Aktıvterdi elge qaıtarý: Jýrnalıstik zertteý olıgarhtardy tekserýge negiz bolady
Ol Qazaqstanda zańsyz alynǵan aktıvterdi qaıtarý jónindegi komıssııa qurylǵanyn eske saldy. Jaqynda QR Premer-Mınıstri Álıhan Smaıylovtyń tóraǵalyǵymen atalǵan komıssııanyń birinshi otyrysy da ótti.
Komıssııa Memleket basshysynyń tapsyrmasyna sáıkes jáne «Zańsyz aktıvterdi memleketke qaıtarý týraly» zańdy oryndaý maqsatynda qurylǵan. Onyń quramyna Úkimet músheleri, quqyq qorǵaý organdarynyń basshylary, Parlament depýtattary men qoǵam qaıratkerleri kirdi. Komıssııanyń negizgi mindetteriniń biri – júıeli sharalardy júzege asyrý, zańsyz shyǵarylǵan kapıtaldy elge qaıtarýdyń ádisteri men tetikterin ázirleý. Bul rette barlyq sheshimder elimizdiń áleýmettik, ekonomıkalyq jáne saıası múddelerin eskere otyryp, alqaly túrde, ashyq jáne beıtarap qabyldanady.
Komıssııanyń ýákiletti organy – zańǵa sáıkes jumysyn bastaǵan QR Bas prokýratýrasynyń Aktıvterdi qaıtarý komıteti.
Zań kúshine sáıkes aktıvterdi óz erkimen qaıtaratyn adamdarǵa naqty kepildikter beriledi. Óz erkimen qaıtarý sharttary, sondaı-aq tizilimdi qalyptastyrýdy qosa alǵanda, májbúrli túrde qaıtarý jónindegi is-qımyldar jáne basqa da qadamdar Komıssııanyń qaraýyna jatady.
Eske salsaq, Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń 5 qazandaǵy Jarlyǵymen QR Bas prokýratýrasynyń Aktıvterdi qaıtarý jónindegi komıteti quryldy.
Jańa vedomstvo - «Zańsyz ıemdenilgen aktıvterdi memleketke qaıtarý týraly» Zańyna sáıkes aktıvterdi qaıtarý jónindegi ýákiletti organ. Komıtettiń mindetteri aktıvterdi izdeý jáne qaıtarý, osy saladaǵy halyqaralyq-quqyqtyq yntymaqtastyqty damytý, sondaı-aq ekonomıkalyq resýrstardyń zańsyz shoǵyrlanýyna jáne aktıvterdi zańsyz shyǵarýǵa yqpal etken sebepter men jaǵdaılardy anyqtaý jáne joıý bolyp aıqyndaldy.
Atap aıtqanda, qoıylǵan mindetterdi oryndaý, onyń ishinde múliktiń zańdylyǵyn anyqtaý úshin komıtet aktıvter men olardyń ıeleri týraly barlyq qajetti aqparatty suratýǵa jáne alýǵa, sondaı-aq ǵalymdardy, sarapshylardy, mamandardy tartýǵa quqyly. Komıtettiń fýnktsııalaryna aktıvter týraly aqparatty monıtorıngileý jáne taldaý, aktıvterdiń zańdylyǵyn tekserý, komıssııanyń sheshimi boıynsha arnaıy tizilimge engizilgen adamdardan aktıvterdi ashyp kórsetý týraly deklaratsııalardy qabyldaý jáne qaraý kiredi.
Vedomstvo, sondaı-aq shet memleketterge zańsyz shyǵarylǵan aktıvterge tyıym salý, qamtamasyz etý sharalaryn qabyldaý jáne tárkileý týraly suraý salýlar jiberýge, zańsyz ıemdenilgen aktıvterdi memleket kirisine aınaldyrý týraly qazaqstandyq ári sheteldik sottarǵa talap-aryz berýge, sotqa deıingi tergep-tekserýlerge bastamashylyq jasaýǵa jáne derbes júrgizýge, sondaı-aq aktıvterdi erikti túrde qaıtarý týraly kelisimder (bitimgershilik, protsestik jáne ózge de kelisimder) jasasýǵa ýákiletti.
«Endi Bas prokýratýra janyndaǵy komıtettiń aldynda turǵan basty mindet – tıisti reestrge engizilýi tıis sýbektilerdiń tizimin anyqtaý. Bul tizimge engen adam alyp jatqan tabystarynyń zańdylyǵyn rastaýy kerek», - dep túsindirdi Alma Muqanova.
Bul turǵyda ákimshilik jáne bılik resýrstary bar jáne osy resýrstardyń nátıjesinde tıisti aktıvteri bar memlekettik laýazym ıeleri men tulǵalar qamtylmaq. Atalǵan tizimde osy sýbektilermen úlestes adamdar da eskeriledi. Bul jerde úlestes adamdardyń óte keń aýqymy qarastyrylyp otyr, ıaǵnı olardyń týystary, sondaı-aq múliktiń menshik ıesi retinde qandaı da bir jolmen bekitilgen ataýly toptar anyqtalady.
