Aqtóbede Orqash ormanyn qorǵaýǵa tehnıka jetpeıdi
Temir orman sharýashylyǵy quramynda bolǵan Orqash orman sharýashylyǵy 2023 jyldyń aqpan aıynda qaıta bólindi. Jalpy aýdany 57 myń gektardan asatyn aýmaqtyń 10 myń gektarǵa jýyǵynda aǵash egilgen. Sonymen birge dál osy mekemege Qumjarǵan-Kókjıde erekshe qorǵalatyn aýmaǵy kiredi. Mekemede 36 adam eńbek etedi. Onyń 14 orman kúzetshisi, 3 orman sheberi, ormanshy bar.
«Ormanda 300-den astam ósimdik túri bar. Onyń 32-i sırek kezdesetin ósimdik. Ekeýi Qyzyl kitapqa engen. Marzıanka jáne qyryqqulaqtyń sırek kezdesetin túri osynda bar. Qyryqqulaq muz dáýirinen qalǵan ósimdik. Orqash ormany men Altaı týy bókterinde kezdesedi. Muny 2015 jyly Qazaqstan-Reseı ekspedıtsııasy kezinde óńirge kelgen professor Aleksandr Chıbılev dáleldep ketti. Al aǵash túrlerine keler bolsaq, qaraǵaı, aq qaıyń, terek, jıde, qaraǵash ta bar. Janýarlardan qaban, elik, qoıan, túrki, qasqyr kezdesedi. Muǵaljar taýy tıip turǵan soń qasqyr keledi, biraq kóp emes. Kóktem men kúzde bulan mıgratsııasy tirkeledi», - dedi Orqash orman jáne janýarler dúnıesi qorǵaý mekemesiniń dırektory Kamshat Ermaǵambetov.
Qazirgi kezde burynǵy Orqash, qazirgi Qarakól aýylynda órt sóndirý beketi salynyp jatyr. Ázirge ormanshylar qolda bar órt sóndirý quralyn ǵana mise tutyp júr. Olarda sapalaq jáne arqaǵa asatyn sý búrikkish apparaty bar.
«Órt qaýipti kezeńde orman kúzetshileriniń jumysy kúsheıedi. Olarǵa eki ǵana jeńil kólik qarastyrylǵan. Bul az. Ár ormanshynyń baqylaıtyn, qadaǵalaıtyn aýmaǵy bar. Oǵan jetý biraz ýaqyt alady. Al aýdan ortalyǵy bizden 60 shaqyrym qashyqtyqta ornalasqan. Osydan-aq ormandy saqtaýda qıyndyq bar ekenin uǵynýǵa bolady. Bizge sharýashylyqtyń tehnıkasyn kóbeıtip berse deımiz. Arada bir jyldan astam ýaqyt ótse de jumys keńsesi joq. Jeke kásipkerdiń ǵımaratynda otyrmyz kelisip. Mashına-traktor sheberhanasy, janar-jaǵarmaı saqtaý orny, qoıma da joq. Al traktor jetkilikti. Bizde jer jyrtyp, tasymaldaý úshin 6 traktor bar», - dedi Kamshat Ermaǵambetov.
Orqash ormanyna adamdardyń kirip, tynyǵýyna bolady. Ormanshylar arnaıy sáki men as daıyndaıtyn oshaq quryp qoıǵan. Kúz ben kóktemde aǵashtyń qýraǵan butalaryn kesip, jınap, daıyndaıdy. Bul – orman ishindegi qaýipsizdikti saqtaýǵa arnalǵan amal.
«Munda adamdar jıi keledi. Senbi, jeksenbi tipti bosamaıdy. Bul jaqqa arnalǵan týrmarshrýttyń kestesi buryn jasalyp, bıyl suranysqa ıe. Kelýshiler orman ishin aralap, Tileýbulaq úńgirine barady. Sonymen birge tuzdy kólge de túsip, densaýlyǵyn shyńdaıdy. Osy týrmarshrýt aıasynda kásip bastaǵysy keletin jergilikti turǵyndar da kezdesedi. Olar kelýshilerge as mázirin usynyp, saýmal berse, demalysty jaqsy ótkizýge arnalǵan jobalardy daıyndasa bolady. Munyń bári aldaǵy jyldardyń enshisindegi jumys», - dedi Kamshat Ermaǵambetov.
Aıta keteıik, 2025 jyly Orqash ormany alqabyn damytý jospary daıyndalady. Aldyn ala mamandar kelip, baǵdarlamasyn bekitedi.