Aqtóbede kópbalaly ana ishki týrızmdi damytýdy qolǵa aldy
Qaraǵaıly orman men Barqyn qumy
Aqtóbeniń ishki týrızmin damytýdy qolǵa alǵan týroperator tanymdyq ári demalys baǵytyn tańdaǵan. Oıyl aýdanynyń týrmarshrýtynda Barhyn qumy men qaraǵaıly ormanǵa saıahat bar.
Aqtóbe oblystyq tarıhı-mádenı muralardy qorǵaý jónindegi memlekettik ınspektsııasynyń habarlaýynsha, bul aýmaqqa 1873, 1899, 1903, 1907 jáne 1913 jyldary aǵash egilgen.
Sóıtip qaraǵaıly orman paıda boldy. Derekterge súıensek, Oıyl orman sharýashylyǵy soǵystan keıingi kezeńde damydy. Alǵashqyda aýyldy qum kóshkininen saqtap qalý úshin kóshitter otyrǵyzylsa, qazir saıaly orman kózdiń jaýyn alady.
Barqyn qumy – Oıyl aýylynyń ońtústik-batysynda ornalasqan. Onyń kólemi 34 346 gektar jerdi alyp jatyr.
Kópbalaly ananyń kásibi
Barhynǵa sapar shekken adam dalada qalmaıdy. Tek aldyn ala sol aımaqty jalǵa alyp, qyzmet kórsetip júrgen kásipkermen habarlasý kerek. Oıyl aýylynyń turǵyny Rysgúl Naýryzbekova 7 gektar jerdi 10 jylǵa jalǵa alǵan.
«2020 jyly «Bıznes Bastaý» jobasy aıasynda kásipkerlik negizderin oqydym. Keıin qaıtarymsyz grant alý úshin bıznes josparymdy usyndym. Men orman alabynda demalys ornyn ashyp, týrısterge qyzmet kórsetýdi jón sanadym. Іshki týrızmdi damytýǵa arnalǵan jobama 2,5 mln teńge berdi. 2020 jyldyń qys aılarynda týrıster kele bastady. Biz munda at shanamen qydyrdyp, atpen serýendeýge múmkindik jasadyq. Eki at, esek te bar. Shanamen syrǵanaıdy, adamnyń janyna rahat syılar ásem tabıǵatty tamashalaıdy. Mundaǵy appaq kórinis kez kelgen adamnyń boıyn qýat berip, kóńil-kúıin arttyratynyn bilemiz», - deıdi Rysgúl Naýryzbekova.
Degenmen qysta emes, jaz aılarynda suranys joǵary. Sol kezde qalalyqtar ǵana emes, aýyldastary jınalaty, túrli mereıtoıdy ótkizedi.
«Jaz aılarynda adam óte kóp keledi. Senbi-jeksenbi kúnderi adamdar taza aýada tynyqqandy, dostarymen bas qosqandy unatady. Keıde aýyl adamdary qudasyn shaqyryp, týǵan kúnin atap ótedi. Al sákide ujym bolyp demalysty sátti ótkizedi. Oıylda jalǵyz ózim osy jobany qolǵa aldym. 7 sáki bar. Eki kıiz úı tigildi. Kúıeýim orman sharýashylyǵynda jumys isteıdi. Sonyń oıynda júrgen is edi. Oıylda qyzmet kórsetý orny kóp. Al joldasym Temirbek Senǵalıev ekeýmiz osy baǵytty tańdadyq. Kıiz úıdi ydys-aıaǵymen 20 myń teńgege jalǵa beremin. Atpen serýendeý 30 mınýtqa 500 tg, sáki 3 myń teńge. Janymyzda ózimmen birge barlyǵy 5 adam jumys isteıdi. Otbasylyq bıznes dep aıtsam artyq bolmas. Ázirge shetelden kelgender bolmady», - dedi Rysgúl Naýryzbekova.
Kásipker qolǵa alǵan isti ári qaraı damytýdy kózdep otyr. Ol elektr togy men gaz tartylsa, kelýshilerge jaılylyq syılaǵysy keledi.
Al sýdy arnaıy qazylǵan uńǵymadan alyp otyr.
«Ózim Almatynyń qyzymyn. Mamandyǵym joq. Mektep bitirgen soń kúıeýge shyǵyp kettim. Qazir 6 balam bar. Bes qyz, bir ul tárbıelep otyrmyn. Kishkentaıym 6 aılyq, úlkeni 12 jasta. Bári de qolqabys etedi. Munda jazda demalýshylarmen birge em qabyldaıtyn úlkender keledi. Býyny syrqyrap, júrip-turýy qıyndaǵan adamdar qumǵa túsedi. Ásirese shilde, tamyz aılary yńǵaıly. Arnaıy keletin adamdar qonyp, osy jerde jatady», - deıdi ol.
«Atymdy jalǵa beremin»
Munda tek bir sharýa emes, aýyldyń ózge adamdary da ishki týrızmdi damytýǵa úles qosyp júr.
«Ózim aýdan ortalyǵy Oıylda turamyn. Barhyn ormanyna aýyldan ǵana emes, qaladan da kelip, jazda qumǵa túsedi. Bul jerdiń qumy býyn aýrýlaryna em dep aıtylady. Negizi pandemııa kezinde kópshilik úıden shyǵýǵa qoryqty. Keıin shekteý sharasy jeńildep, qaıta jandandy. Úlkenderi qumǵa tússe, jastary kóńil kóterýge keledi. Árkimniń qyzyǵýshylyǵy ártúrli. Ózim anamdy ákelemin, sonyń janynda ózim de qumǵa túsemin. Aýylda qum ǵana emes, Keraly tuzyna barady», - dedi kelýshilerge atty jalǵa beretin turǵan Qaırat Beketaev.
