«Aqqý» nege «ushpaı» qaldy - baspasózge sholý

ASTANA. 7 qarasha. QazAqparat - «QazAqparat» agenttigi respýblıkalyq basylymdarda 7 qarasha, beısenbi kúni shyqqan ózekti materıaldarǵa sholýdy usynady.

*** Pavlodar oblysynyń Baıanaýyl aýdanyndaǵy Birlik, Toraıǵyr, Jańajol, Qaratomar, Kúrkeli atalatyn aýyldardaǵy poshta bólimderi jabylǵaly jatyr. Bul týraly «Egemen Qazaqstan» gazeti búgingi sanynda jazady. Basylymnyń jazýynsha, senator Svetlana Jalmaǵambetovanyń Senat otyrysynda aıtqanyndaı «jalpy, ońtústiktiń tyǵyz ornalasqan halqyn shynynda da soltústikke qaraı kóshirmese, bizdiń aýyl­dar­dyń bos qalatyn túri bar». Ekinshi oılanatyn másele, aýyl­daǵy qazaqtyń áleýmettik-turmys­tyq jaǵdaılaryn jaqsartpaı bolmaıdy. Osydan on shaqty jyl buryn Baıanaýyldyń jıyrma shaqty aýyly bolashaǵy joq sanalyp, birjola joǵalyp ta ketken bolatyn-dy.Endi jetpegeni osy edi, joǵaryda atalǵan 5 aýylda poshta bólimshesi jabylmaqshy bolyp otyr. «Bul jaıynda bizge aýdanda baspasózge jazylý barysyna arnaǵan jolsaparda bolǵan kezimizde aýdandyq poshta bóliminiń basshysy Tóleýǵazy Mýsın aıtyp berdi.- Baıanaýylda poshta bólimi ashyl­ǵaly 100 jyldan asyp ketti. Bizdiń oıymyz aýyldarymyzda burynnan kele jatqan posh­ta bólimshelerin saqtap qalýda bolyp tur. Ga­zet-jýrnaldarǵa jazylý, ony taratý jaıly múm­kindik bolmaı da qalady. Aýyl­da poshta bólimshesi bolmasa, mektep jabylsa, el kó­ship kete­tini belgili, - dedi ol bizben áńgimesinde»,- dep jazady avtor. Aıtsa aıtqandaı, bıyl «Qazposhta» AQ basqarmasy elimiz boıynsha 320, Pavlodar oblysy boıynsha 52 poshta bólimshesin tıimsiz dep taýyp, olardy jabý jóninde sheshim shyǵarǵan kórinedi. Biraq, «Qazposhta» AQ basqarmasy tıimsiz dep jaýyp tastamaqshy bolyp otyrǵan aýyldardyń bárinde el otyr ǵoı. Tóleýǵazy Mýsınniń aıtýynsha, aýyldaǵy poshta bólim­shelerin saq­tap qalýdyń bir joly - aýdandyq poshta bólimi qyzmet kórsetetin bıýdjettik mekemelerge qosymsha qarjy bólý. Al, aýdannyń shalǵaıdaǵy aýyldary sanalatyn Jańatilek, Qundykól, Qyzyltaý, Teńdik, Uzynbulaq, Jaıma jaqtaryna poshta jetkizý úshin avtobýs júrgizýshilerimen shartqa otyryp gazet-jýrnaldar jetkizedi eken. Óıtkeni, aýdandyq poshta bóliminde poshta tasıtyn bar-joǵy eski 2 «Nıva» kóligi ǵana bar kórinedi. «Aýdan boıynsha gazet jýrnaldarǵa jazylý barysy da tómendeý ekenin, endi qalǵan bir jarym aıda tyńǵylyqty túrde qolǵa alyp, jumys jasamasa, bıylǵy jyldyń jazylymdarynan kesh qalýlary da múmkin ekenin ishki saıasat bóliminiń basshysy Talǵat Qylyshbekovtyń esine saldyq. Qaıtarda aýdan ákimi Ernur Aıtkenovke