Aqsaq Temir qulpytasy

Qaraǵandy oblysyndaǵy Ulytaýdyń kóne eskertkishterdiń biri osy jerden tabylǵan úlken qulpytas. 1391 jyly Ámir Temir (Aqsaq Temir) Altyn Ordanyń hany Toqtamysqa 200 myń áskerimen shyǵyp, Ulytaýǵa kelip at basyn tiregen.

Aқsaқ Temir bıik shoқy basyna shyғyp, keң jazıra dalaғa қarap tұryp: «Mynaý bir құtty jer eken, bұl jerge қandaı belgi қaldyrsam eken», - deıdi. Әri-beri oılanyp tұryp, kerýenmen alyp kele jatқan Meteorıt tasyn aldyryp, 200 myң әskerge bir-bir tastan tastatyp bıik taý tұrғyzady. Basyna tas қorytatyn pesh saldyryp, janyndaғy өzennen tal қıdyryp, kөmir jasaıdy. Meteorıt tasyn balқytyp, mynadaı maғynada jazý jazyp қaldyrady: «Men Tұrannyң begi Temir-bek hıjranyң 769 қoı jyly Ara aıynyң 21-i kүni Altyn Orda hany Toқtamysқa қarsy joryққa shyғyp, ұrpaққa belgi қaldyrdym. Alla isimizge jar bolsyn!». Plıta bұryn үlken shұңқyr үstinde ornalasқan. Osy jerde қysh kүıdiretin pesh bolғan. Shұңқyrdyң dıametri ? 22 metr, bıiktigi ? 3 metr. Ұly қolbasshynyң saraı tarıhshysy Sharafadın Әlı Iezdı өziniң «Temirdiң jeңisteri týraly jylnama» atty eңbeginde «Temir Ұlytaýғa kelgende aldymen sol taýғa kөterilip, ұshy-қıyry joқ kөk-jasyl jalpaқ dalany rahattana kөzimen sүzip, ұzaқ tұrdy. Sodan soң әskerine tas jınatyp, bir tәýliktiң ishinde ғalamat zor shoқy үıdirdi. Barmaғynan bal tamғan sheberler osyndaı saltanatty oқıғanyң өtken kүnin tas betine қashap jazyp, ғasyrlar boıy өshpeıtin belgi қaldyrdy», - dep jazady. Bұl tasty 1935 jyly Ұlytaýdaғy Altynshoқy bıiginen halқymyzdyң aıaýly perzenti, belgili ғalym Қanysh Sәtbaev taýyp, Sankt-Peterbordaғy Ermıtajғa jibergen. Қazir sol jerde saқtaýly tұr. 1940 jyly bұl jazýdy professor N.Poppe men akademık Әlkeı Marғұlan sheship oқyғan.Derekkөzi: Қ.Ahmetov, «Ұlytaý», « Meniң Otanym ? Қazaқstan» serııasy A.Seıdimbekov. «Kүңgir-kүңgir kүmbezder» kitaby