Álıhan Bókeıhan bolǵan úıde bir de bir belgi joq - Óńirlik baspasózge sholý
+Aıta keterligi, sońǵy kezderi merzimdi baspasóz zaman talabyna saılanyp qaǵaz nusqadan góri veb-paraqshalaryna qatty nazar bura bastady. Alaıda oblystan bastap, aýdandyq deńgeıdegi gazet saıttary ınternet paraqshalar talabyna saı kele bermeıtini baıqalady. Tipti byltyrdan beri paraqshasyn jańartpaǵan oblystyq, aýdandyq gazetter barshylyq. Bundaıda «kósh júre túzeledi» degendi qaperge qoıyp, qolda bar dúnıelerdi oqyrman nazaryna usynǵan jón dep sanadyq. Sholýǵa kirispes buryn «QazAqparat» HAA óńirlik, ásirese aýdandyq gazettermen jumys isteýge nıettes ekenin de habarlaǵymyz keledi. Óıtkeni qoǵam bolyp jumylýǵa tıis qoǵamdyq sanany jańǵyrtý isine óńirlik baspasózdiń qosar úlesi zor dep bilemiz.
Alash qaıratkerleriniń qoltańbasy qalǵan ǵımarttar - Dıdar gazeti
Shyǵys Qazaqstan oblysynyń «Dıdar» gazetinde «Alash qaıratkerleriniń qoltańbasy qalǵan ǵımarattar» atty maqala jaryq kórdi. Maqala avtory bıyl 100 jyldyǵy atalyp ótiletin Alash qozǵalysynyń Semeı qalasyna tikeleı qatysy bar ekenin, bul shaharda Álıhan, Ahmet, Mirjaqyp bastaǵan kóptegen alash qaıratkerleriniń turǵanyn, eńbek etkenin eske sala ketedi. Rasynda, Semeıdiń Alashorda avtonomııaly úkimetiniń astanasy bolǵany, qalanyń sol jaǵalaýy 10 jyl boıy, naqtyraq aıtsaq, 1917 jyldyń naýryzynan 1927 jyldyń qyrkúıegine deıin resmı túrde Alash qalasy atanǵany belgili.
«Bul shaharda alash qaıratkerleriniń aıaly alaqandarynyń taby, qoltańbalary qalǵan tarıhı oryndar az emes. Ókinishke qaraı, qaladaǵy alash arystary turǵan, jumys istegen, kezdesý ótkizgen, kelip-ketip júrgen ǵımarattardyń kópshiligi búginde saqtalmaǵan. Saqtalǵandary da bar. Ǵasyrlyq mereıtoı qarsańynda jýrnalıst, tarıhshy Muratbek Kenemoldınmen birge Semeıdegi alash qaıratkerlerine qatysty saqtalǵany bar, saqtalmaǵany bar ǵımarattardyń birnesheýin aralap, búgingi jaı-kúıimen tanysýdyń sáti túsken edi» dep jazady avtor.
Osyǵan oraı, Alash ardaqtylarynyń izi qalǵan oryndardy tizip shyqqan «Dıdar» gazeti olardyń eskerýsiz qalǵanyna qynjylys bildiredi. Máselen, maqalanyń «Bókeıhanov bolǵan úıde birde-bir belgi joq» degen bóliminde Alash kósemi Álıhan Bókeıhanovqa tikeleı qatysty ǵımarattyń biri ári biregeıi - áýelde gýbernator úıi, keıin HH ǵasyr basyndaǵy tóńkeris jyldary Bostandyq úıi dep atalǵan, búginde oblystyq tarıhı ólketaný murajaıy ornalasqan ǵımarat týraly aıtylady. 1917 jyldyń kúzinde Tomsk qalasynda ótken Sibir avtonomısteriniń sezine qatysyp qaıtqan Álıhan Bókeıhanov pen Álimhan Ermekovty Semeı jurtshylyǵynyń qushaq jaıa qarsy alatyn jeri - dál osy úı.