Ol qazir jalǵyz atyn baǵyp, jalǵa berip otyr. Eger suranys artsa, sanyn kóbeıtpek.
Onyń aıtýynsha, qolda bardy qadirleý kerek. Degenmen aýyl turǵyndary kelse, qoqysty tastap ketýdi ádetke aınaldyrǵan.
Kókjar jármeńkesi – tarıhı oryn
TýrıstergeAqtóbeniń Oıyl aýdanyndaǵy Kókjar jármeńkesiiń saýda qatarlary kórsetiledi. Qazir bul aýmaqta Oıyl aýdandyq kolledji bar.
Bir aýla demeseńiz, Kókjar jármeńkesiniń saýda qatarlary jańartylǵan, memleket qorǵaýyna alynǵan. Buǵan deıin habarlaǵanymyzdaı, Aqtóbe oblysy Oıyl aýdanynda qundy jádigerler sol kúıi saqtalǵan.
Baı kópesterdiń úı qazir ınternat úıine aınaldy. Al jármeńke kezinde qarapaıym adamdar qonystanǵan úılerde áli kúnge deıin oıyldyqtar turady. Jeke, kommýnaldyq menshektegi ǵımarttardyń negizi sol kúıi saqtalǵan, keıbiri jańartylǵan.
Sonymen qatar, saýda qatarlary men meshit ǵımaraty jóndeldi, qalpyna keltirildi. El arasyndaǵy qarym-qatynasty ornatyp, saýda-sattyqty damytýǵa, sport pen mádenıettiń damýyna serpilis bergen Kókjar jármeńkesi kezinde mal jáne mal ónimderi, aǵash, temir buıymdary, ydys-aıaq, mata satylǵan.
Muraǵattardaǵy qundy derekterdi jınaqtap, zertteý jumystaryn júrgizýdi óz mindetine alǵan Shyǵanaq Bersıev atyndaǵy óner jáne ólke tarıhy mýzeıi taǵy bir qujatqa qol jetkizdi. Qujatty Máýkeýde turatyn aqtóbelik Oleg ıAreşenko tapsyrǵan.
Oıyldaǵy Kókjar jármeńkesi eń alǵash ret 1967 jyly Qazybek bolasynda ashyldy. Qazaq jerinde birneshe jármeńkeler bolǵan. Qazirgi kezde saýda qatarlary men jármeńkeniń komıtet úıi saqtalǵan tek Kókjar jármeńkesi bolyp tur.
Kókjar jármeńkesi kezinde tutynǵan kúmis qasyq, shaıdyń qalaıy qoraby, qysh ydystary men sol jyldary túsirilgen sýretter mýzeıde saqtaýly.
Áli kúnge deıin 150 jyldyq tarıhy bar jármeńke derekteri jınaqtalyp jatyr, zertteý jumystary toqtaǵan emes. Máselen, Máýkeýde turatyn jerlesimiz Oleg ıAreşenko baǵaly qujatty tapsyrdy.
Qujatta jármeńkeniń ashylý ýaqyty, satylǵan zattar tizimi naqty jazylǵan. Kúnderi men saǵaty da jazýly tur.
Aıta keteıik, jeńmeńkeniń saýda qatarlary Oıyl mańyndaǵy qyzyl qumnan quıylǵan qyzyl kirpishten qalandy. Jármeńke alǵashqy jyldary Qazybek bolysyndaǵy ashyq aspan astynda uıymdastyrylyp, eki jyldan soń Barhyn shatqalyna kóshirilgen.
Sol jyldary Oıyl bekinisi turǵyzylyp, áskerı nysandar salyndy. Áskerı nysandardyń orny saqtalǵanymen, ǵımarttar qırap qalǵan.
Ǵasyrlyq tarıhy bar meshit
Oıyldaǵy ǵasyrlyq tarıhy bar meshit 1883 jyly salynǵan. Kúıdirilgen qyzyl kirpishten salynǵan mishet birneshe jyl boıy qaraýsyz qalyp, jabyq turǵanymen, 1999 jyly jóndelip, qalpyna keltirildi. Al 2014 jyly kúrdeli jóndeýden ótti.
«2020 jyldan bastap ishki týrızmde sirpilis boldy. Týrıster sheteldi emes, ózimizdiń «keremetterdi» tańdady. Sonyń biri – Oıyl ormany. Barhynǵa keletin adam kóp. Qumnyń úsindegi orman bizde ǵana bar. Osy keremetti kórgende kóbi qaıta keledi. Voleıbol oınaımyz. Balalar batýtta sekirip, átkenshek tebedi. Atpen serýenden, taza aýada tynyǵady. Bir adam unatyp, únemi osy týrmarshrýttardy tańdaıdy. Jas erekshelikteri ártúrli. Oqýshylar da bar», - dedi gıd Aqtoty Tashıgýlova.
Onyń aıtýynsha, aldaǵy ýaqytta týroperator ishki týrızmdi damytýǵa arnalǵan baǵyttardy jańartyp, tolyqtyryp otyrady.