Álıhan Bókeıhan qazaq etnonıminiń ekinshi aty Alash ekenin dáleldedi – Amangeldi Aıtaly
Qudaıbergen Jubanov atyndaǵy Aqtóbe óńirlik ýnıversıtetinde Alash qozǵalysynyń 100 jyldyǵyna arnalǵan «Alash qozǵalysy: tarıhy, zerttelýi jáne jańa izdenister» atty respýblıkalyq ǵylymı-teorııalyq konferentsııa ótip jatyr.
Konferentsııada Alash partııasy jáne Máńgilik el ıdeıalarynyń tarıhı negizderi, Táýelsiz memleket máselesindegi Alash qozǵalysynyń orny, Álıhan Bókeıhanuly shyǵarmalaryndaǵy ulttyq ıdeıa taqyryby qozǵaldy.
Al fılosofııa ǵylymdarynyń doktory, professor Amangeldi Aıtaly «Álıhan Bókeıhan jáne qazaq etnonımi» atty taqyrypta áńgime órbitti. Ol 1913 jyly jaryqqa shyqqan Álıhan Bókeıhannyń maqalasy týraly baıandap berdi. Sol maqalada qazaq etnonımine túsinik berilgen.
«Álıhan Bókeıhannyń eńbegin ulttaný dep aıtýǵa bolady. Ol - qazaq degen ultty qyrǵyz dep júrgenderdiń qateligin ashyp, qazaq ultynyń derbes qasıetteriniń bar ekenin aıtqan adam. Qazaq, qyrǵyz etnonımderine baǵa bere almaı júrgen tarıhshylardy synady. Álıhan «Qazaq qazaq, qyrǵyz óz aldyna qyrǵyz, olardyń arasynda qosylar túk joq. Túrikmen men bashqurt qandaı el bolsa, qazaq pen qyrǵyz da sondaı basqa el» deıdi. Bókeıhan Alash qazaq etnonıminiń ekinshi aty ekenin aıtty. Ony talaı eńbekterinde dáleldedi. Ol jerdi «rýhanı kategorııa» dedi. Sebebi, ulttyń sana-sezimi, dúnıetanymy, tili, mádenıeti, dástúri osy atamekeninde qalyptasty. Jerinen aıyrylǵan ult, ulttyǵynan da aıyrylady dep jazdy»,- dedi Amangeldi Aıtaly.
Sondaı-aq, Amangeldi Aıtaly Álıhan Bókeıhan jazǵan Qarqaraly petıtsııasy týraly da aıtyp berdi. Petıtsııada aýyl mektepterinde qazaq tilinde bilim berý, qazaq tilinde gazet shyǵarý, is qaǵazyn, sot isin qazaq tilinde júrgizý, aýdarmashylyqqa qazaqty táýeldi etpeý jaıy qozǵalǵan.
Alash qozǵalysynyń 100 jyldyǵyna arnalǵan konferentsııa qatysýshylary erteń qýǵyn-súrgin qurbandaryna arnalǵan Túıetóbe eskertkishine baryp, Eset Kókiuly keshenine ekskýrsııa jasaıdy.