Álemdik kóshbasshylar Gazadaǵy soǵystyń aıaqtalýyna qalaı qaraıdy
AQSh prezıdenti Djo Baıden bul jańalyqqa «qýanyshty» ekenin aıtty, sonymen qatar 2023 jyldyń 7 qazanynda HAMAS shabýyly men odan keıingi soǵysta qaza tapqandardy eske aldy.
— Bul mámile Gaza sektoryndaǵy soǵy qımyldaryn toqtatyp, palestınalyq beıbit turǵyndarǵa qajetti gýmanıtarlyq kómek kólemin arttyrady jáne 15 aıdan astam tutqynda bolǵan kepilge alynǵandardy otbasylarymen qaýyshtyrady, — dedi ol.
AQSh-tyń qaıta saılanǵan prezıdenti Donald Tramp bul kelisimdi óziniń eńbegi dep baǵalady jáne bul jańalyqpen óziniń Truth social platformasynda bólisip, bul jetistikti qarasha aıyndaǵy saılaýdaǵy «tarıhı jeńisi» dep atady.
— Bizde Taıaý Shyǵystaǵy kepilge alynǵandar týraly kelisim bar. Olar jaqyn arada bosatylady, — dep jazdy ol.
Tramp ákimshiliginiń Taıaý Shyǵystaǵy arnaıy ókili Stıv Ýıtkoff kelissózderdiń sońǵy kúnderinde mańyzdy ról atqaryp, kelisimge kelý úshin aımaqtaǵy elderge bardy.
Tramp «Osy kelisimniń arqasynda Taıaý Shyǵystaǵy arnaıy elshi Stıv Vıtkofftyń qoldaýymen meniń Ulttyq qaýipsizdik jóindegi tobym Gazanyń eshqashan terrorshylar úshin qaýipsiz baspanaǵa aınalmaýy úshin Izraılmen jáne bizdiń odaqtastarymyzben tyǵyz jumys isteýdi jalǵastyrady» dep qosty.
Izraıl premer-mınıstri Bınıamın Netanıahý sársenbi kúni Donald Tramppen jáne Djo Baıdenmen bólek sóılesip, atysty toqtatýǵa jáne kepilge alynǵandardy bosatýǵa kómekteskeni úshin alǵys aıtty.
Qalǵan eki halyqaralyq deldal Katar men Mysyr bul kelisimdi quptap, bul Gaza sektoryndaǵy gýmanıtarlyq kómektiń artýyna jáne Izraıl men HAMAS arasyndaǵy qaqtyǵystardyń birjola toqtatylýyna ákeletinine úmittenetinin aıtty.
Mysyr prezıdenti Abdel Fattah ál-Sısı kelisim kúshine engennen keıin Gazaǵa gýmanıtarlyq kómekti tez jetkizýdiń mańyzdylyǵyna toqtaldy. Mysyr basshysy bul kelisimge «Mysyr, Qatar jáne Amerıka Qurama Shtattarynyń arasha túsýimen bir jyldan astam ýaqyt boıy júrgizilgen qarqyndy kúsh-jigerdiń» nátıjesinde qol jetkizilgenin aıtty.
Qatar premer-mınıstri sheıh Muhammed bın Abdýlrahman ál-Tanı Izraıl men HAMAS-tyń Gaza sektoryndaǵy soǵysty toqtatýǵa keliskenin rastaǵan alǵashqy sheneýnikterdiń biri boldy.
— Biz senim jáne adaldyqpen osy kúnge jettik. Áriptesterimizben birlese otyryp, biz osy kelisimniń oryndalýyn qamtamasyz etemiz, — dedi Qatar premer-mınıstri.
Katar premer-mınıstri atysty toqtatý kelisimi 19 qańtarda kúshine engenshe Gaza sektoryn tynyshtyqqa shaqyrdy.
Ol bul mámile alǵa jyljýǵa jasalǵan alǵashqy qadam ǵana ekenin aıtty.
— Biz kelisimniń barlyq sharttary oryndalǵansha, beıbitshilikke qol jetkizgenshe jáne soǵystyń sońǵy betin japqansha jumysymyzdy jalǵastyramyz, — dep atap kórsetti ál-Tanı.
Saýd Arabııasy kelisimdi quptap, Izraıldiń Gaza sektoryndaǵy «agressııasyn» toqtatýǵa mindetteme alýǵa shaqyrdy.