jolyǵyp, máseleniń mán-jaıyn aıtyp edik, «Qazposhta» AQ basqarmasy júrgizip otyrǵan shaǵyn aýyldardaǵy poshta bólimshelerin ońtaılandyrý júıesindegi bul máselege túsinistikpen qaraımyz. Biraq, qazir qoldan kelgenshe 5 aýyldaǵy poshta bólim­she­leriniń jabylmaýyn qaras­tyrýdamyz dedi», dep jazady maqala avtory. «Egemen Qazaqstan» gazetinde «Qaraqshydaǵy qaraqshylyq nemese sen kimsiń «H myrza» degen maqala berilip otyr. Avtordyń jazýynsha, Balyqty - Túlkibas aýdanyna qaraıtyn, saı ishindegi ózen boıyn jaǵalaı jatqan úlken aýyl. Aty Balyqty bolǵanymen, bylaıǵy jurt ony «Balyqshy» dep ataıdy. Osy aýyldan tórt-bes shaqyrym qashyqtyqta Qaraqshy degen jer bar. Sol jerdi búginde Kárimbaevtar áýletiniń jeke-dara jaılap otyrǵanyna birneshe jyldyń júzi boldy. Tursynbek Kárimbaev aqsaqal sol jerde sharýa qojalyǵyn ashyp, aýyl adamdaryn jumyspen qamtyp otyrǵan. Gazkttiń jazýynsha, Balyqshyda el atyn aıtýǵa qorqatyn, tipti úıiniń qaı jerde ekenin saýsaǵyn shoshaıtyp kórsetýge júreksinetin bir kisi bar. Nege qorqady, neden seskenedi, bizdiń bilgenimiz, jurt ol kisini qylmystyq avtorıtettermen baılanystyrady. «Ulty basqa, biraq qalyń qazaqtyń arasynda otyrsa da báriniń «júregin» alyp qoıǵan osynaý jandy tergeý isi áli aıaqtalmaǵandyqtan, biz de aty-jónin atamaýdy jón kórdik. Jaı ǵana «H myrza» deı saldyq» deıdi avtor. Onyń jazýynsha, ótken jyldyń qarasha aıynda keshqurym Tursynbek qarııa maldaryn bireýlerdiń aıdap bara jatqanyn baıqap qalady. Bireýge habarlaýǵa ýaqyt tyǵyz, dereý sońynan qýa jónelgen. Sóıtse, maldy aldaryna salyp alǵandar «H myrzanyń» balasy, kúıeý balasy men jalshysy eken. Qarııanyń jón surap, maldy ári-beri qaqpaılaǵanyna qaramastan, sol kúıi 51 bas jylqyny ákelip qoraǵa qamaıdy. Osy jerde aıqaı-shýdy estip, úıden «myrzanyń» ózi shyqqan. Kárimbaevtardyń redaktsııaǵa jazǵan aryzyna qaraǵanda, «myrza» munyń kózinshe jigitterine: «Shaldy uryp-soǵyp, óltirińder», dep tapsyrma bergen kórinedi. Jigitter jabyla ketken, aýyr soqqydan shal esinen tanyp qalady. Kózin ashsa, qoranyń ishinde jylqylardyń shetinde jatyr eken.Sodan kóp jylqymen birge qamalǵan ertteýli atyna áreń minip, qoradan qashyp shyǵady. Artynan álgiler qýǵan, biraq aqsaqal atynyń myqtylyǵynyń arqasynda aman qutylady. Al, sodan sottasý... Osy isti qaraǵan Túlkibas aýdandyq soty sýdıalarynyń bas­tary ábden qatsa kerek. Óıtkeni, kúdiktiler: «Shaldy urǵamyz joq, jylqysy eginimizge túskennen keıin ákelip qamaǵanymyz ras. Tipti, ýchaskelik polıtsııaǵa da telefon shaldyq. Biraq, telefonyn kótermedi. Al, shaldyń ózi