Áke aldyndaǵy boryshymdy 20 jyl tabandy eńbekpen ótedim – «halyq jaýynyń» uly
Bolat Saǵyndyqov ákesinen bir jasynda aıyryldy. Kolhozdy basqarǵan azamatqa bireýdiń kórsetýimen jala jabylyp, «halyq jaýy» atanyp, ony bir kúnde ustap áketken. Áıeli Kámásh Báımishqyzy shıetteı jeti balamen qalady. «Halyq jaýynyń» áıeli retinde kórmegen qorlyǵy joq, qysy-jazy aýyr jumysqa jegiledi. Balalary da ashtyq, jalańashtyqtan bólek túrtpekteýge ushyrap, qıyndyq kórip er jetedi.
Bolat Maǵazuly ákesiniń naqty qaıda jerlengeninen áli kúnge beıhabar. 1958 jyly Omby aýyl sharýashylyǵy ınstıtýtynda oqyp júrip, KSRO Joǵarǵy Keńesine Klıment Voroshılovqa hat jazady. Keıin ákesi Maǵaz Saǵyndyqovtyń 10 jylǵa sottalyp, 1943 jyldyń 10 qyrkúıeginde Qaraǵandy lagerinde týberkýlezden qaıtys bolǵandyǵy týraly jaýap aldy.
«Petropavldaǵy orys-drama teatrynyń janynda alań boldy, ol jerde kezinde NKVD-nyń ǵımaraty turǵan. Sol jerde ustalǵandardyń taǵdyry sheshildi, tergep, birin qamap, endi birin atý jazasyna kesti. Birde drama teatrynyń aldynda tur edim, býldozer NKVD-nyń osy eski ǵımaratyn qulatyp jatyr eken. Soǵan qarap turyp, aı-shirkin, myna jerde meniń de ákemdi qınady-aý dep, osy jerge eskertkish qoıý oıyma keldi. Sol kezdegi Petropavl ákimi Nıkandrovtyń aldyna bardym, ol durys jaýap bermedi. Bul jeke adamnyń qolynan keletin is emestigin túsinip, qoǵamdyq qor qurýǵa bel býdym. Eki joldasymdy – Zeınolla Oljabaev pen Dáýlet Omarovty kóndirip, úsheýimiz «Pamıat» qoǵamdyq qoryn qurdyq. Keıin óńir basshysy Smırnov degenge baryp, ol kisi birden qoldap, bas sáýletshige telefon shaldy. «Teatr aldynan oryn bólińder, ol jerde eskertkish bolady», - dedi. Sosyn qarjy basqarmasyna habarlasyp, 2004 jylǵa 10 mln teńge josparlaýdy buıyrdy. Qatty qýandym, biraq qýanyshym uzaqqa barmady, ol kisi bir aptadan keıin Almatyǵa aýysyp ketti. Odan keıingi ákim ol jerge bank ǵımaratyn salatyn bolyp sheshti. Óńir tilshileriniń kómegine júginýge týra keldi. Araǵa kóp ýaqyt salmaı qabyldaýyna shaqyrdy. Basynda sózim ótpegen syńaıly boldy. Máskeýdegi joǵary partııa mektebiniń túlegi edi, men de sol mektepti úzdik aıaqtaǵanymdy aıtyp edim, ózgerip sala berdi. Osylaısha, máseleni sheshetin boldy», - deıdi Bolat Saǵyndyqov.
Kóp keshikpeı halqymyzdyń umytylmas qasiretine arnalǵan monýment boı kóterdi. Bolat Saǵyndyqovtyń bastamasymen qolǵa alynǵan jobany sáýletshi, Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri Hasen Abaev júzege asyrdy.
«Keshendegi basty nysan – monýment. Onyń asty – tutqyndar otyrǵan kishkene terezeleri temirmen bekitilgen kameralardy bildiredi. Úsh temir relstiń qara tústisi – el basyna tóngen túnek, qyzyl tústisi – halyqtyń aqqan qany, al aq tús – bolashaqqa úmitti bildiredi. Ortada ornalasqan pıramıda pishindes tas – atylǵan adamdardyń, al joǵary jaqtaǵy bir-birine kóldeneńinen bekitilgen temir – tutqyndar qamalǵan temir tordyń sımvoly. Keıin taǵy qurbandardyń esimin qosý úshin taqtany uzartýǵa týra keldi. Nátıjesinde bir memorıaldyń quramynda bes eskertkish paıda boldy. Ol jerde saıası qýǵyn-súrgin qurbandarynan bólek, qýǵynǵa ushyraǵan baılardyń, deportatsııa, ashtyqtan japa shekkender kórsetilgen. Mundaı memorıal basqa óńirlerdiń birinde joq.
Bul memorıalǵa esimderi kirmeı qalǵan adamdar áli de bar. Prezıdenttiń tapsyrmasymen qurylǵan komıssııa qýǵyn-súrgin qurbandaryn aqtaý boıynsha jumys júrgizip jatyr. Taǵy 900 adamnyń aty-jóni arhıvte anyqtalyp otyr. Al qazirgi ýaqytta qabyrǵada 7 600-deı adamnyń esimi jazylǵan. Bul kıeli oryn – saıası qýǵyn-súrgin qurbandary men zardap shekkenderdiń esimderi máńgilik saqtalatyn, urpaqtary taǵzym etetin eskertkish. Jalpy men 70 jyl eńbek ettim, aýyl sharýashylyǵy salasynda jumys istedim, agronom, dırektor boldym, aýyr jumystar atqardym, biraq sonyń ishindegi sońǵy 20 jyl men úshin óte qymbat. Bul jumys ákemniń amanaty ispettes. Urpaǵy úshin saýapty is boldy», - deıdi Bolat Saǵyndyqov.
Memorıal búginde respýblıkanyń kıeli oryndar kartasyna engizilgen. Al aqsaqaldyń mýzeı ashý nemese oblystyq mýzeıde bir zaldy osy náýbet qurbandaryna arnaý týraly armany bar.
«Kezinde osy jaqtan qonys aýdarǵandar – TMD elderinen, Izraılden, Ýkraınadan telefon soǵyp, habarlasady. Atalary jaıynda málimet alǵysy keledi. Іzdegender, suraǵandar sol mýzeıden qajetti aqparatty alar edi. Oblystyq ólketaný mýzeıiniń 100 jyldyǵyna oraı atqarylatyn jumystar tizimine qosylady dep jergilikti bılik ýáde berip edi, ókinishke oraı umyt qaldy», - deıdi Bolat Saǵyndyqov.