Al Jazeera Ortalyq Azııamen baılanysyn nyǵaıtýǵa múddeli – Mostefa Sýag
Doktor Sýag QR Prezıdenti TRK jýrnalısterimen de pikir almasty.
Atap aıtqanda, sheteldik meımannyń sapary aıasynda uıymdastyrylǵan suhbatty Silk Way telearnasynan osy juma kúni Astana ýaqytymen túngi saǵat 1-de kórýge bolady.
- Doktor Sýag, jaqynda Qazaqstan Prezıdentiniń Teleradıokesheni men Al Jazeera Media Network ózara túsinistik týraly memorandýmǵa qol qoıdy. Biz bul qujatqa qol qoıylǵanyna óte qýanyshtymyz jáne onyń biraz nátıje bergenin kórip otyrmyz. Budan ári yntymaqtastyǵymyz qalaı nyǵaıtylady dep sanaısyz?
- Meniń oıymsha, Qazaqstan memleket retinde jan-jaqty damyp keledi. Elde buqaralyq aqparat quraldaryn damytýǵa degen shynaıy nıet pen jiger bar, bul óz kezeginde damýǵa qoldaý jasaýdyń asa mańyzdy qadamy sanalady.
Bizdiń komanda ókilderiniń pikirine qaraǵanda, osy yntymaqtastyǵymyzdan oń nátıje kórip otyr. Olar stýdentterdiń óte yntaly, aqyldy, talantty jáne oqýǵa qushtar ekenin aıtty. Árıne, olar jýrnalıst bolýdy, naryqta básekege túsýdi asyǵa kútip otyr. Bul turǵyda Qazaqstanda myqty jýrnalısterdiń jańa tolqyny shyǵatynyna senimdimin.
Biz úshin bul oqýdy bastaý – eki tarap arasyndaǵy ózara túsinistik týraly memorandýmǵa qol qoıylǵannan keıingi alǵashqy qadam. Biz osydan keıingi qadamdarymyzdy taǵy da pysyqtaımyz dep oılaımyn. Mundaǵy telearna basshylyǵymen, ýnıversıtet basshylyǵymen jáne stýdenttermen tájirıbe almasýdaǵy baılanysymyzdy tereńdete túsken mańyzdy. Osylaısha, biz alǵa ilgerileý úshin qandaı sheshimder qajet ekenin túsinemiz. Jalpy, bizde kóptegen kýrstar jáne ózge de múmkindikter jetkilikti.
Sonymen qatar, bir-birimizge kómektese otyryp, ózimiz de úırenýge tyrysamyz. Eń aldymen, biz bul jerde úlken memleket týraly jáne buqaralyq aqparat quraldary jumysy jaıynda bilip jatyrmyz. Bolashaqta Ortalyq Azııadaǵy qyzmetimizdi keńeıtýdi sheshsek, Qazaqstan biz qarastyratyn elderdiń biri bolmaq. Alda kóp jumys kútip tur. Sondyqtan Qazaqstanda yntymaqtastyq aıasynda júzege asyrylǵan is-sharalardy birlesken jumystyń basy dep sanaımyz.
- Al Jazeera Ortalyq Azııa men Qazaqstannan ne úırene alady?
- Menińshe, uzaq jyldar boıy Keńes odaǵynyń baqylaýynda júrip, jýrnalıstıkaǵa qatysty shekteý jasaıtyn erejeleri bolǵan el retinde qalaısha BAQ-ty bul qursaýdan bosatqany týraly málimet alǵan mańyzdy. ıAǵnı, qazir buqaralyq aqparat quraldary Qazaqstan halqynyń múddesine qyzmet etip jatyr. Bul óz kezeginde bizge paıdaly tájirıbe alatyn aspekt.
Ekinshiden, Keńes odaǵy ydyraǵannan keıin Qazaqstannyń Táýelsizdik alǵanyna sonshalyqty kóp ýaqyt ótken joq. Dál osyndaı elder osy óńirdegi jýrnalıstıkanyń bolashaǵyn anyqtaıtyna jáne barsha álemde BAQ-tyń qalyptasýyna atsalysatynyna senimdimin. Osyny óte mańyzdy dep oılamyn.
Qazaqstannan úırenetin úshinshi jaǵdaıǵa toqtalsaq, bul óńirde qalaı jumys isteı alatynymyz jaıynda tájirıbe jınaqtaýǵa bolady. Ásirese, el tarıhyna úńilsek, júzege asyrýǵa bolatyn is kóp. Ortalyq Azııa elderi men qalǵan musylman álemi arasynda 10 ǵasyrǵa jýyq ortaq tarıhymyz bar.
Álemniń bul óńiri ıslam órkenıetine eleýli úles qosty jáne ony qazirdiń ózinde moıyndap jatyrmyz. Osy oraıda tıisti materıaldy daıarlap, mazmundy derekterdi aýdıtorııamyzǵa usynamyz dep úmittenemin.