Vıtse-mınıstrdiń sózine qaraǵanda, qazir komıtettiń basty jumysy - osy tizimdi qurý. Tizim qurylyp, ondaǵy adamdar týraly aqparat jınaqtalǵannan keıin, qujattar aktıvterdi qaıtarý jónindegi komıssııanyń qaraýyna usynylady. Óz kezeginde komıssııa qujattar men dálelderdi qarap, tıisti reestrge aktıvterdi zańsyz shyǵarǵan kúdikti adamdardy qosady.
«Alaıda, bul reestr jabyq bolady. Nelikten? Óıtkeni bizde kinásizdik prezýmptsııasy qaǵıdaty bar. Tizimde qoǵamǵa tanymal tulǵalar, bıznesmender qamtylýy múmkin. Olardyń aty-jóni osy tizimge engeni jarııalanyp ketse, bul jaǵdaı bıznesine, mártebesinen zalal keltirýi múmkin. Bul adamdardyń bıznesi – ol aktıv. Sondyqtan osy aktıvtiń qundylyǵyn biz ózimiz joıyp alýymyz yqtımal. Bul rette komıssııaǵa berilgen tizim jarııalanbaıdy», - dedi Ádilet mınıstrliginiń ókili.
Aktıvteri boıynsha kúdikke ilingen adamdar reestrge qosalǵannan keıin, olarǵa tıisti eskertpe joldanady. Óz kezeginde osy adamdar tıisti deklaratsııany tapsyrýǵa mindetti bolady. Zańsyz ıemdelgen aktıvterdi qaıtarý erikti túrde nemese Respýblıkanyń, shet memleketterdiń sot aktileri nemese shet memleketterdiń quzyretti organdarynyń sheshimderi negizinde májbúrli túrde júzege asyrylady.
«Bul standartty deklaratsııa emes, onda árbir aktıvi jaıynda tolyqqandy aqparat berilýi tıis. Sodan keıin komıssııa alǵan derekter boıynsha sheshim jasaıdy. Eger zańsyz ıemdengen aktıvter anyqtalsa, tizimdegi adamdardyń áreket etýiniń tıisti joly bar ekenin habarlaıdy. Birinshiden, olarda aktıvterdi memleketke óz erkimen qaıtaryp berý múmkindigi bolady. Ekinshiden, bul adamdar aktıvterdi qaıtarǵysy kelmese nemese jasyrsa, tıisti organdar sotqa júginedi», - dedi vıtse-mınıstr.
Zańsyz aktıvter týraly aqparatty ár adam joldaı alady
Ádilet vıtse-mınıstri Alma Muqanova Bas prokýratýranyń Aktıvterdi qaıtarý komıtetine ár Qazaqstan azamaty kómektese alatynyn málim etti.
«Eger Qazaqstan azamatynda nemese qandaı da bir uıymda zańsyz shyǵarylǵan aktıvter týraly naqty dálelder men qujattar bolsa, olar osy derekterdi Bas prokýratýranyń Aktıvterdi qaıtarý komıtetine joldaı alady. Memleketke aktıvterdi qaıtarýǵa kómektesý baǵytynda osyndaı múmkindik bar. Osy oraıda kúdikke ilingen adamdar tıisti tizimge qosylady. Sonymen qatar túrli jýrnalıstik zertteýler aıasynda naqty dálelder anyqtalsa, osy málimetterdi de komıtetke jibergen jón», - dedi vıtse-mınıstr.
Bul turǵyda ol komıtet usynylǵan aqparattyń barlyǵyn tekseretinin aıtty.
A. Muqanova zańsyz shyǵarylǵan aktıvterdi qaıtarý máselesimen aınalysý úshin jaqynda qurylǵan komıtet pen komıssııa jumysynyń nátıjesi týraly aıtý áli erterek ekenin aıtty. Naqty derekter, kórsetkishter barlyq protsedýralar aıaqtalǵannan keıin belgili bolady.
Elimizge 800 mlrd teńgeden astam qaıtaryldy
QR Sybaılas jemqorlyqqa qarsy is-qımyl agenttiginiń sotqa deıingi tergep-tekserý qyzmetiniń basshysy Qanat Cúleımenov byltyrdan bastap qazirge deıin 857 mlrd teńge qaıtarǵanyn málimdedi. Bul somada shetelden qaıtarylǵan qarajat pen jyljymaıtyn múlik te qamtylyp otyr. Jalpy, qaıtarylǵan qarjy elimizdegi áleýmettik saladaǵy máselelerdi sheshýge jumsalady.
Sonymen qatar ol jyl sońyna deıin qansha aktıv qaıtarylýy múmkin ekenin aıtty.
«Bıylǵy jyldyń aıaǵyna deıin taǵy 180 mlrd teńge qaıtarý josparlanǵan. Bul qarajat somasyna sheteldegi aqsha men jyljymaıtyn múlik, qymbat kólikter kirip otyr. Qazir bul ister tergelip jatyr», - dedi agenttik ókili.
Jaqynda Qarjylyq monıtorıng agenttiginiń tóraǵasy Janat Elımanov jyl basynan beri memleketke jalpy somasy 217 mlrd teńge bolatyn aktıvter qaıtarylǵanyn aıtqan edi.