Aqparat keńistiginiń qara shańyraǵy - QazAqparat ardageriniń esteligi
***
KazTAG degen qara shańyraqqa men 1991 jyly qańtar aıynyń basynda keldim. Bul elimizde qazaq tiline erekshe mán berilip, barlyq is qaǵazdar eki tilde jazyla bastaǵan kez bolatyn. Qujattar aldymen orys tilinde daıyndalyp, sodan soń qazaqshaǵa aýdarylatyn. Respýblıkanyń Mınıstrler keńesi, Joǵarǵy keńesinen bastap, barlyq mınıstrler men vedomstvolar, shaǵyn uıymdarǵa deıin aýdarmashy kadrlaryna sýsap otyrǵan kez.
KazTAG-tyń bas redaktorynyń orynbasary bastaǵan bir top aýdarmashy jaıly oryn izdep, joǵaryda aıtylǵan mekemelerge qyzmetke ketken. Tájirıbeli aýdarmashylardan Bolat pen Súleımen degen eki jigit pen aýdarmashy mamandyǵyn jańadan ıgere bastaǵan Nurlan degen jas qalypty. Alǵashqy ekeýi - tisqaqqan, qamshy saldyrmaıtyn mamandar. Bir sózben aıtqanda, aýyzsha aýdarmanyń maıyn ishkender.
Kompıýter basatyn operator qyz-kelinshekter de kópten isteıtin, joǵary bilimderi bolmasa da, asa saýatty basatyn jandar edi. Óken, Aıjan, Aıman jáne Sánimkúl esimdi bul azamattar aýdarmashynyń daýys ekpinine qarap, tynys belgilerin ózderi-aq qoıyp otyratyn.
KazTAG-tyń jumysy búgingiden birshama ózgeshe edi. Qazaq tiline aýdarylǵan materıaldar sol kezde kezekshilikte otyrǵan bas redaktorǵa nemese onyń orynbasaryna jiberiledi. Olardyń túzetýlerinen keıin shyǵarýshy redaktorlar oqıdy. Eger resmı materıaldar bolsa, ony eki adam salystyryp tekseredi. Sodan soń taratýǵa shyǵarady. Qazaqstan Kompartııasynyń sezi, plenýmy, basqa da resmı sharalar ótkende jumys túnge deıin sozylyp, oblystyq gazetter «jumys kestesinen shyǵyp qaldyq, baspahana bizge aıyppul salǵaly jatyr, basýǵa qashan ruqsat beresizder?» dep álsin-álsin telefon soǵyp jatady. Bul kezde baıandamalardyń oryssha mátinin Ortalyq komıtet taǵy da bir súzgiden ótkizip bizge qaıtarady: sol túzetýlerdi engizgen soń shyǵarýshy redaktorlar «...materıaldaǵy mynandaı abzats alynyp tastalsyn, myna abzats jańa redaktsııada berilsin» degen sııaqty qaptaǵan túzetýlerdi, orfografııalyq, grammatıkalyq túzetýlerdi salyp, basýǵa ruqsat beredi.
Bas redaktorymyz Tilek Dáýletov degen azamat aýdarmanyń dálme-dál bolǵanyn qalaıdy. Aýdarmashylarǵa sony únemi eskertip otyrady. «Termınkom bekitpegen sózderdi qoldanbańdar!» deıdi. Aýdarmashy Bolat buryn shyǵarýshy redaktor bolyp istegendikten, qalyptasqan dástúr men sara joldan shyqpasa, Súleımen ara-tura sóılemge qazaqı reńk berip jiberetin. Sondyqtan da meniń kezegim kelgende oǵan erkindeý aýdarýǵa bolatyn materıaldardy beretinmin. Keıinnen ol ekeýi Qarjy mınıstrligine qyzmetke aýysyp, Súleımen Toqsanbaev ekonomıkalyq termınderdiń úlken sózdigin qurastyrdy.
