Maǵan ota jasaǵandaryn kórgen ákem ulym osy joldy qýsa eken dep armandapty – óskemendik neırohırýrg
Óskemende halyqtyń rızashylyǵyn, batasyn alyp júrgen dárigerlerdiń biri - Ana men bala ortalyǵynyń bala neırohırýrgııasynyń meńgerýshisi Talant Arystanbekov. Osy rette, Kazinform agenttiginiń tilshisi onymen jolyǵyp, suhbat quryp qaıtqan edi.
- Áńgimemizdi osy salaǵa qalaı kelgenińizden bastasaq...
- Medıtsına salasyna kelýime ákem yqpal etti. Únemi «adam ómirine arasha túsetin dáriger bolasyń» dep aıtyp otyratyn. Alty jasymda soqyrishek bolyp aýrýhanaǵa túskende, hırýrgtardyń jedel áreket etip, maǵan ota jasaǵandaryn kórgen ákem ishteı ulym osy joldy qýsa eken dep armandapty. Toǵyzynshy synyptan bastap maqsatty túrde bıologııa pánin tereńdetip oqı bastadym. 2004 jyly Semeıde pedıatrııa fakýltetine túsip, 2010 jyly balalar hırýrgııasyn támámdadym. Óskemendegi Ana men bala ortalyǵynda neırohırýrgııa bóliminde bilikti mamandardyń qol astynda júrip, balalar neırohırýrgııasyna degen qyzyǵýshylyǵym oıandy. 2011 jyly Astanada balalar neırohırýrgııa ǵylymı ortalyǵynda biliktiligimdi arttyryp, 2012 jyldan beri Ana men bala ortalyǵynda neırohırýrg bolyp jumys istep kelemin. Qazir osy bólimniń meńgerýshisimin.
- Ne sebepti medıtsınanyń dál osy hırýrgııa salasyna bet burdyńyz ?
- Neırohırýrgııany barlyq hırýrgııanyń elıtasy deýge bolady. Balalarǵa kómek kórsetýge, emdeýge bir búıirim buryp turady. Neırohırýrgııa ózimniń salam ekenin sezip, óz qalaýymmen keldim. Ókinishke qaraı, sábılerde týa bitken ártúrli bas, mı jaraqattary basqa da aýrýlar jıi kezdesedi. Dárigerdiń emine muqtaj balalardy qolymyzdan kelgenshe emdep, rýhanı da qoldaý bildiremiz.
- Jumysqa alǵash kelgen sátińiz esińizde me? Basynda aýyr bolǵan shyǵar ?
- Náreste shyr etip dúnıege kelgen kezde «K» dárýmeniniń ınektsııasy salynady. Men alǵash ret 2011 jyly eńbek jolymdy bastap jatqanda osy dárýmendi salý toqtatyldy. Sol biz úshin qıynǵa soqty. Sebebi, keıbir sábılerde alǵashqy qyryq kúnde basyna qan quıylýlar bolady. Otaǵa túsken shaqalaqtardyń 95%-i múgedektik alyp jatady. Osyndaı oqıǵalarmen betpe-bet kelý óte aýyr tıdi. Ózińniń sebep bolýyńmen keıbir balalardyń saýyǵyp ketkenin kórip, júregiń jylyp, qýanyp qalasyń. Eń bastysy balalar aýyrmasyn deımiz. Kómek kerek sábılerge laıyqty medıtsınalyq em kórsetýge daıynbyz.
- Neırohırýrgııa sizdi nesimen qyzyqytrady jáne qıyndyqtary bar ?
- Bir balanyń aıaqqa turýyna sebep bolyp jatsaq, qatty qýanamyz. Múgedektigi alynyp, tolyqqandy deni saý ómir saltyna aralasqanyn kórgende qanattanyp, bosqa ómir súrip jatpaǵanymyzǵa rıza bolamyz. Basqa adamnyń ómirine arasha túsý dárigerler úshin abyroıly mindet. Biraq barlyǵy tek bizdiń qolymyzda emes, ókinishti jaıttardy kórgende qulazyp qalamyz. Gıdratsıfalııa jáne bas-mı jaraqaty bar balalarmen týysymyz sııaqty óte jaqyn aralasyp ketemiz. Sebebi olar dúnıege kelgen sátinen bastap on segiz jasqa deıin bizdiń baqylaýymyzda bolady. Jıi qabyldaýǵa keledi, aqyl-keńes surap turady. Osy oraıda, balalardy úıde nemese dalada qaýipsiz ortamen qamtamasyz etý kerek dep aıtyp ótkim keledi. Kóktem, jaz mezgilinde kópqabatty úılerdiń joǵary qabatynan balalardyń abaısyzda qulap ketýi jıi bolady. Ózen-kólderge shomylý kezinde jasóspirimderdiń sýǵa durys sekirmeýinen omyrtqa jaraqattaryn alady. Qys mezgilinde jol-kólik oqıǵalary saldarynan jabyq bas-mı jaraqattary jıileıdi.
