz bárimiz sol zańǵa baǵynamyz. Álipbı unaı ma, unamaı ma - ondaı talqylaý endi bolmaıdy. Sol álipbıdi qalaı durystap paıdalanamyz, qalaısha oqý quraldaryna jetkizemiz, qalaı mektepke jetkizemiz?..

Endigi másele - sol. Álipbı kestede turǵanda áp-ádemi, jup-jumyr ári túsinikti kórinedi. Al endi mektepke engizilgen ýaqytta negizgi jumystary bastalady. Demek, negizgi jumys áli alda. Álipbı qabyldandy degenimiz, jumys bitti degen sóz emes», - deıdi professor. 

Eske sala ketsek, Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Nursultan Nazarbaev qazaq tili álipbıin kırıllıtsadan latyn grafıkasyna kóshirý týraly Jarlyqqa qol qoıǵan bolatyn.