Osy qyzmetimdegi eki oqıǵany aıtqym keledi. Birinshisi - Máskeýdegi tamyz búligine qatysty. Tilek te, men de qyzmetimizge jaqyn jerde turamyz. Erte kelip, TASS materıaldaryn, ózimizdiń tilshilerdiń jazǵandaryn saraptap, aýdarmashylarǵa bólip beremiz. Tamyzdyń 19-y, dúısenbi kúni birinshi aýysymda meniń kezegim bolatyn. Ǵımarattyń úshinshi qabatyndaǵy redaktsııaǵa kóterilip kele jatyp, Teletaıp bıýrosynyń basshysy - orys jigitine qarsy jolyqtym. Qolynda bir býma qaǵaz, júrisi sýyt. «Ne bolyp qaldy?» - degen suraǵyma qolyn bir siltep, ekinshi qabattaǵy dırektordyń bólmesine qaraı ketti. Keshikpeı maǵan kelip: «Máskeýde tóńkeris bolyp jatyr, dırektor TsK-ǵa ketti. Men kelmeı, ol jaqtan habar bermeńder!» dep ketti» dedi. Redaktsııadaǵy barlyǵymyz operatorlardyń bólmesine jınalyp, úrpeıisip qaldyq. Radıonyń qulaǵyn kóterip, ne habar aıtady eken dep tostyq. Saǵat toǵyzda Máskeý aqparat habarlaryn bastady. Biraz otyrystan soń jumysymyzǵa kiristik. Saǵat on birge qaraı meni jáne orys redaktsııasynyń bas redaktory - Kýlagındi dırektorymyz Amangeldi Ahmetalımov shaqyryp, «Máskeýde bir túsiniksiz jaǵdaı bolyp jatyr. Keńeıtilgen aqparat, áldekimderdiń pikiri sııaqty materıaldardy ázirge bermeńder, tek qysqa aqparattardy ǵana taratyńdar», - dedi.
Ekinshi oqıǵanyń aýdarmaǵa tikeleı qatysy bar. Birde aýdarmashylardyń bólmesine kirsem, Bolat «durys keldińiz, myna «vertolet» degen sózdi qalaı aýdaramyz?» - dedi. Qasynda otyrǵan Súleımen «túrikter samoletti - ushaq deıdi eken» dedi. Sonda men «onda vertoletti - tikushaq dep alaıyq, bizden basqalar odan da dál aýdarmasyn tapsa, qoldana jatar» dedim. Kelesi kúni «Egemen Qazaqstandy» alyp qarasaq, olar da tik ushaq degen termındi qoldanypty. Jańa termın tilimizge osylaısha sińisti bolyp ketti.
KazTAG dırektorynyń orynbasary bolyp eńbek etken, keıinnen Qaraǵandy oblystyq «Ortalyq Qazaqstan» gazetine redaktor bolǵan tanymal jýrnalıst Nurmaqan Orazbekov týraly da aıtqan oryndy. Máskeýdegi tamyz búligi týraly aqparatty «gazette baspaımyn, bul zańsyz áreket dep» doq kórsetipti deıdi. Onyń bul áreketin bireýler «jýrnalıstik batyldyq» dese, ekinshileri «sol kezdegi bılikke kórsetken narazylyǵy» dep baǵalap jatty... Qalaı bolǵanda da bul oqıǵa jýrnalıster qaýymynyń oıyn oıatqany anyq.
Jýrnalıster qoǵam úshin, onyń tiregi - halyq úshin eńbek etedi. Bolǵan oqıǵany der kezinde boıamasyz kópshilikke jetkizý - basty borysh. Al ony qabyldaý, qabyldamaý - oqyrmannyń óz erki.
***
Amangeldi Jaqsybekov 1943 jyly 1 qańtarda Jambyl oblysy Sarysý aýdany, burynǵy Baıqadam selosy, qazirgi Saýdakent aýylynda týǵan. 1959 jyly QazMÝ-dyń fılologııa fakýltetine túsken. 1965 jyldan «Qazaq radıosynda», Qazaq televıdenıesinde redaktor, aǵa redaktor, kommentator bolyp eńbek etken. 1982-1991 jyldary - «Sport» respýblıkalyq gazetiniń redaktory. 1991-1993 jyldary - QazTAG-ta bas redaktordyń orynbasary. 1993-1997 jyldary - QR Joǵarǵy tórelik sotynda, Joǵarǵy sotynda bólim bastyǵy-bas redaktor bolyp qyzmet atqardy. 1997-1998 jyldary - QazTAG-ta bólim meńgerýshisi, 1998-2000 jyldary QR Ádilet mınıstrliginde bólim bastyǵy, 2000-2012 jyldary «QazAqparat» UK» AQ-da aǵa redaktor boldy.
QR ІІM-niń «Eńbektegi erligi úshin» medalimen, «Astananyń 10 jyldyǵy» mereıtoılyq medalimen jáne túrli memlekettik vedomstvolardyń Qurmet gramotalarymen marapattalǵan.