«1917 jyldyń sáýir aıynda bul ǵımaratta Semeı qazaqtarynyń tuńǵysh oblystyq sezi ótip, alqaly jıynda qazaq avtonomııasy týraly másele alǵash ret kóterilip, ulttyq memleketimizdi qurý jóninde sheshim qabyldanady. Osy jıynǵa Shákerim Qudaıberdiuly da qatysyp, sezd delegattaryn quttyqtap, sóz sóıleıdi. 1917-1918 jyldary osy ǵımaratta Semeı oblystyq Zemstvo basqarmasy ornalasady. Basqarmaǵa Raıymjan Mársekov, Halel Ǵabbasov, Álimhan Ermekov alma-kezek basshylyq etedi. 1918 jyldyń basynda ótken Semeı oblystyq zemstvosynyń birinshi tótenshe jıynynda qazaq sotynyń quramyn saılaý máselesi qaralyp, onda oblystyq sottyń tóraǵasy Muqysh Boshtaev, al onyń orynbasary Imanbek Tarabaev, músheleri Shákárim Qudaıberdıev pen Smaqan Bókeıhanov bolyp saılanady. Ókinishke qaraı, osyndaı tarıhı kezdesýler men tarıhı oqıǵalar oryn alǵan, ult múddesine qatysty taǵdyrly sheshimder qabyldanǵan ǵımaratta áli kúnge deıin «bul jerde Álıhan Bókeıhanov bolǵan, kezdesý ótkizgen» deıtindeı birde-bir belgi joq. Kerisinshe ǵımaratqa kireberiste «Lenın 5» degen jazýǵa kózińiz túsedi. Óıtkeni, bul úı Lenın kóshesiniń boıynda ornalasqan. Abaı, Mirjaqyp Dýlatov kóshelerimen qıylysatyn bul kóshege Álıhan Bókeıhanovtyń esimin berý jónindegi usynystar kópten beri aıtylyp kele jatqanymen, áli kúnge sheshimin tappaı keledi», dep jazady «Dıdar» gazeti.
Budan bólek, maqalada Alashtyń ardaqty qaıratkerlerine tikeleı qatysy tarıhı oryndar týraly da sóz etiledi.
Eńbekke qushtar etikshi - Zamana jarshysy
Almaty oblysy Qarasaı aýdandyq «Zamana jarshysy» gazetinde etikshi Tilek týraly maqala shyqqan eken. Tilek osydan on jyl buryn Qytaıdan kelgen qandasymyz. «Erinbegen etikshi bolady, uıalmaǵan óleńshi bolady» degen halyq támsili keıipkerimiz Tilek úshin týra aıtylǵandaı. Óıtkeni, kúndiz-túni kóz maıyn taýysa otyryp, on ret ólshep, bir ret kesip, neshe júz maıda shegeni múlt ketpeı qaz-qatar tizip, qolǵa alǵan aıaq kıimdi qonymdy etip tigip, ony oımaqtaı etip oıýmen kelistirip kómkerý eń aldymen úlken shydamdylyqty, sosyn taýsylmas tózim men eptilikti talap etetini anyq...» dep jazady avtor.
EXPO-ǵa Tarbaǵataıdyń alyp asyǵy qoıylady - Meniń ólkem
«Meniń ólkem» gazetiniń (Buqara.kz saıty) jazýynsha, EXPO-2017 kórmesine Tarbaǵataı aýdanyndaǵy Áýlıe Yrǵyzbaı kesheninde quralǵan alyp asyq aparylatyn boldy. Biregeı týyndy 50 myń asyqtan jasalǵan.
Áýlıe Yrǵyzbaı kesheniniń dırektory Bolat Qunanbaıuly asyqty 16 jyl boıy jınaǵan eken. «Asyq sany 25 myńǵa jýyqtaǵanda Gınness rekordtary kitabyna ený úshin ótinish jazdym. Eki aıdan keıin «Asyq sany sizdeı kóp adam joq. Rekordtar kitabyna engizýge bolady» degen jaýap aldym. Gınness rekordtary kitabynyń Astanadaǵy fılıaly meni shaqyryp, asyqtardyń engeni týraly sertıfıkatty tabys etti, - deıdi Bolat Qunanbaıuly.
Sábıdiń ólimine kináli aqtóbelik dárigerler 1 mıllıon teńge ótemaqy tóleıdi - Kerek.info
Aqtóbe qalasynyń turǵyny Sábına Álıqulova 2016 jyldyń jeltoqsanynda sábıinen aıyrylyp qaldy. Buǵan dárigerler kináli. Sot sheshimimen oblystyq aýrýhananyń bosandyrý bólimshesi balasynan aıyrylǵan anaǵa 1 mıllıon teńge moraldyq shyǵyndy óteýi tıis. Bul týraly «Kerek.info» basylymy jazdy.
«Ana men bala densaýlyǵy basty nazarda bolǵanymen, dárigerlerdiń qateliginen 22 jastaǵy Sábına Álıqulova sábıinen aıyrylyp qaldy. Jedel járdem shaqyryp, aýrýhanaǵa túsken S.Álıqulova der kezinde ota jasalmaı, bala qanǵa tunshyǵyp óldi degen oıda. Sot isti qarap, 1 mıllıon teńge moraldyq shyǵyndy oblystyq aýrýhana óteýi tıis dep úkim shyǵardy» delingen aqparatta.
