Aqtaýǵa táýligine 20-25 myń tekshe metr sý jetpeıdi: sebebi ne, sheshimi qandaı
Sý tapshylyǵy kún ysyǵanda týyndaıdy
Aqtaýlyqtar tuşytylǵan teńiz sýyn tutynady. Shahardy aýyz sýmen Mańǵystaý atom energetıkalyq kombınaty (MAEK) qamtyp otyr. Kásiporyn elektr energııasy men jylýdan bólek, táýligine 52 myń tekshe metr aýyz sý shyǵarady. Kún salqyn bolatyn maýsymdarda bul kólem jetkilikti. Biraq jaz aılarynda tolyq jetpeı qalady. Sebebi, turǵyndardyń suranysynan bólek, jasyl-jelekti sýarý qajet. Bıyl jaz bastalǵanda suranys 77 myń tekshe metrge jetken. Eskeretin jaıt, MAEK-te sý óndirý kólemi jaz mezgilinde azaıady. Óıtkeni, kún ysyp, teńiz sýy jylyǵanda kásiporynnyń tehnologııalyq protsesi ózgerip, óndiris kólemi báseńdeıdi. Mysaly, jýyrda Aqtaýda aýa temperatýrasy 38-40 gradýs bolǵanda kombınat táýligine shamamen 46 000 tekshe metr aýyz sý óndirdi.
«Aýa temperatýrasy 40-42 gradýs Tselsıı deńgeıinde tur. Teńiz sýynyń temperatýrasy da kóterildi. Munyń bári sýdy tushytýdyń tehnologııalyq protsesine áser etip, óndiris kólemin azaıtady. Sondyqtan ákimdik keste boıynsha jelilerdegi sý qysymyn tómendetý týraly sheshim qabyldady. Sý kólemi ulǵaıǵannan keıin kestemen sý berý toqtatylady. Bul ýaqytsha qabyldanǵan májbúrli shara, — deıdi «MAEK» JShS bas dırektorynyń birinshi orynbasary Sábıt Jelkýshınov.
Osy kezde qalaǵa sý berý qysymy tómendep, sý kóp qabatty úılerdiń joǵarǵy qabattaryna kóterilmeı qalady. Saldarynan turǵyndarǵa birneshe kún qatarynan sýsyz otyrýǵa týra keldi. Qınalǵan halyq tipti, ortalyq kólik joldardy jaýap, sý surady. Turǵyndarǵa aýyz sý jetpeı jatqany týraly birneshe ret jazǵan edik. Sol kezde turǵyndarmen kezdesýge Aqtaý qalasynyń ákimi, turǵyn úı ınspektsııasy bólimi, turǵyn úı-kommýnaldyq sharýashylyq bóliminiń basshylary kelip, aýyz sýǵa qatysty jaǵdaıdy túsindirdi.
Osy oqıǵadan keıin shamamen bir aıda jaǵdaı taǵy da qaıtalandy. Ol kezde 19-shaǵyn aýdannyń turǵyndary 19 ben 16 shaǵyn aýdandardyń ortasyndaǵy avtokólik jolyn jaýyp, jergilikti bılikten sý berýdi talap etti.
Mańǵystaý atom energııa kombınatynyń ókili Vladımır Vasılev qalada sý tapshylyǵy qaıtadan týyndaýyna aptap ystyqtan teńiz sýy temperatýrasynyń kóterilýi men aýyz sýdy tutyný kóleminiń kúrt artýy sebep bolǵanyn túsindirdi. Sondyqtan shaharda birinshi kezekte turǵyndarǵa aýyz sý jetkizý úshin, kólik jýý oryndarynyń jumysyna ýaqytsha shekteý engizildi.
Másele qalaı sheshiledi?
