Ákimderdiń jaýapkershiligin arttyrýǵa negizdelgen qadamdar iske asyrylady - Juldyz Boranshına
Qazirgi kezde elimizde ákimshilik-saıası basqarýdy qurýdyń eki mehanızmi bar. Olar - jergilikti ózin-ózi basqarý jáne memlekettik basqarý.
«Jergilikti ózin-ózi basqarý túrli elde óz jolymen damyp, qazirgi ýaqytta edáýir túrli formaǵa ıe. Bul formalardyń mańyzdy aıyrmashylyǵy memlekettik basqarý júıesine ıntegratsııalaný deńgeıinde. Tipti, memlekettik qurylymnyń osy deńgeıiniń ataýynyń ózinde aıyrmashylyq baıqalady. Máselen, jergilikti basqarý, mýnıtsıpaldyq basqarý, jergilikti avtonomııa, aýmaqtyq ortalyqsyzdandyrý. Jergilikti ózin-ózi basqarýdyń memlekettik basqarýdan basty aıyrmashylyǵy sheshiletin mindetterdiń kólemine baılanysty», - dedi Juldyz Boranshına.
Atap aıtqanda, memlekettik basqarý aýdan, oblys jáne tutas alǵanda búkil el aýqymynda memlekettik saıasatty júrgizý maqsatynda júzege asyrylatyn qyzmetti bildiredi.
«Memlekettik basqarýdyń túıindi mindeti – árbir óńirdiń ereksheligin eskere otyryp, jalpyulttyq deńgeıdegi jáne tutastaı alǵanda eldiń áleýmettik-ekonomıkalyq damýynyń máseleleri men mindetterin tıimdi sheshý. Eger jergilikti ózin-ózi basqarý týraly aıtatyn bolsaq, bul halyqpen tikeleı, sondaı-aq máslıhattar jáne tıisti aýmaqtaǵy basqa da jergilikti ózin-ózi basqarý organdary, ıaǵnı aýdandyq mańyzy bar qala, aýyl, kent, aýyldyq okrýg arqyly júzege asyrylatyn qyzmet. Tıisti eldi mekenderdiń halqy jergilikti mańyzy bar máselelerdi sheshý úshin jergilikti ózin-ózi basqarý organdaryn derbes saılaıdy. Osylaısha, jergilikti ózin-ózi basqarýdyń basty mindeti - jergilikti mańyzy bar máselelerdi, naqty eldi mekenniń derbes bıýdjeti qarajaty sheginde, óz jaýapkershiligi aıasynda óz betinshe jáne tıimdi sheshý», - dep túsindirdi sarapshy.
Bul rette jergilikti ózin-ózi basqarý saıasaty jalpyeldik strategııalyq mindettermen jáne qoldanystaǵy zańnamalarmen qaıshy kelmeýi tıistigin eskergen jón. Qazaqstan Respýblıkasynda jergilikti ózin-ózi basqarýdyń menshikti modeli qalyptasyp, damýda. Ol mynalarǵa negizdelgen:
1) óńirlik, jergilikti ókildi jáne atqarýshy bılik organdarynyń memlekettik basqarý jáne ózin-ózi basqarý fýnktsııalary men ókilettikterin qosa atqarýy;
2) azamattardyń jergilikti qoǵamdastyqtardyń múshesi retinde jergilikti mańyzy bar neǵurlym ózekti máselelerdi sheshýge tikeleı nemese saılanbaly organdar arqyly qatysýy arqyly júzege asyrylady.
Aıta keteıik, 2013 – 2020 jyldary Qazaqstan Respýblıkasynda Jergilikti ózin-ózi basqarýdy damytýdyń alǵashqy tujyrymdamasyn iske asyrý aıasynda mynadaı negizgi nátıjelerge qol jetkizildi:
1) jergilikti ózin-ózi basqarý organdary uıymdastyryldy, jergilikti qoǵamdastyqtardy qalyptastyrý, olardyń jınalystary men jıyndaryn ótkizý tártibi, sondaı-aq olardyń ókilettikteri reglamentteldi;
2) astana, respýblıkalyq jáne oblystyq mańyzy bar qalalar ákimdikteriniń janynan halyqpen ózara is-qımyl máseleleri jónindegi konsýltatıvtik-keńesshi organ retinde jergilikti ózin-ózi basqarýdyń aýmaqtyq keńesteri quryldy;
3) barlyq deńgeıdegi ákimderdiń ózderine senip tapsyrylǵan ákimshilik-aýmaqtyq birlikterdi odan ári damytýdyń mindetteri men negizgi baǵyttary, máseleler men olardy sheshý jónindegi josparlar týraly habardar ete otyryp, halyqqa jyl saıyn esep berý kezdesýlerin ótkizý praktıkasy engizildi;
4) jergilikti ózin-ózi basqarýdyń ınstıtýtsıonaldyq jáne ekonomıkalyq negizderin ońtaılandyrýǵa ári nyǵaıtýǵa baǵyttalǵan sharalar kesheni qabyldandy.
