Aqtóbede turmysy nashar 53 myń otbasy bar
Bıyl shilde aıynyń sońynda Premer-Mınıstr Oljas Bektenov memlekettik qoldaý sharalarynyń tıimdiligin arttyrý arqyly elimizde ómir súrý sapasyn jaqsartý jóninde keńes ótkizdi.
Sol keńeste «Otbasynyń tsıfrlyq kartasy» men ondaǵy kórsetkishterdiń ákimder KPI kórsetkishine týra áser etetini basa aıtyldy. Bul júıe QR Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstrligine júkteldi.
Qazir platforma Astanadaǵy ortalyqta basqarylǵanymen, óńirlerde bilim, jumyspen qamtý jáne áleýmettik baǵdarlamalar basqarmalarynda mamandar kirip, baqylaý múmkindigin alǵan.
Júıeniń jumysy týraly Aqtóbe oblystyq jumyspen qamtýdy úılestirý jáne áleýmettik baǵdarlamalar basqarmasynyń bólimi táptishtep aıtyp berdi.
Ár adamnyń otbasy týraly aqparaty bir júıege engizildi
«Otbasynyń tsıfrlyq kartasy» — áleýmettik kórsetkish aınasy. Munda ár óńirdegi otbasy, otbasy músheleri týraly aqparat jan-jaqty qamtylǵan.
Ony árbir salaǵa jaýapty basqarma, bólim, mekeme ózderi toltyryp, engizip qoıady. Al kórsetkishti platformany jasaǵan kompanııa saraptap, Úkimetten naqty tapsyrma beriledi.
— Aqtóbe oblysynda «Otbasynyń tsıfrlyq kartasy» platformasy 2021 jyly engizildi. Pılottyq jobaǵa bizdiń óńir alǵashqy bop endi. Al 2022 jyldyń qyrkúıek aıynan bastap júıe tolyqqandy iske qosyldy. Halyqtyń turmys jaǵdaıyn anyqtaýǵa, otbasynyń áleýmettik portretin jasaýǵa, qarjylyq jaǵdaıy, áleýmettik mártebesi men tabysyn, ómir súrý deńgeıin anyqtaýǵa múmkindik beretin aqparattyq júıe bul. Júıe barlyq memlekettik organnyń aqparattyq júıesimen ıntegratsııalanǵan. Biz eshteńe ózgerte almaımyz. Ári árbir quzyrly organ óziniń aqparattyq bazasynda túzetý, ózgertý engizedi. Sodan keıin ǵana ol ózgeris jalpyǵa kórinedi, — dedi Aqtóbe oblystyq jumyspen qamtýdy úılestirý jáne áleýmettik baǵdarlamalar basqarmasynyń bólim basshysy Aqsulý Jubanazarova.
Buǵan deıin habarlaǵanymyzdaı, «Otbasynyń tsıfrlyq kartasy» 5 sanatqa bólinedi. Aqtóbe oblysy boıynsha 277 626 otbasy bar. Onda 932 myń adam tirkelgen. «A» sanaty — aýqatty. ıAǵnı, turmysy jaqsy. «V» sanaty — qanaǵattanarlyq. «S» sanaty — qanaǵattanarlyqsyz. «D» sanaty — daǵdarys. «E» sanaty — shuǵyl.
— Óńirde Aqtóbe oblysy ákiminiń orynbasary Ǵalymjan Eleýovtyń tóraǵalyǵymen shtab quryldy. Árbir aýdanda monıtorıng komıssııasy bar. Komıssııa tóraǵasy ákimniń orynbasarlary. Aýyldyq okrýgterde de monıtorıng toby bar. Olar otbasyna baryp, turmys jaǵdaıyn anyqtaıdy, kómektesedi. Bıyl tamyz aıynda eki sanatty ózektendirý jumysy qolǵa alyndy. Bizde 56 344 otbasy bolsa, qazir 53 241 otbasy bolyp, azaıdy, — dedi Aqsulý Jubanazarova.
Onyń aıtýynsha, QR Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstrligi janynda Eńbek resýrstaryn damytý ortalyǵy bar. Jobany qurastyryp shyǵarǵan da — osy ortalyq mamandary.
Júıeniń jumys isteýin de Eńbek resýrstaryn damytý ortalyǵy qadaǵalaıdy. Aqtóbe oblystyq jumyspen qamtý jáne áleýmettik baǵdarlamalar basqarmasynda Aqsulý Jubanazarovada bazaǵa kirý múmkindigi qarastyrylsa, aýdandar boıynsha bólim basshylaryna júktelgen.
— 2023 jyly ár basqarmaǵa óz bazasyn tekserip, túzetý engizý úshin múmkindik berildi. Sóıtip bilim, densaýlyq saqtaý, jastar saıasaty basqarmalarynyń mamandary bazaǵa kirip, jumys istedi. Bıyl bul ózgerip, tek bilim men jumyspen qamtý basqarmalaryna arnaıy qupııasóz berildi. Barlyǵyna birdeı ashyq bolmaıdy. Sebebi adamdar týraly jeke málimet tolyq saqtalǵan. «Otbasynyń tsıfrlyq kartasy» oblys ákimderiniń KPI kórsetkishine áser etetinin bilemiz. Aqtóbeniń jaǵdaıy jaqsy. Úsh aıda 3103 otbasy «D» jáne «E» sanatynan alyndy. Úkimet bıyl Aqtóbege 1625 otbasyny shegerýdi tapsyrdy. Demek biz tapsyrmany oryndap otyrmyz, — dedi Aqsulý Jubanazarova.
