Aqtóbelik ustaz aýyl balalaryna sadaq atýdy tegin úıretip júr
- Aqtóbede sadaq atý, sadaq tartý týraly ara-tura estip qalǵanymyz bolmasa, kásibı maman baryn bilmeımiz. Biz úshin Shalqardaǵy muǵalimniń osy sportty damytyp, elimizdegi jarystarǵa oblys atynan shyǵyp júrgeni qyzyq. Qol kúshin qajet etetin sport túrin tańdaýǵa ne túrtki boldy?
- Ózim Shalqar qalasynda týyp-óstim. Qazir ata-anammen, eki sińlimmen birge sol qalada turamyn. Joǵary oqý ornyn bitirgen soń 2 jyl Yrǵyz aýdany Qalybaı negizgi mektebinde fızıka páni muǵalimi qyzmetine ornalastym. Keıin Shalqar qalasyna aýysyp, mamandyǵym boıynsha eńbek jolymdy jalǵasyrdym. Jas maman úshin mektepte bári qyzyqty boldy. Oqýshylar, sabaq ýaqyty, bilim jetildirý kýrstary, semınarlar, túrli kásibı sporttyq sharalar, bári-bári qyz-qyz qaınap jatty. Jańa nárseler úırengen saıyn taǵy ne meńgerýge bolady dep alǵa umytyla beretin kez edi. Az ýaqyt qana jumys istesem de ózimdi birshama jetistikke jetken, sheber maman retinde kóretin boldym. Tek kókeıimde bir suraq boldy, oı mazalaı bastady. «Men ne istep júrmin? Qaıda bara jatyrmyn?» degen.
Sodan 2015-2016 jyldary aǵylshyn tilin meńgermek bolyp, oqý ortalyqtaryn izdegende Medına Tólegenovamen tanysyp, sabaq ala bastadym. Muǵalim retinde onyń dúnıetanymy, ádisteri, bilimdi jetkizýi, qarapaıym nárselerdiń mán-maǵynasyna tereń úńilip qaraýǵa baǵyttaýy men úshin úlken jańalyq boldy. Ár sabaǵyna «búgin ne úıretedi, qalaı úıretedi eken» degen oımen keletin boldym. Ár sabaqqa bos ydystaı «men eshteńe bilmeımin» dep keletinmin. Eshteńe bilmeıtinińdi bilgenniń ózi sondaı baqyt bop seziledi.
Buryn tek bilý úshin, oqýshyǵa jete túsindirý úshin túrli biliktilikti arttyrý kýrstaryna qatyssam, bul joly sol kórgen nárseden, qubylystardan ǵıbrat alýdy, ony jetkize bilýdi uǵynyp, bilimge degen kózqarasym ózgerdi. Sabaqta túrli pikir almasyp, «qaıtsek ózimiz ómir súrip otyrǵan ortaǵa oń ózgerister ákele alamyz?» degen oılarymyz bir arnaǵa toǵysty. Aramyzda dostyq ornap, bekı túskenin bildim. SDU bitirgen IT mamannyń Shalqarǵa qaıtyp kelip, elge rııasyz qyzmet etý nıeti, bilim berýge degen yqylasy, oqýshylaryna degen mahabbaty qýantty. Elge, týǵan jerge shyn jany ashıtyn adamnyń aramyzda júrgeni jańa bastamalardy qolǵa alýǵa jigerlendire tústi.
Sóıtip sadaq tartý, atýǵa degen qyzyǵýshylyq 2019 jyly bastaldy. Áleýmettik jeli arqyly Aqtóbede sadaq atý klýby ashylǵanyn kórdim. Qyzyǵyp, dosym ekeýimizge eki sadaq satyp aldym.
- Jańa dúnıe satyp aldyńyz, keıin ony qalaı qoldandyńyz?
- Keıin sadaq tartý ónerin zertteı bastadym. Jan-jaqty aqparat jınap, jaýyngerlik óner jaıyna qanyqtym. Tapsyrys bergen sadaq kóktemde ǵana qolyma tıdi. Oǵan deıin tipti túsimde kórip, túsimde de atyp úırendim. Aqtóbe qalasyndaǵy sadaq atý ortalyǵyna baryp, bir kún bir saǵat sabaq aldym. Ózime tıesili sadaqty alyp, atyp kórgennen keıin áseri erekshe ekenin túsindim. Rýhyń kóterilip, nysanaǵa oǵyń tıgende kóńiliń shattanady. Sodan kúnniń yzǵaryna qaramastan saǵattap dalada júrdim. Ózińe unaǵan is bolǵan soń ýaqytpen sanaspaı júre beredi ekensiń.