«2018-2020 jyldary aýyldyq okrýgterde bıýdjettik júıeniń tórtinshi deńgeıi engizildi. Aýyldyq okrýgter óz bıýdjetin qurýdy, jergilikti ózin-ózi basqarýdyń kommýnaldyq menshigin basqarýdy bastady. Aýyldyq okrýg bıýdjeti salyq, tólem, aıyppul, erikti jarna, kommýnaldyq múlik tabysy, sondaı-aq joǵary turǵan bıýdjet sýbventsııalarynan qurala bastady. Tıisinshe, azamattar da salyqtyń qaıda jumsalyp jatqanyn kórý múmkindigine ıe boldy. Shyǵyndar men basymdyqtar endi mindetti túrde turǵyndarmen talqylanady. Jergilikti ózin-ózi basqarýdy damytýǵa odan ári serpin berý úshin jergilikti ózin-ózi basqarý organdaryn reformalaýdyń kelesi kezeńiniń maqsatyn aıqyndaıtyn qujatty ázirlep, bekitý, sondaı-aq jergilikti ózin-ózi basqarý men memlekettik basqarý fýnktsııasynyń arajigin ajyratýdyń ýaqyty kelip jetti», - dedi Juldyz Boranshına.
Onyń aıtýynsha, barlyq atalǵan is-sharalar Memleket basshysy bıylǵy 18 tamyzda bekitken Qazaqstan Respýblıkasynda Jergilikti ózin-ózi basqarýdy damytýdyń 2025 jylǵa deıingi jańa tujyrymdamasynda kórinis tapty.
Tujyrymdamada kórsetilgen mindetterge qol jetkizý boıynsha barlyq negizgi zańnamalyq ózgerister «Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy jergilikti ózin-ózi basqarý týraly» jekelegen zań ázirleý jolymen iske asyrylady.
Bul rette qazirgi ýaqytta memlekettik basqarý men jergilikti ózin-ózi basqarýdyń jumys tártibi «Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy jergilikti memlekettik basqarý jáne ózin-ózi basqarý týraly» bir Zańmen reglamenttelgen.
«Qazaqstan Respýblıkasynda jergilikti ózin-ózi basqarý týraly» jańa zańdy ázirleý aıasynda memlekettik basqarý deńgeıleri bólinisinde ózine tán emes, qaıtalanatyn, jetispeıtin fýnktsııalardy anyqtaı otyryp, fýnktsııalar men ókilettikterge taldaý jasaý qajet.
«Qorytyndysy boıynsha fýnktsııalardy berý, sondaı-aq olardy alyp tastaý, memlekettik basqarý deńgeıleri, onyń ishinde oblystyq, qalalyq jáne aýyldyq deńgeılerdegi jergilikti atqarýshy organdar arasynda qaıta bólýge qatysty zańnamaǵa ózgerister engiziledi. Bul rette ókilettikterdi qaıta bólý memlekettik organdardyń kadrlyq jáne materıaldyq-tehnıkalyq qamtamasyz etýge qatysty jańa fýnktsııalardy oryndaýǵa daıyndyǵyn eskere otyryp pysyqtalady.
Jergilikti ózin-ózi basqarý deńgeıine fýnktsııalardy berý aǵymdaǵy problemalardy ýaqytyly anyqtaý men sheshý, sondaı-aq aýyldyq okrýgtiń áleýmettik-ekonomıkalyq damýyna baǵyttalǵan naqty mindetterdi aıqyndaý úshin jaǵdaı jasaýy tıis. Óz kezeginde, memlekettik basqarý men jergilikti ózin-ózi basqarý deńgeıleri arasyndaǵy ókilettikterdi bólý ákimderdiń jergilikti mańyzy bar mindetterdi sheshý úshin resýrstardy tıimdi paıdalanýǵa qatysty jaýapkershiligin arttyrýǵa múmkindik beredi», - dedi vedomstvo ókili.