úıine ketip bara jatyp, attan qulap qalǵan bolýy kerek», dep kinálaryn moıyndamaıdy. Bul jaq: «Urdy, óltirmekshi boldy», dep daý­laıdy. Eki jaqtyń da birneshe kýáleri bar. Sonymen ne kerek, aqyrynda aýdandyq sot «myrzanyń» kúıeý balasy men jalshysyn kináli dep taýyp, shartty jazaǵa kesedi. Biraq, ne qudireti bar ekenin qaıdam, sottyń úkiminde «H myrza» men onyń balasy týraly, olardyń qandaı jazaǵa tartylǵany týraly bir aýyz sóz joq. Bizdiń elden estigenimiz, olar bul kezde boı tasalap ketken kórinedi.Balyqshy sol kezde bir dúr etip, bul daý talaı «qudaıy shaıdyń» qyzý áńgimesine tamyzyq bolǵan-dy. Odan beri de bir jyldaı ýaqyt ótip, oty endi-endi basyla bergende, oılamaǵan jerden oqıǵa qaıtadan lap ete qaldy. Bıylǵy jyldyń qyrkúıeginde óristen Tursynbek qarııanyń 12 bas jylqysy urlanady. Qazir barlyq aýylda mal urlyǵy órship tur ǵoı. Kózben kórip, qolmen ustap almaǵan soń kimnen kóredi? Áıtse de osy jerde aýdandyq polıtsııanyń qyzmetkerleri qarııaǵa: «Jylqyńyzdy baǵyp júrgen Nurbol degen jigittiń ózinen kúdiktenbeısiz be?» degen saýal qoıady. Bul oılanady. Nurboldyń áke-sheshesi kezinde munyń qolynda jumys istegen. Tirligine tap-tuınaqtaı, bireýdiń ala jibin attamaıtyn adal ári momyn jandar. Osyndaı jannyń balasy buǵan qaskúnemdik jasaýy múmkin be? Múmkin emes sııaqty. Biraq, jylqyshy balanyń janary qaıta-qaıta jypylyqtaı bergeninen bir sekem alyp qalǵany ras edi. Bul qalaı bolǵany sonda? Qysqasy, polıtsııa jylqyshy jigitti tergeý­ge alady, ol kóp uzamaı-aq bolǵan jáıttiń bárin aıtyp beredi. Sóıtse, 12 jylqyny tún ishinde bireýler qorqytyp-úrkitip alyp ketken. Kimder deısiz ǵoı? Baıaǵy «H myrzanyń» balasy, bostandyqqa shyqqan baıaǵy jalshysy, taǵy bir-eki jigit bar. «Sol joly Nurbol polıtsııaǵa osynyń bárin jazyp berip, shalym Tursynbek ekeýi úıge keldi. Shalym jylqyshy balanyń aq bolyp shyqqanyna, naǵyz urylardyń tabylǵanyna bir jaǵy qýanyp ta qaldy. Erteńine Nurbol úıge qaıtadan kelip: «Ata, áke-sheshem «meni sottalyp ketedi, sizden uıat boldy» dep ýaıymdap jatyr. Siz baryp, meniń kinám joq ekenin bir aýyz aıtyńyzshy. Kóńilderi ornyna tússin», degen ótinish aıtty. Tursekeń kóliktiń rýline ózi otyryp, Nurboldy ertip, sol jaqqa ketti. Sodan keıin túnimen habar bolmaı qaldy», deıdi redaktsııaǵa jazǵan aryzynda Tursynbek qarııanyń báıbishesi Tursynkúl Kárimbaeva.Tańerteń Tursynbek Kárimbaevtyń óli denesi tabyldy. Óz kóliginiń rýlinde otyrǵan qarııaǵa bireý 20-dan astam ret pyshaq suqqan. Sońǵy soqqyny júrek tusynan urǵan eken, pyshaq keýdege qadalǵan kúıi qalypty. Al, jylqyshy jigittiń denesi kólikten 300 metr­deı jerdegi aǵashtaǵy jipke asylýly turǵan kúıi tabyldy.