Iran parlamentiniń spıkeri Muhammad Bager Galıbaf «palestınalyqtardyń batyl qarsylasýy» sıonıstik qurylymnyń «strategııalyq maqsattaryna» jetýine kedergi keltirgenin aıtty. Onyń aıtýynsha, álem «qylmystyq rejımdi» jazalaýy jáne «Palestına halqynyń jarasyn emdeýi» kerek.
Birikken Arab Ámirlikteriniń Syrtqy ister mınıstri Abdýlla bın Zaıd Ál-Nahaııan «Izraıldiń de, HAMAS-tyń da palestınalyq tutqyndar men ızraıldik kepilge alynǵandardyń azaptaryn toqtatý jónindegi mindettemelerin saqtaýynyń mańyzdylyǵyn» atap ótti.
Túrkııa prezıdenti Rejep Taıyp Erdoǵan kelisim palestınalyqtar men aımaq úshin turaqty beıbitshilikke jol ashatynyna úmit bildirdi. Sondaı-aq Túrkııanyń Gaza halqyn qolyndaǵy bar múmkindiginshe qoldaýdy jalǵastyratynyn aıtty.
Iordanııa da málimdeme jasap, kelisimdi quptap, álemdik derjavalardy Gazaǵa kómektiń tez jetkizilýin qamtamasyz etýge shaqyrdy.
Iemendik hýsıtterdiń ókili Muhammed Abdýlsalam da kelisimdi quptady.
— Izraıldiń Palestına halqyna qarsy aıaýsyz agressııasyna qarsy Gazanyń ańyzǵa aınalǵan jáne tarıhı tózimdiligin umytpaımyz, — dedi Abdýlsalam.
Brıtan premer-mınıstri Kır Starmer kelisimdi quptap, ony «ızraıldikter men palestınalyqtar kópten kútken jańalyq» dep atady.
Starmer bul mámile «Gazadaǵy qaıǵy-qasiretti toqtatý úshin óte qajet gýmanıtarlyq kómektiń orasan zor kólemin jetkizý» jáne sodan keıin eki memleketti sheshimge jetý úshin paıdalanylýy kerek dedi.
Germanııa kantsleri Olaf Sholts kelisimdi jaqsy jańalyq dep atap, ony qatań túrde oryndaýǵa shaqyrdy.
— Barlyq kepilge alynǵandar bosatylyp, marqumdardyń súıegi laıyqty jerlenýi úshin otbasylaryna qaıtarylýy kerek, — dep jazdy ol.
Ol kelisimniń «soǵysty túpkilikti toqtatýǵa jáne Gaza sektoryndaǵy aýyr gýmanıtarlyq jaǵdaıdy jaqsartýǵa esik ashatynyn» jáne Germanııanyń osy maqsatta jumys isteýin jalǵastyratynyn aıtty.
Frantsııa prezıdenti Emmanýel Makron X áleýmettik jelidegi jazbasynda kelisimdi joǵary baǵalap, 15 aılyq «aqtalmaıtyn synaqtardan» keıin «Gaza halqyna úlken jeńildik, kepilge alynǵandar men olardyń otbasylaryna úmit» ákeldi dep aıtty.
Ol óziniń oılary tutqynda qalǵan eki frantsýz-ızraıldik kepilge alynǵan Ohad ıAhalomı men Ofer Kalderon týraly ekenin aıtty.
— Kelisim saqtalyp, kepilge alynǵandar bosatylyp, Gaza halqy qutqarylyp, saıası sheshim tabylýy kerek, — dep jazdy ol.
Makron kelisimnen keıin Gazadaǵy qaqtyǵysty toqtatý úshin «saıası sheshim» bolýy kerek dedi.
Eýrokomıssııa tóraǵasy Ýrsýla fon der Lıaıen bul mámile adamdar uzaq ýaqyt boıy úlken azapty bastan ótkergen búkil aımaqqa úmit berdi dep málimdedi.
Ispanııa prezıdenti Pedro Sanches ta kelisimdi quptaıtynyn aıtyp, ol qaqtyǵysty toqtatyp, Gazadaǵy aýyr gýmanıtarlyq jaǵdaıdy retteýge jáne barlyq kepilge alynǵandardy bosatýǵa tıis ekenin aıtty.
Ońtústik Afrıka «Izraıldiń Gazaǵa 15 aılyq genotsıd shabýylynan» keıin «palestınalyqtardyń da, ızraıldikterdiń de adam quqyqtarynyń qorǵalýyn jáne ilgeriletýin qamtamasyz etetin ádil jáne turaqty beıbitshilikke» shaqyrdy.
Buǵan deıin habarlanǵandaı, Izraıl men HAMAS atysty toqtatý týraly kelisimge keldi.