- Ortalyq Azııa óńirindegi jáne Táýelsiz Memleketter Dostastyǵy (TMD) elderiniń aýmaǵyndaǵy buqaralyq aqparat quraly naryǵyna keńinen kirý josparda bar ma?
- Bizde naqty óńirge nemese elge arnalǵan telearna stantsııasyn jáne tsıfrlyq platformany ashý týraly josparymyz joq. Atap aıtqanda, osyndaı naqty josparymyzdy qurmadyq. Degenmen, bul baǵytty zertteý mańyzdy. Biz qarjylyq ári zań turǵysynan jáne kásibı jaǵynan qandaı múmkindikter bar ekenin saralap, Al Jazeera-nyń osy óńirge kelýi halyqqa qandaı paıda ákeletinin pysyqtaýmyz qajet.
Óıtkeni, adamdar qyzyqpaıtyn is-áreketpen aınalysqan durys emes. Bul turǵyda birshama ýaqyt kerek. Bizdiń yntymaqtastyq aıasynda qazir Qazaqstanmen tanysyp jatyrmyz. Atap aıtqanda, qarym-qatynasty nyǵaıtýǵa múmkindikter barshylyq. Qazaqstannyń ózinen jaqsy áser aldym jáne eldi damytý úshin jasalyp jatqan bastamalar kóńil kónshitedi. Bul bolashaqta óz jemisin beredi.
Osyǵan deıin Qazaqstandaǵy áriptesterimmen pikir almasqan edim. Sondyqta qazaqstandyq arnalarǵa nemese sizderdiń telearnalaryńyzǵa (QR Prezıdentiniń Teleradıokesheni quramyndaǵy) Al Jazeera-nyń keıbir materıaldaryn kórsetýge múmkindik berilýi yqtımal.
Ekinshiden, dıstrıbıýtorlardy Al Jazeera kontentin keń aýdıtorııaǵa taratýdy májbúrleýge bolady. Sebebi osynda barlyǵy CNN jáne BBC-di kóre alatynyn baıqadym, biraq Al Jazeera keńinen taralmaǵan. Biz barlyq basqa da sheteldik medıa jelilermen teń turǵymyz keledi, óıtkeni shyn máninde, jańalyqtar boıynsha Al Jazeera olardan áldeqaıda jaqsy.
- Al Jazeera óz tarıhynda qıyn kezeńderdi bastan ótkerdi. Ásirese, qazirgi geosaıası kúntártibin eskere otyryp, redaktsııalyq sheshimderge qatysty kózqarasta qandaı da bir ózgerister boldy ma?
Al Jazeera – keńinen tanymal BAQ. Buqaralyq aqparat quraldarynyń standarttary, etıkasy men erejeleri anyq jáne jurtshylyqqa belgili. Eger osyny elemeseńizder, kásibı turǵydan nasharlaı túsesizder, sondaı-aq saıası, ekonomıkalyq, kommertsııalyq jáne basqa jaǵdaı yqpal etip otyrǵanyn sezinesiz. Al Jazeera-nyń baǵyty bastapqy kezeńnen ózgergen emes, ózimizdiń redaktsııalyq standarttar bar. Basqa elder bizdi synaǵan kezde de redaktsııalyq standarttar ózgermedi.
Aýdıtorııamyz da bizden teris aınalyp ketpedi. Biz aýdıtorııamyzdy joǵalttyq degen pikir shyndyqqa janaspaıdy. Shyndyǵynda, bizge basqa elder nemese úkimetter qysym jasaǵysy kelgende, aýdıtorııamyz aıtarlyqtaı ósti. Máselen, arab elderine baryp, kez kelgen úıge kirseńiz, olardyń Al Jazeera-ny kóretinin baıqaısyz. Al Jazeera batys elderde de óte tanymal. Buǵan deıin Afrıkada, Azııa men Latyn Amerıkasynyń kóptegen elinde bizden ár tilde habar taratýdy surady. ıAǵnı, ıspan, portýgal nemese qytaı tilinde Al Jazeera telearnasyn ashý múmkindigi jaıynda usynys boldy.
Bizde frantsýz, ıspan, qytaı jáne keıbir basqa tilderde kontent daıyndaıtyn tsıfrlyq platformalar bar, biraq bizde jańa telearna ashylǵan joq. Meniń oıymsha, bolashaqta jańa qadamdar jasalýy múmkin. Sondyqtan adamdarǵa dástúrli telearna emes, tehnologııalyq jaǵynan jetildirilgen zamanaýı platforma kerek sııaqty. Biz sol tehnologııany ustanatyn bolamyz.
- Áńgimeńizge raqmet!
Buǵan deıin Astanada ótip jatqan «Al Jazeera aptalyǵy» aıasynda Qatar telekompanııasynyń basshylary QR Prezıdenti teleradıokesheni ujymymen kezdesip, Qazaqstandaǵy eń iri medıaholdıngtiń qyzmetimen tanysqanyn jazǵan bolatynbyz.