Bıylǵy jazda boljamdy qosymsha qajetti aýyz sý kólemi shamamen 20 000-25 000 m3 bolyp otyr. Aımaq turǵyndaryn aýyz sýmen qamtamasyz etý úshin, oblysta birneshe joba júzege asyrylyp jatyr. Jobalardyń jaı-kúıi týraly buǵan deıin jazǵan bolatynbyz. Mańǵystaý oblystyq energetıka jáne turǵyn úı-kommýnaldyq sharýashylyǵy basqarmasynyń sýmen jabdyqtaý jáne sý burýdy damytý bóliminiń basshysy Anýar Týlıakovtyń aıtýynsha, óńirde aýyz sý tapshylyǵyn kezeń-kezeńimen sheshý josparlanǵan. Aımaqta qýattylyǵy táýligine 140 500 m3 bolatyn 9 sý tuşytý zaýyty men qondyrǵylardyń qurylysy, 1 qondyrǵynyń jóndeý jumystary jáne 1 magıstraldyq sý qubyryn (Astrahan-Mańǵyshlaq) qaıta jańartý jáne keńeıtý jumystary júrgizilip jatyr. Qazirgi tańda atalǵan jobalardyń ekeýi paıdalanýǵa berildi. Olar – «MAEK» kásiporny aýmaǵyndaǵy táýligine 6 000 tekshe metr sý tushytatyn qondyrǵylar men Saıyn Shapaǵatov aýylyndaǵy 6500 tekshe metr sý óndiretin qondyrǵylar.
«Qazirgi tańda «MAEK» JShS-niń ekinshi ortalyq sýmen jabdyqtaý toraby (OSJT-2) aýmaǵynda táýligine 6 000 tekshe metr sý tushytatyn qondyrǵylar iske qosylyp, synaqty túrde qondyrǵy aýyzsý óndirýde. Sondaı-aq tamyz aıynyń sońyna deıin «SK-A-Stroı» seriktestigi salǵan sý tushytý zaýytynyń qýatyn 7 000-7 500 tekshe metrge deıin arttyrý josparlanǵan. Sonymen qatar, Saıyn-Shapaǵatov jáne Aqshuqyr aýyldaryn aýyz sýmen qamtamasyz etý maqsatynda Saıyn Shapaǵatov aýylynda ótimdiligin táýligine 6 500 m3 quraıtyn sý tuşytý qondyrǵysy iske qosylyp, synaqty túrde qondyrǵy aýyz sý óndirip otyr», - deıdi Anýar Týlıakov.
Bólim basshysynyń sózinshe, Fort-Shevchenko qalasy men onyń mańyndaǵy eldi-mekender úshin, qýattylyǵy táýligine 5000 tekshe metr sý tushytý qondyrǵysynyń qurylysy qyrkúıek aıynda aıaqtalady.
Ózge qandaı usynys bar?
2013-2018 jyldary Mańǵystaý oblysy ákiminiń orynbasary bolyp jumys istegen Raqymbek Ámirjanov óńirde aýyz sý tapshylyǵyn joıýdyń jyldam ári tıimdi joldaryn usynady. Eks-sheneýnik 2018 jyly bastalǵan ınvestıtsııalyq jobalardyń biri – Quryq, Jetibaı jáne Shetpe aýyldaryna arnalǵan teńiz sýyn tuşytý qondyrǵysy jobasyna atsalysqanyn aıtady. Biraq atalǵan joba keıin toqtap qalǵan.
«Kezinde qyzmet babymen sýmen qamtamasyz etý máselelerimen de aınalysýǵa týra keldi. Sondyqtan máseleniń aýqymyn túsinemin. Meniń oıymsha, Aqtaý qalasynda sý máselesin sheshýdiń ońtaıly jáne jyldam joly – aldaǵy 2 jyl ishinde táýligine 24 myń tekshe metr sýǵa arnalǵan kóldeneń plenka tuşytý qondyrǵylaryn ornatý qajet. Keıin taǵy dál sondaı jobany iske qossa, Aqtaýdyń sý máselesi tolyq sheshiledi», - deıdi Raqymbek Ámirjanov.
Raqymbek Marshalulynyń pikirinshe, Quryq, Jetibaı jáne Shetpe aýyldaryn sýmen qamtamasyz etý úshin, burynǵy aıaqsyz qalǵan jobany júzege asyryp, Quryq aýylyndaǵy teńiz jaǵalaýynda táýligine 50 myń tekshe metr sý tuşytý qondyrǵysyn salǵan abzal.
Biraz kúnnen beri Aqtaýda kún kózi qaıtyp, tipti jańbyr da jaýyp júr. Demek, sýdan da tarshylyq joq. Shildeniń shilińgir ystyǵy basyldy degenmen, Aqtaýda tamyzda da aptap ystyq bolýy qalypty jaǵdaı. Oǵan deıin quzyrly organdar ýáde etken qurylǵylar iske qosylyp, másele ońynan sheshilse ıgi. Turǵyndar sodan úmitti. Al ázirge másele jergilikti turǵyndardyń biri Aleksandr Pıastolovtyń kelesi áni sııaqty ázil-shyny aralas shyǵarmalarǵa arqaý bolyp otyr.