Agrotýrızmniń áleýeti qandaı - Aqmola oblysynan reportaj
ELІMІZDE AGROTÝRIZMDІ DAMYTÝ MÚMKІNDІGІ JOǴARY
Birneshe aı boıy úıde otyrǵan qala turǵyndary karantın rejımi jeńildetilip, jol ashylǵannan keıin qala mańyndaǵy tabıǵat aıasyna, aýyl-aımaqtarǵa aǵyla bastady. Demalystyń bul túri ekologııalyq turǵyda taza, paıdaly bolyp qana qoımaı, qazaqtyń salt-dástúr, mádenıettin, aýyl turmysyn zerttep bilýge zor úles qosady. Sondaı-aq, aýyl turǵyndary úshin agrotýrızm qosymsha tabys kózi, nátıjesinde bul aýyldar men el aımaqtarynyń damýyna áser etedi.
Qazaqstan agro jáne aýyldyq týrızm qaýymdastyǵynyń prezıdenti Halıda Tólegenova elimizde agrotýrızmdi damytý múmkindigi joǵary ekenin aıtty.
«Shyn máninde elimizde agrotýrızmdi damytý múmkindigi joǵary. Shetelmen salystyrǵanda Qazaqstannyń keıbir aımaqtarynda bul salanyń damýy aqsap jatqan bolar, biraq bul baǵytta jumys istep jatyrmyz. Ýaqyt ótken saıyn demalýǵa bolatyn jańa oryndar taýyp jatyrmyz. Eń qıyny – aýyl turǵyndaryn agrotýrızm arqyly tabys tabýǵa bolatynyna sendirý», - deıdi Qazaqstan agro jáne aýyldyq týrızm qaýymdastyǵynyń prezıdenti Halıda Tólegenova.
Onyń aıtýynsha, Italııa, Frantsııa, Ispanııa sııaqty Eýropa memleketteri agrotýrızmniń «otany» bolyp sanalady.
«Bul memleketterde agrotýrızm jaqsy damyǵan. Ol jaq júzim, sharap ónimderimen tanymal. Amerıkada da osy salada jumys isteıtin fermerler kóp. Egin jınaıtyn ýaqyt kelgen kezde olar týrısterdi kútip alyp, esekpen, traktormen serýendetedi. Biz osy tájirıbeni qoldana otyryp, qazaqstandyq sharýalardy da osy baǵytta jumys isteýge úıretkimiz keledi. Biz Qazaqstan agro jáne aýyldyq týrızm qaýymdastyǵy retinde jumys istep jatqanymyzǵa 1 jyl bolyp qaldy. Al óz basym osy baǵytta uzaq jyl boıy jumys istep kelemin. 2009 jyly Mońǵolııada turdym, odan keıin Polshada 3 jyl turdym. Elge kelgen soń da týrızm salasynda jumys istep, ýaqyt óte kele agrotýrızmge bet burdym. Qazirgi ýaqytta menimen birge jumys isteıtin top bar. Agrotýrızmdi damytý baǵytynda «Kazakh tourism» AQ Ulttyq kompanııasymen birlese jumys isteımiz. Osy jumys aıasynda Soltústik Qazaqstanǵa, Jambyl oblysyna jáne Aqmola oblysynyń birneshe aýylyna baryp, baǵamdap kelý josparda bar», - deıdi ol.
ShETELDІK TÝRISTER AGROTÝRIZMDІ ÓTE JAQSY KÓREDІ
Atalǵan qaýymdastyq ázirge Túrkistan, Almaty oblysyna baryp, agrotýrızm salasyn zerttep qaıtqan.