«Erteńine-aq aýyl polıtsııaǵa tolyp ketti. Olar birden biz kúdiktenip júrgen, álgi jylqymyzdy urlady degen adamnyń úıin qorshap alyp, eshkimdi jibermeýge tyrysty. ıAǵnı, olar ultaralyq arazdyq tutanyp, bir soıqan bolyp kete me dep qoryqty. Estýim, ol kisi balasy ekeýi qazir aýylǵa múldem kelmeıdi. Al, polıtsııa tergeýdi múldem basqa jaqqa burýda. Baıqaýymsha, meniń shalymdy jylqyshy jigit óltirdi, sodan keıin onyń ózi asylyp óldi degenge keltiretin sııaqty. Men munymen kelispeımin. Birinshiden, eshqashan da jylqyshy jigit pen meniń shalymnyń arasynda túsinispeýshilik bolǵan emes. Ekinshiden, shalymnyń jasy jetpisten endi assa da ómir boıy attyń ústinde júrgen onyń bir jigitpen alysýǵa shamasy keletin. Qarýly edi. Bul jerde basqa bireýler aralasqan sııaqty. Eń jamany, Nurboldyń kezinde polıtsııaǵa jylqyny kim urlaǵany týraly jazyp bergen túsiniktemesi joǵalyp ketip otyr. Shalym «Tún ishinde úsh adam myltyq atyp qorqytyp, jylqyny alyp ketti», dep jylqyshy olardyń kimder ekenin atyn atap, túsin tústep jazyp berdi» dep kelgen bolatyn», deıdi kóz jasyna erik bergen Tursynkúl apa. Avtor bul is boıynsha OQO ІІD tergeý basqarmasynyń tergeýshisi, polıtsııa kapıtany Edil Altynbaevpen sóılesken. Alaıda ol mardymdy jaýap bermepti. Al, Túlkibas aýdandyq polıtsııasyna habarlasqanda telefon tutqasyn kótergender bir-birine siltep, aqyrynda mardymdy jaýap ala almaǵan. *** «Aıqyn» gazetiniń jazýynsha, birneshe jobalar úlken dabyramen ashylyp, keıinnen esh ónim shyǵarmastan toqtap qaldy. Bul - Úkimet pen jergilikti ákimdikterdiń tikeleı kinási. Shalaǵaı istiń biri Mańǵystaý oblysynda da bar. Ol - Aqtaýdaǵy «Caspiy electronics» zaýyty. Bul joba El tá­ýel­sizdiginiń 20 jyl­dy­ǵyna oraı Elbasynyń qatysýy­men ótken telekópir kezinde iske qosy­lyp, jumysyn bastaǵan bola­tyn. Sol kezde zaýyt basshy­ly­ǵy búkil Qazaqstandy «Aqqý» atty planshetpen qa­ryq qy­lamyz dep jarııaǵa jar salǵan bolatyn. Joba «Aqtaý teńiz porty» arnaıy ekonomı­ka­lyq aımaǵynda júzege asy­ryldy. ıAǵnı salyq jáne kedendik tólemderden bosa­tylǵan. Osyndaı jeńildik­ke qara­mastan, zaýyt esiginen plan­shet túgili temir saı­man da shyq­paǵan. Muny qarjy polıtsııa­sy da rastap otyr. «Quny 600 mıllıon teńge dep baǵalanǵan jabdyqtardyń 2010 jyly 20 mıllıon teńgege satyp alynǵany anyqtaldy. Zaýyttan birde-bir kompıýter kúni búgin­ge deıin shyǵarylmaǵan. Atalǵan seriktestik Qytaıdan 1 myńǵa jýyq planshettik kompıýter satyp alyp, zaýytta ázirlengen ónim