Bul 2020 jyl bolatyn. Jańa nárseni úırenýge jol ashylǵanyna qýandym. Sadaqtyń tarıhı qundylyǵy óz aldyna, bul qaıtpas qaısarlyqqa, tózimdilikke, sabyrǵa, maqsatqa jetýde tabandylyqqa, ustamdylyqqa tárbıeleıtin úlken tárbıe quraly. Sadaq atýdyń bir ereksheligi, bul óner jasty talǵamaıdy. 7 jastan asqan kez kelgen adam birdeı aınalysa alady.
- Al sadaq atý úıirmesin ashý oıy qaıdan keldi?
- Sadaq atý ónerin zerttegen saıyn onyń densaýlyqqa paıdasyn, mádenı qundylyǵyn tereń túsinip, qol úzip alǵan ulttyq ónerdi qaıta jańǵyrtýdy maqsat ettik. Sadaq atýshylar arasynda tájirıbe, pikir almasyp, ıgi basamalardy birge kóteretin orta qurylsa degen arman boldy. Buǵan deıin ózim aıtqan «Qaıda bara jatyrmyn?» degen suraǵyma jaýap tapqandaı boldym.
Sol jyldary aýdanda BUU «Damý» baǵdarlamasy aıasynda jobalar iske asyrylyp jatty. Jobaǵa 1,9 mln teńge bólinetinin bildim. Shalqarda aldymen vorkaýt alańy salyndy. Taǵy eki jobany qoldaýǵa múmkindik bar ekenin bilgende dosym Medına aldymen bilim men mádenıetti damytyp, qalyptastyrýdy usyndy. Onyń aıtýynsha, sodan keıin ǵana ózgesin damytýǵa bolady. Al men bos ýaqytta sportpen shuǵyldanǵan jón deımin. Ekeýmiz aqyldasa kele, kovorkıng ortalyǵyn ashýdy jón dep taptyq. Biraq bul isti ózgeler qolǵa alǵan eken. Sóıtip dosym maǵan sadaq atý jobasyn daıyndaýdy usyndy. Aldymen onyń ulttyq sport, óner ekenin uǵyndyryp, mádenıetin qalyptastyryp baryp, iske kirispekke umtyldyq.
Joba boıynsha tegin qyzmet kórsetilýi kerek. Oǵan ǵımarat ta qajet boldy. Shalqar aýdany ákimdigine baryp, Aqtóbe oblysy boıynsha sadaq atýdy birinshi bop qolǵa alýdy usyndym. Ákimdik qoldap, eki sport mektebiniń birin tańdaýǵa ruqsat berdi. Shalqar aýdandyq aýla klýbynyń dırektory Mámbetov Naǵashybaı Talasbaıuly birden kelisimin berip, ózine shaqyrdy. «Bul sporttyń bolashaǵy bar, osy jerden ash, qandaı kómek kerek» dep qoldaı ketti.
Halyqaralyq uıymǵa usynǵan alǵashqy joba kóp uzamaı qoldaý tapty. Bul biz úshin alǵashqy úlken joba boldy. Dosym Medına, aýla klýbynyń basshysy Naǵashybaı Talasbaıuly, klýb jastary bolyp jobany júzege asyrdyq. Qıyndyq qujatty retteý kezinde kóp kezikti. Sadaq atý alańynyń jóndeý jumystaryn júrgizý, qural-jabdyqtardy daıyndap, ár satyp alǵan dúnıeniń qujatyn tapsyrý, tekserý satysynan óttik. Kúrdeli, biraq mańyzdy joba iske asty. Bos ýaqytty tıimdi uıymdastyrýǵa jol ashylǵanyna, Shalqar úshin jańa óner túriniń qalyptasýyna, ártúrli saladaǵy jastardyń basyn qosatyn orta bolǵanyna qýandym. Sebebi qolyma dıplom alyp Shalqarǵa kelgen soń bir jyl jumyssyz otyrdym, ári sportpen aınalysýǵa múmkindik bolmady. Jastar jıylatyn ortalyqtar joq edi. Tek memlekettik mekemelerde jumys isteıtin jastar úshin ǵana mektepte kesh qalyp, voleıbol, basketbol oınaýǵa múmkindik bolatyn, al qarapaıym turǵynǵa qoljetimsiz.
Bir aıta keterligi, dástúrli sadaq atý jarysyna kelmeıtin sadaq alyp qoıyppyn. Biraq áýesqoılarǵa tıimdi boldy. Pandemııa kezinde shekteýler eskerilip, 5-6 adamnan jattyqty. Stýdentterdiń bári aýylda bolyp, úıirmege suranys artty.
- Oqýshylar úıirmege qatysty ma?