«Shyǵys Qazaqstanda agrotýrızmdi damytýǵa bolatyn jerler bar. Biz Aqmola oblysyna basa nazar aýdaryp otyrmyz, sebebi astana – elimizdiń bas qalasy bolǵandyqtan bul jaqqa týrıster kóbirek keledi. Sheteldik týrıster agrotýrızmdi óte jaqsy kóredi. Eýropada agrotýrızm jaǵajaıdaǵy týrızmnen keıin ekinshi orynda. Elimizde týrızmniń osy túrin jaqsy damytýǵa bolatynyna senemin, ol úshin barlyq múmkindik bar. Mysaly, Aqmola oblysy, Arshaly aýdanynda mal sharýashylyǵymen de, omarta sharýashylyǵymen de, qolónermen de aınalysatyn adamdar bar. Týrıster úshin munyń bárin kózben kórý qyzyq bolady. Bul jaqqa jylyna joq degende 500 myń týrıst alyp kelýge bolady. Karantın bolmaı turyp osy jaqqa shamamen 200 týrıst alyp keldik. Ázirge osy baǵytty nasıhattaıtyn satydamyz dep oılaımyn», - deıdi Halıda Tólegenova.
Ol bul jolǵy aqparattyq týrdyń maqsaty – Aqmola oblysynyń Arshaly aýdanyndaǵy eldi mekenderdiń mysalyn qoldana otyryp, Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy agrotýrızmniń múmkindikterimen tanysý ekenin aıtty.
«Búgin Arshaly aýylyndaǵy ustahanaǵa baryp, ustanyń temirdi qalaı balqytyp, qalaı jumys isteıtinin kóremiz. Odan keıin omarta sharýashylyǵymen tanysyp, osy aýyl mańynda ósken emdik shópterden demdep jasalǵan shaı ishemiz. Ol jerde shaıdy samaýrynǵa qaınatady. Osy jerge kelgen týrıster ishinde samaýryndy ómirinde birinshi ret kórgenderi de boldy. Ary qaraı Konstantınovka aýylyna baryp, mal sharýashylyǵymen aınalysatyn sharýanyń úıine baryp, túski as ishemiz. Ol jerde tabaq tartý dástúrimen tanys bolamyz. Tústen keıin aýyl mańyndaǵy qaıyń toǵaıyna baramyz. Ol jerde bizdi kútip alatyn jergilikti ájeler toby, oqýshylardan quralǵan mýzykalyq ujymdarmen birge án aıtyp, bı bıleımiz jáne sol mańnan emdik shópterdi jınap, bulaq basynan sý ishemiz. Ekskýrsııa aýyldaǵy qonaq qabyldaý úıine baryp, baqqa aǵash otyrǵyzýmen aıaqtalady. Qalanyń kúıbeń tirshiliginen sharshap, aýylǵa baryp tynyǵyp kelgisi keletin adamǵa osyndaı qyzmet túrin usynyp, osylaı demalý múmkindigin berý – týrıstke de, aýyldaǵy sharýalarǵa da qolaıly emes pe?», - deıdi ol.
OMARTA ShARÝAShYLYǴY
BAQ ókilderi Konstantınovka aýylyna baryp, omarta sharýashylyǵymen tanysty. Qazirgi tańda bul jerde 11 omartashy bar.
«Baldyń dámi, sapasy aranyń baldy qandaı ósimdikten alǵanyna baılanysty bolady. Qazirgi ýaqytta bul jaqta shashaqgúl ósedi. Ol kúzde ósetin baldy ósimdik. Úsik shalǵan ýaqytta da bul ósimdik shárbat bóle beredi», - deıdi Konstantınovka orta mektebiniń tarıh páni muǵalimi, omartashy Sergeı Erofeev.
Onyń aıtýynsha, tek omarta sharýalyǵymen aınalysýdyń ózine tán qyzyǵy men qıyndyǵy bar.
«Mysaly, tonnalap bal jınap alýǵa bolady. Al osynsha kóp baldy ne isteısiń? Qalada ótetin jármeńkege aparý úshin arnaıy kólik quraly, baryp-qaıtýyńa ýaqyt kerek. Bizdiń aýylda tek omarta sharýashylyǵymen aınalysatyn adam bar. Ol jármeńke ataýlynyń bárine qatysady. Bul ispen aınalysý – ári negizgi jumysyń, ári hobbıiń bolsa keremet emes pe?!», - deıdi ol.