retinde qyzyqtyrý maq­satynda, azamattar men BAQ-ta kórsetilip otyrǵan» deıdi Mańǵystaý oblysy boıynsha eko­nomıkalyq qylmys jáne sybaı­las jemqorlyqqa qarsy kúres departamentiniń baspasóz-hat­shysy Nurgúl Muqataı. Kezinde zaýyt týraly telear­nalar jarysa kórsetti, barlyq basylym jarysa jazdy. Munda jylyna 67 myń planshet, 43 myń monıtor men 40 myń teledıdar qurastyrylýy tıis bolatyn. Ónim Qazaqstandy aıtpaǵanda TMD elderi, Shyǵys Eýropa men Taıaý Shyǵysqa da eksporttalmaq edi. «Sheteldik nusqadan aıyr­masy, munda basty mázir men pernetaqtanyń qazaq tilinde bo­lýy. Baǵasy da qazaqstandyqtar úshin qoljetimdi». Bul - zaýyt alǵash iske qosylǵan kezeńderde «Caspiy electronics» JShS joba jetekshisi, Qatarbaev Ǵazızdiń sózi. Munyń bári búginde jaı qııal men qol jetpeıtin arman bolyp qaldy. Zaýyt ashylǵannan beri eki jyl boıy osy bos turǵany óz aldyna 600 mln teńgeden astam mem­leket qarjysyn da qurdymǵa jibergen. Zaýyt basshylary otan­dyq ónim óndirýdiń ornyna Qytaıdan daıyn ónim alyp, ony Qazaqstanda "Aqqý" markasymen satyp kelgen. Ótiriktiń órge baspaıtyny belgili, mine, endi bylyqtary ashylyp, elge masqara bolyp otyr. «Tergeý barysynda quny - 174 mıllıon teńge dep kórsetilgen memlekettik qabyldaý aktisindegi baǵa jalǵan, ıaǵnı kótermelep kórsetilgeni anyqtaldy. Mań­ǵystaý oblystyq Sot saraptaý ınstıtýtynyń qorytyndysyna sáıkes jasalǵan jumystar quny - 72 mıllıon teńgeniń ústinde bolǵan» deıdi Mańǵystaý obly­sy boıynsha ekonomıkalyq qyl­mys jáne sybaılas jemqorlyqqa qarsy kúres departamentiniń bas­pasóz-hatshysy Nurgúl Muqa­taı. Sodan beri oblysta eki birdeı oblys ákimi aýysty, zaýyttyń da bastyqtary ózgergen. Zamanaýı zaýyt qoldan-qolǵa ótip júrgende sońynda toqtap tyndy.«Sot sheshimine deıin bul zaýyt týraly birdeńe aıtý erte dep sa­naımyn. Eń bastysy, zaýyt bar. Ol kezinde myńnan astam teledı­dar shyǵardy da. Olardyń bári jergilikti dúkender arqyly sa­tyldy. Demek, tıisti organdar óz jumysyn aıaqtaǵan soń bul má­selege qaıta kelemiz» dedi oblys ákiminiń orynbasary Ra­hymbek Ámirjanov arnaıy uıym­dastyrylǵan brıfıngte. Qazir osy fakti boıynsha qylmys­tyq is qozǵalyp, Aqtaý qalalyq sotynda qaralyp jatyr. «Іs sotta, kýá­lar kóp. Keıbireýleri Almaty­dan shaqyrylyp jatyr. Naqty nátıje shyqpaǵannan keıin, eshteńe aıta almaımyz» deıdi Mańǵystaý oblystyq sotynyń baspasóz qyzmetkerleri. Kaspıı teńizi jaǵasynda quras­tyrylǵan, qazaqsha áripter engizilgen «Aqqý» atty qazaq­standyq taýar ázirge arman kúıinde qalyp otyr... Maqala «Aqqý» nege «ushpaı» qaldy» degen taqyryppen berilip otyr.