Adamdar qujatqa salǵyrt qaraıdy — maman
«Otbasynyń tsıfrlyq kartasy» durys bolýy úshin adamdar qujatqa myǵym bolýy tıis. Al qazir tiriler arasynda qaıtys bolǵan adamdar da júr. Sonymen birge turǵylyqty jeri týraly aqparattyń kóbi eski.
— Birinshiden, turǵylyqty jerin durystaý kerek. Adamdar basqa bir jerde turady, ekinshi mekenjaıda tirkeledi. Ekinshiden, 2006 jylǵa deıingi neke, 2007 jyldyń tamyz aıyna deıin týǵan balalar tsıfrlandyrylmaǵan. Osy kemshilik 2019 jyly nesıeni keshirý kezinde anyq sezildi. Adamdar tizimnen ózin tappaı, aryz túsirdi. Úshinshiden, ata-anasy, kelin-balasy bir úıde turǵanymen, eki bólek otbasy sekildi tirkeledi. Shyn máninde olar bir úıde turady. Turǵylyqty jeri bir mekenjaı bolǵan soń bári bir otbasy bolyp eseptelýi tıis. Bólek tirkelse, kirisi, dúnıe-múlki ekige bólinip ketip otyr. Tórtinshisi, shekaralas aýdandar bar. Aýdannyń adamdary Reseıge ketip qalǵan, oralmaǵan. Turǵylyqty mekenjaıynda tirkeýden shyqpaǵan soń halyq sany tiziminde bar. Besinshiden, qaıtys bolǵan adamdarǵa anyqtama almaǵan. Keıbiriniń aǵaıyn-týysy bar, keıbirinde eshkim joq. Mamandar baryp, týysy bolsa túsindiredi, — dedi Aqsulý Jubanazarova.
Bir balanyń eki JSN nómiri bar — bilim basqarmasy
«Otbasynyń tsıfrlyq kartasyn» byltyr Aqtóbe oblystyq bilim basqarmasy da túzetti. Al bıyl jaýapty maman anyqtaýy tıis aqparat tizbegin kórip otyrǵanymen, ortaq bazada eshteńe ózgerte almaıdy.
— Byltyr Aqtóbe oblysy boıynsha 11 myńnan astam balanyń aqparatyn naqtylaý qajet boldy. Jyl ishinde aýqymdy jumys atqarylyp, bıyl myńnan astamyn qaıta qarap jatyrmyz. Tarqatyp aıtar bolsam, eger bazada tirkelmegen bala anyqtalsa, úıine baryp qarap, olardyń mártebesin anyqtaımyz. Al balanyń oqymaı júrgeni, bilim ordasyna barmaǵany belgili bolsa, onda olardy tizimge alyp, mektebi naqtylanady. Mektepte, tehnıkalyq jáne kásiptik bilim berý nemese JOO-da, onyń ishinde arnaýly mekemelerde bilim alýshy retinde aıqyndalsa, onda olardy Ulttyq bilim berý derekter qoryna tirkeıdi. Eger balanyń qaıtys bolǵany anyqtalsa, onda ádilet organdarynda tirkeý júrgiziledi. Sonymen birge múgedektigi bar balalar anyqtalǵan jaǵdaıda medıtsınalyq saraptamasynyń sáıkestigi tekseriledi. Keıin eger múmkindik bolsa, mektepte oqýyna jaǵdaı jasalady, — dedi Aqtóbe oblystyq bilim basqarmasynyń bas mamany Jaınagúl Baımaǵambetqyzy.
Qazirgi kezde mamandar birqatar qıyndyqqa tap boldy. Bala basqa úıde tirkeýde, al olar basqa aýdan, qalada nemese ózge jerde turady. ıAǵnı, turǵylyqty jeri men tirkeýde turǵan orny eki bólek. Sonymen birge naýqas balalardyń, shetinep ketken, qaıtys bolǵan balalardyń qujaty der kezinde jańarmaı qalǵan.
Saldarynan olar tiri adamdar qatarynda, al naýqas balalar saý balalar tiziminde. Osydaı kezde «balam týabitti naýqas, qalaı bilmeısizder», «kishkentaı kezde shetinep ketken, nege tirkelmegen» dep ata-analary ashýlanady.
— Keıbir balalarda 2-3 JSN bar bolyp shyqty. Onyń qalaı berilgenin de bilmeımiz. Biri JSN-men mektepte otyrsa, ózge JSN-men eshqaıda barmaǵan bolyp shyǵady. Ata-anasy bir JSN-in joıýy qajet. Keıbiri ýaqyty joq ekenin alǵa tartady. Biz bul máseleni der kezinde sheshý úshin polıtsııa, ádilet, sot organdarymen tyǵyz jumys isteımiz. Eger bala tirkelgen jerinde turmaıtyn bolsa, onda ata-anasyna sms habarlama jiberip, naqty mekenjaıyna tirkeý qajet ekenin eskertemiz. Al eger bala Qazaqstannan tys jerge ketken bolsa, onda tizim UQK men kóshi-qon polıtsııasyna beriledi. Qaıtys bolsa, ádilet organdary qaıtys bolǵanyn tirkeý boıynsha shara qabyldaýy qajet, — deıdi Aqtóbe oblystyq bilim basqarmasynyń bas mamany.