MAL ShARÝAShYLYǴY
Omarta sharýashylyǵymen tanysyp bolǵannan keıin mal sharýashylyǵymen aınalysatyn kásipker – Berik Kúldibaevtyń shańyraǵyna bardyq. Elordada áskerı qyzmette bolǵan Berik aǵa 2012 jyly Konstantınovka aýylyna otbasymen kóship kelgen.
«Týǵan jerim – Shyǵys Qazaqstan oblysy Úrjar aýdany Maqanshy aýyly. Shekara qyzmetinde jumys istegenmin. 2005 jyly basshylardyń buıryǵymen elordaǵa aýysyp keldim. 2010 jyly kelisimsharttyń merzimi aıaqtalyp, men atakásipti jalǵastyrýǵa bel býdym», - deıdi Berik Kúldibaev.
Ol qazirgi ýaqytta negizgi tabys kózi – mal sharýashylyǵy ekenin, qoı, sıyr, jylqy ósirip otyrǵanyn aıtty.
«Balalarym ázirge oqýshy, biraq bolashaqta osy bastaǵan isti jalǵastyrady dep oılaımyn. Qazaq halqy tórt túliktiń sanyn aıtpaıdy, biraq, Allaǵa shúkir, ósip-ónip jatyr. Koronavırýs indeti halyqqa aýyr bolyp tıdi. Et jep, sorpa iship óskenderdiń ımmýnıteti de myqty bolyp, aýrý juqqan kezde jeńil ótkenin de kórdik. Tabıǵı ónimge eshteńe jetpeıdi ǵoı. Men osy jaqqa kóship kelgen kezde ózimmen birge aǵaıyn-týys, jumysshylardy qosqanda 5 otbasyny kóshirip alyp keldim. Al jalpy 10 jyl ishinde 12 otbasynyń osy jaqqa kóship kelýine sebepshi boldym», - deıdi ol.
Bal baqshasy
Sapar sońynda aýyl mańyndaǵy toǵaıǵa baryp, bulaq basynan sý ishtik. Aýyl ájelerinen quralǵan «Techet rýcheı» toby men «Molodtsy-ýdaltsy» balalar toby án salyp, bı bılep óner kórsetti.
Odan keıin aýyldaǵy qonaq qabyldaý úıine bardyq. Qonaq qabyldaý úıiniń esigi aýylǵa kelgen kez kelgen qonaq úshin ashyq. Onyń ishi qajetti jıhazben jabdyqtalǵan jáne aýyldaǵy qolóner sheberleriniń qoldarynan shyqqan óner týyndylarymen sándelgen. Ol jerde qoldan jasalǵan irimshik, qaımaqtyń dámin tatyp, «bal baqshasyna» kóshet otyrǵyzdyq.
«Bal baqshasy» jobasy Qazaqstanda tuńǵysh ret Qazaqstan agro jáne aýyldyq týrızm qaýymdastyǵynyń bastamasymen jáne QR Mádenıet jáne sport mınıstrligi Týrızm ındýstrııasy komıtetiniń tapsyrmasymen júzege asyrylýda. Bul joba aıasynda aýylǵa kelgen týrısterge kóshet otyrǵyzýǵa múmkindik beriledi. «Bal baqshasy» jobasy aımaqtardy damytýǵa, agrotýrızmdi damytýǵa qajet, óıtkeni baqtyń estetıkalyq qyzmetinen basqa onyń, aralar sany men baldyń ónimdiligin arttyrý fýnktsııasy bar. Osy jerde ýaqyt óte kele aralar úshin tozań jáne qorek beretin basqa da bal aǵashtary, gúlder men shópter otyrǵyzylady.