- Kúızeliske túsip ketetin sátterińiz bola ma ?
- Júrekke aýyr tıetin jaǵdaılar bolsa da, osy saladan ketýdi oılaǵan emespin. Kelesi balaǵa qalaı kómektesemiz dep áriptesterimizben pikir almasyp, sheberlik saǵattaryna qatysyp, bilikti, tájirıbeli mamandardan bilimizdi árdaıym arttyryp, jańartyp turamyz.
- Eń alǵash ret qandaı ota jasadyńyz ?
- Qyryq kúndik balanyń mıyna qan quıylyp, assıstent retinde otaǵa qatystym. Bári oıdaǵydaı ótti. Ol bala qazir mektebin úzdik oqyp jatyr. Áli kúnge deıin bizdiń baqylaýymyzda.
- Qazaqstandaǵy, onyń ishinde ShQO-daǵy medıtsına salasynyń damýyna qandaı baǵa beresiz ?
- Elimizde sońǵy 2-3 jylda balalar neırohırýrgııasy qarqyndy damyp kele jatyr. Alǵashynda balalar neırohırýrgııasy Astana, Almaty qalalarynda ǵana bolǵan. 2005 jyly ShQO-da ashyldy. Qazir oblys ortalyqtaryndaǵy ár qalada bar. Elimizdiń bas qalalarynda balalar tserebraldy sal aýrýy, epılepsııaǵa otalar jasalyp jatyr. Bizdiń mamandar Astanaǵa tserebraldy sal aýrýyna ota jasaýdy oqýǵa ketti. Dárigerler biliktiligin arttyryp kelgen soń, naýqastarǵa ota jasaýdy bastaımyz. Bolashaqta epılepsııanyń keıbir túrlerin Almaty, Astana men shetelge barmaı ózimizde de jasaıtyn bolamyz. Shilde aıynda ota jasaý boıynsha sheberlik saǵattary bolady. Buıyrsa, otaǵa muqtaj naýqastarǵa kómek kórsetemiz dep úmittenemin.
- Dáriger atanǵysy keletin adamnyń boıynda qandaı qabiletter bolýy tıis ?
- Eń áýeli janashyrlyq, adamgershilik qasıetter joǵary turý kerek. Óziniń erik-jigerin qaıraı biletin, naqty dáriger bolatynyna senimdi jan bolǵan jón. Naýqas balalardy da, olardyń ata-anasyn da túsine bilýi qajet. Ursyp, aıqaılap jatatyn kezderde tek qana balany emdeýdi oılap, aýyr sózderge mán bermegen abzal. Ár nársege túsinistikpen qaraý kerek.
- Patsıenttermen sypaıy, mádenıetti sóılese bilý de óner. Olardyń tilin qalaı tabýǵa bolady ?
- Dárigerge eshkim jaqsy kóńil-kúımen kelmeıdi. Birinshi mán-jaıdy surap, muqııat tyńdaımyz. Ashýy basylǵan soń, ary qaraı qalaı áreket etý kerektigin túsindiremiz. Baısaldylyqpen jumysymyzdy jalǵastyramyz.
- Otbasyńyz bar ma ?
- Bar. Áıelim ekeýimiz úsh ul tárbıelep otyrmyz. Ókinishke qaraı, otbasyna kóp kóńil bóle almaı qalamyn. Jarym, uldarym jumysyma túsinistikpen qaraıdy. Naýqas balalarǵa kómek berip, qoǵamǵa úlesimdi tıgizip jatqanymdy maqtan tutady. Olarǵa jaqsy adam bolýdy kúnde aıtyp otyrmasam da, is-áreketimnen kórip úlgi alady dep oılaımyn. Adam ómirine arasha túsý, aýrýyna em taýyp berý - boryshymyz. Qolym jumystan qalt etkende bala-shaǵammen birge ýaqyt ótkizgendi jaqsy kóremin. Velosıped tebýdi bastap júrmin, bir jaǵynan balalaryma da sportty nasıhattaǵym keledi. Balalarym dáriger bolamyn dep, meniń salama bet bursa tek qýanamyn. Úlken ulym bıyl mektep bitirip, medıtsına salasyn tańdap otyr.
- Dárigerler kúninde áriptesterińizge aıtar tilegińiz qandaı ?
- Áriptesterime zor densaýlyq, otbasylaryna bereke, baqyt tileımin. Elimizde bilikti de bilimdi mamandar kóbeıe bersin. Qasymyzda júrgen medbıkelerge alǵys bildiremiz. Ol kisilerdiń eńbegi ólsheýsiz. Bizdiń isimizdiń ońynan júrýi medbıkelerge de baılanysty. Dárigerlerimiz janashyr, meıirimdi, óz isine adal bolsyn!