- Alǵashqy jyly jastar, keıin oqýshylar úırendi. Birte-birte qyzyǵýshylar jasy ózgerdi. Bir qıyny, mende osy salanyń dıplomy bolmady. Dene shynyqtyrý páni muǵalimi bolmaǵan soń uıymdastyrý kezinde kedergi kezdesip, jaýapkershilik arta tústi. Keıin ózim tanıtyn adamdardyń balalaryna ǵana úırettim. Al bıyl jumys qaıta jandandy. Degenmen, aýla klýby tarlyq etip júr. Qashyqtyǵy 7 metr ǵana. Qysta toqtap qaldyq. Qańtar aıynda №8 JOBBM dırektory Rıta Basmaǵanbetova mektep sport zalyn usynyp, jattyǵýlarymyz qaıta jandanyp jatyr. Sadaqshylardy senbi-jeksenbi kúnderi túske deıin shaqyramyn. Turaqty keletin 5-6 oqýshy men 15-20 eresek adam bar. Keıde mekteptiń muǵalimderi men eden jýýshysy da sadaq tartyp kóredi. Keıbirine dástúrli sadaq alý týraly usynys berdim. Ónerge qyzyqqany quny 150 myńnan asatyn sadaqty satyp ta aldy. Bul ulttyq ónerdiń osy túri qaıta jandanǵanyn bildiredi.
- Óz sheberligińizdi shyńdaýǵa ýaqyt tabasyz ba?
- Jattyǵý kezinde ózime ýaqyt tappaı jatamyn. Ózim jattyqtyrýshy bolǵannan keıin sadaq atyp jatqan adamdardy baqylap, atý alańynyń qaýipsizdigin saqtaý da oıdy jınaqtaýǵa kedergi keltiredi. Keıde bárin taratyp, jalǵyz qalyp sadaq atqan unaıdy. Sol kezde sheberlikti shyńdaýǵa múmkindik bar. Bul jerde óz nysanańa oıdyń joǵary kontsentratsııasy, fokýs kerek. Barlyq sport sııaqty sadaq atý úshinde arnaıy jattyǵýlar jasalady. Qoldyń, beldiń, arqanyń bulshyq etterin de qyzdyrý kerek. Jattyqtyrýshysyz ózdigimnen jattyǵyp júrgen soń munyń bárin men jarystarǵa barǵanda kórip, arnaıy vıdeo sabaqtar qarap úırenip aldym. Áleýmettik jeliden vegr, túrik sadaqshylarynyń jattyǵýlaryn qaraımyn. Qazir 30 metrden sadaq tartyp júrmin. Negizi 30 - 60 metr aralyǵynda bolady. Ol úshin jazda dalalyqqa shyǵý kerek. Qys mezgilinde jarysqa daıyndalýǵa múmkindikter az, atý alańy joq.
- Jarystarǵa qatystyńyz ba?
- 2022 jyly el birinshiligine bardym. Ár jarys tájirıbe alýǵa, sheberlikti shyńdaýǵa berilgen úlken múmkindik dep bildim. Sebebi tájirıbeli sadaqshylarmen pikir almasyp, ózińmen-óziń jarysýdy úırenesiń. Sadaq atýda ózińe óziń qarsylas bolasyń, oımen jumys isteısiń. Atý alańyna shyqqanda aldyńda nysana bar, óziń barsyń, qolyńda sadaq pen oq, sadaqty tartyp, demińdi ustap, oqty kiristen jibergende ushyp bara jatqan oq, maqsatqa umtylǵan ózińdeı seziledi. Bul jerde adamnyń rýhanı tárbıesi de bar. Ózińdi zertteı bastaısyń.
Sonymen birge Shymkentte ótken Azııa kýbogyna qatystym. Oǵan ózim ǵana emes, jastardy apardym. Orynǵa ıe bolmadyq, bir jaǵynan sadaq syndy. Kóńilime kirbiń túsirgeni osy boldy.
Kóp uzamaı jaz aılarynda respýblıka boıynsha «Mergender mekeni» realıtı jobasy bastaldy. Batys aımaq boıynsha Aqtaý qalasynda irikteýden ótip, Astana qalasyna fınaldyq kezeńderge joldama aldym. Saıys tartysty ári qyzyqty boldy.
Sadaqshylardyń barlyǵyna ortaq shart qoıylyp, sadaq pen oqty ózderi berdi. Kezekti saıys bastalǵansha qandaı nysana, qandaı qashyqtyqta atylatyny aıtylmady. Ár kúni ártúrli nysan, ártúrli qashyqtyq tańdaldy. Er adam úshin de, áıel úshin de shart ortaq. Sol saıystan tórtinshi oryndy jeńip alyp, 1 000 000 teńge kóleminde júldege ıe boldym. Alǵan aqshama jańa sadaq satyp aldym.
Qazir Aqtóbe qalasy boıynsha «Jebe» dástúrli sadaq atý federatsııasy ashyldy. Sol federatsııanyń vıtse-prezıdenti boldym. Aldaǵy ýaqytta jarystar uıymdastyryp, osy salany keńinen damytqymyz keledi. Tek mektep emes, balabaqshada da sadaq atý ónerin úıretý mańyzdy.
- Sáttilik tileımiz!