Salmaǵy aýyr saýaldar, jaýap tappaı qınalasyń...» - Qostanaı tańy
«Qostanaı tańy» gazetindegi Darhan Ábáıdildámen suhbatta kúlli qazaqqa ortaq máseleler qozǵalyp, ulttyq múdde jaıynda da oı bólisken eken. Aldymen Darhan Ábáıdildániń ózine kelsek, ol - beıbit kúnniń batyry atanǵan, sonaý 1996 jyly Almaty oblysy Zarechnyı kentindegi qatań rejimdegi túrmedegi dúrbeleńge jalǵyz qarsy turǵan sol kezdegi 20 jastaǵy jigit. «Qylmyskerlerdi quryqtaǵan torǵaılyqtyń erligi kúni búginge deıin ásker qataryna alynǵan jas sarbazdarǵa úlgi etiledi. Onyń qurmetine sol jerde eskertkish taqta ornatylǵan. Bir jyldan soń «Zakon» gazetinde «Geroıcheskıı postýpok Týrgaıtsa» atty taqyryppen maqala basylady» dep jazady «Qostanaı tańy» gazeti.
Shyndyǵynda redaktsııada qonaqta bolǵan batyrdyń tegin tulǵa emes ekenine suhbatty oqyp otyryp-aq kóz jetkizesiń. Máselen, «Sizdińshe, qala qazaǵy qalyptasty ma?» degen suraǵyna ol: «Shama kelgenshe qazaqty bóle beretin boldyq qoı. Aýyldiki, qalaniki dedik, orystildi jáne qazaqtildi qazaqtar dep jazyp júr. Munyń durys-burystyǵyn aıtatyn men emes. Oryssha sóılese de, jany qazaq dep turatyn azamattar júr ortamyzda...» dep jaýap beredi.
Al jýrnalıstiń «Qazaqtyń damýyn tejeıtin eki faktordy atańyzshy?» degen sońǵy saýalyna: «Jemqorlyq jáne jemqorlyq» dep jaýap bergen eken.
Mańǵystaýlyq muǵalim jańa oıyn oılap tapty - Ne habar
Mańǵystaýlyq muǵalim, ulttyq oıyn avtory Amangeldi Medenov óziniń jobasyna «Qazdoıby» dep at bergen eken. «Oıynnyń basty ereksheligi bir taqtada tórt adam oınaıdy. Onda 132 tor bar. Olar latyn áripterimen jáne 1-den 12-ge deıingi sanmen belgilengen. Qazdoıby tastarynyń aty «sarbaz». Oıyn negizinen doıbynyń ádisimen júredi», - dep jazady «Ne habar» .
Qanatbaıdyń Qaresin kóre qalǵan - Oral óńiri
Maqala 1941-1945 jyldardaǵy Uly Otan soǵysy kezinde taǵdyr talqysymen jaý tutqynynda bolǵan jánibektik Qares Qanatbaıdyń qıyn da qıly taǵdyry týraly bolyp otyr. Avtory - gazettiń turaqty oqyrmany, jasy 80-nen asqan Telman Ajkeev aqsaqal. «Ol kezde keńes adamdarynyń otansúıgishtik rýhy bıik, adamgershilik ustanymdary myqty, óz bastaryn qaterge tossa da, Otanyna tóngen qaýipti joıý úshin jandaryn pıda etti. Muny 1941-1945 jyldardaǵy Uly Otan soǵysy dáleldep berdi. Olar óz qalaýlarymen Qyzyl ásker qataryna suranyp baryp soǵysqa qatysty. Biraq ázireıildeı ajal otyn shashqan nemis kontslageriniń azabyna óz erkimen berilgen joq. Bul olardyń peshenesine jazylǵan taǵdyr tálkegi. Kóndikpeske shara joq. Elge kelse, urpaǵyna, týma-týys, baýyryna zııany tıetinin oılap, ári sol kezdegi keńestik saıasattyń bastarynan sıpamaıtynyn da aıdan anyq bilgen. Qarestiń elge qaıtyp kelmeýine onyń sol kezde M. Shoqaımen betpe-bet kezdesip, rýhanı týys bolyp úlgergeni, ıdeıalyq oı-pikirleriniń ortaqtyǵy áser etken shyǵar?.. Nemese keńes elinde júrip, Alash qaıratkerleriniń maqsatyn tý qylyp ustap júre almaıtyndyǵyna kózi jetkendigi bolar?.. Bul Q. Qanatbaı jónindegi ózimniń jeke pikirim», - dep jazady avtor .